Jaqtiliqtin tuwri siziqli taraliwi. Jaqtiliqtin tegis aynadan shagilisiwi. Tegis aynada suwretleniwdi jasaw

62.Bul hádiyseler Gyuygens-Frenel Principi tiykarında tusintiriledi
. Bul hádiyselerge jaqtılıq Difraksiyasi dep ataladı. Gyuygens Principine kóre S-derekten tolqın jetip kelgen hár bir noqat ózinden keyingi tolqın ushın derek esaplanadı. Mısalı S - derekten B ekrandı noqatlarına tolqın jetip keldi. A ekranǵa ekilemshi dereklerden tarqalǵan tolqınlar jetip baradı. Mine sol principke kóre jaqtılıq sańlaq hám tusiq arqasında diffraksion tábiyat kórinisi payda etedi. Ekilemshi tolqınlar kogerent hám interferensiyalanadi. Zonalarǵa boladı. Uyqas túrde hár zonada jaqtılıq tolqın amplitudasini A1, A2, A3, …, Am deb belgilenedi. Bunday halda sańlaqǵa qansha frenel zonası sıyıwına baylanıslı . B noqat daǵı intensivlik A=A1/2+Am/2 formula menen tabıladı. Eger sańlaqǵa toq sandaǵı frenel zonası sig'sa intensivlik úlken boladı. Eger m - jup bolsa intensivlik ádetdegidan kem boladı. A - tolqın ampletudasi yamasa A2- energiyanı ańlatadı.
Gyuygens Principin toltırıp Frenel tolqın frontini zonalarǵa boladı. S derekti qorshap alǵan sferaning kishi elementleri ekilemshi derekler bolıwı múmkin.
S-derekten tarqalǵan jaqtılıq F-sfera betindegi bir noqatqa jetip kelip ekilemshi derek payda etedi.
63.Snellius nızamı
nurdıń (yamasa, basqa tolqınlardıń ) bir ortalıqtan ekinshisine ótiwindegi sınıwı, yamasa, basqasha aytqanda, baǵdarın ózgertiwin bayanlaydı. Mısalı, jaqtılıq nurı hawa arqalı ótip kelip, shıyshege túskende, ol sinadi hám baǵdarın ózgertiredi. Nur baǵdarınıń ózgeriwi, bul ortalıqtaǵı tolqın tezliginiń parıq etiwi menen baylanıslı. Siz Snellius nızamın júdá ápiwayı tájiriybe arqalı tekserip kóriwińiz múmkin. Onıń ushın, ashıq shıyshe stakandagi suwǵa qálemdi salıp qoyıp, qaptal tárepden qarasangiz, qálem sizge sinib qalǵan sıyaqlı kórinedi.
Snellius nızamı n1 sinθ1= n2 sinθ2 formula arqalı ańlatıladı. Bul jerde, n1 va n2 mos túrde, birinshi hám ekinshi ortalıqtıń nur sındırıw kórsetkishin ańlatadı. Ortalıqlardı ajıratıp turǵan shegaraǵa perpendikulyar hám bul shegaraǵa nurdıń kelip túsiw baǵdarı arasındaǵı múyesh, túsiw múyeshi dep ataladı hám ol joqarıdaǵı formulada θ1 bilan belgilengen. Jaqtılıq nurı birinshi ortalıqtan ekinshi ortalıqqa ótkennen, keleside ortalıqlar shegarasına perpendikulyar sızıqqa salıstırǵanda θ2 burchak astında tarqaladı. Áyne bul múyesh sınıw múyeshi dep ataladı. Jaqtılıqtıń sınıwı qabarıq linzalarda keń qollanıladı : ol jaǵdayda, óz-ara parallel jónelgen nurlar linza jardeminde bir jóneliske sindiriladi hám bir noqatqa jıynanadı. Biziń kózlerimizde de soǵan uqsas tábiyiy linza ámeldegi bolıp, ol jaǵdayda da nur sınıwı sebepli biz jaqın hám alısǵı buyımlardı jaqsı kóre alamız. Sonıń menen birge, jer qa'rida payda bolǵan seysmik tolqınlar da tarqalıw sıyaqlında Jer qabıǵı daǵı túrli ortalıqlar shegarasında sınıwǵa ushraydı hám Snellius nızamına muwapıq, baǵdarın ózgertiredi.
Bunda: n1 va n2-muhitlarning mos ravishdagi absolut nur sindirish ko'rsatkichlari (optik zichlik); alfa-tushish burchagi; beta-sinish burchagi. Burchaklar chegaraga o'tkazilgan normalga nisbatan olinadi.
Sinish holatlari ham ikki xil bo'ladi:
1) n1>n2, alfabeta.
Ko'rinib turibdiki, nur optik zichligi katta bo'lgan muhitdan optik zichligi kichik bo'lgan muhitga o'tganda sinish burchagi katta bo'ladi. Bundan kelib chiqadiki, tushish burchagi oshirilsa, sinish burchagi yanada kattalashaveradi:
Túsiw múyeshi shegaralıq múyeshdan úlken bolǵanda nur eki ortalıq shegarasınan tolıq ishki qaytadı, yaǵnıy ekinshi ortalıqqa ulıwma ótpeydi: Tolıq ishki qaytıw hádiysesinen nurtolada (svetovod) jaqtılıq signalın uzatıwda paydalanıladı. Nurtolaning bir uchidan uzatılǵan nur ekinshi uchidan álbette shıǵadı :Kvars shıysheli nurtolalar eń sapalısı esaplanadı. Kvars shıysheli nurtolada nur tarqalıwı ushın shıyshe átirapına málim bir qalıńlıqta ftor kiritiledi. Nátiyjede bul qalıńlıqta optikalıq tıǵızlıq azayadı. Ózekte bolsa optikalıq tıǵızlıq úlken bolıp qaladı :Kvars shıysheli nurtolalar qımbatlıq etkeni ushın kóbirek polimer tiykarındaǵı nurtolalar isletiledi. Nurtola tiykarında optikalıq kabellar yasaladi. Nurtolalar baylanıs kabellarida, meditsinada hám texnikada keń kólemde paydalanıladı. Sonday-aq kúndelik turmısda da .