Jaqtılıqtıń ekilemshi sınıwı elektr maydanında jaqtılıqtıń ekilenip sınıwı

Baqlaw metodları hám eksperemental maǵlıwmatlar
Elektr maydanı tásirinde element optikalıq tárepten bir kósherli kristallǵa uqsap qaladı; bul kristalldıń optikalıq kósheri ekektr kernewliginin baǵdarı boylap jo'neledi. Bul hádiyse 7-suwretdegi sxema boyınsha baqlanadı. N1 hám N2 polyarizatorlardin bas tegislikleri maydan baǵdarları menen noldan ayrıqsha (jaqsısı 45°) múyesh payda etedi.
Eger polyarizatorlar ayqashtirib qoyılǵan bolıp, elektr maydanı berilgen bolmasa, bul sistemadan jaqtılıq ótpeydi. Elektr maydanı berilgende kondensator plastinkaları arasındaǵı suyıqlıq nurni ekige ajıratıp sindiradigan bolıp qaladı hám aqıbette K den shıǵıs jaqtılıq elliptik túrde polyarlanǵ boladı jáne onı D konpensator járdeminde izertlew múmkin.

7-súwret. Elektr maydanında nurdıń ekige ajralıp sınıw hádiysesin baqlawda ásbaplardı jaylastırıw sxeması.

8/9/10/11/12/13-súwretler. Elektr maydan tásirinde ikkilanma nur sındırıwdıń payda bolıwı.

9-súwret
Kerr yacheykasi

10-súwret

11-súwret

12-súwret
1) lazer 2) polyarizator 3) optikalıq aktiv element 4) kondensator 5) analizator 6 ) fotopryomnik 7) ólshewshi ásbap.

13-súwret

Tájiriybediń kórsetiwishe, λ tolqın uzınlıǵı tayınlı bolǵan monoxramatik jaqtılıqta sındırıw kórsetkishleriniń ayırması E maydan kerne kvadratına proparsional boladı:
(8)
Sonday eken, nurlardıń l jolda iye bolatuǵın jol parqı tómendegine teń boladı:
= l( ) = kl (9)
(bul jerde hám endigiden maydan bir jınslı dep, nur bolsa maydan baǵdarına perpendikulyar yo'naladi dep boljaw etiledi). Bul ayırmanı tolqın uzınlıqları arqalı ańlatpalap, faza jılısıwın tabamız:
ϕ=2 =2 (11)
Bul jerde v=kλ - Kerr turaqlısı.
δ dıń E ga kvadratliq baylanıslı bolıwınan faza jılısıwı maydan baǵdarına baylanıslı emesligi kórinedi [3].
Kópshilik suyıqlıqlarda , yaǵnıy v>0: olardıń anizatropiyasi oń kristalldıń anizatropiyasiga sáykes keledi. Biraq bul turaqlınıń ma`nisi teris bolǵan (v<0) suyıqlıqlar da bar (mısalı etil efiri, kóp maylar hám spirtler). Kerr turaqlısınıń san bahaları hár qıylı elementler ushın júdá túr-túr bolıp tabıladı. Málim bolǵan elementlar ishinde v turaqlınıń ma`nisi eń úlken bolǵan element nitrobenzol bolıp tabıladı: V=2 SGSE. Sonday eken mısalı uzınlıǵı l = 5 sm bolǵan plastinkaları arasındaǵı aralıq d = 1 mm bolǵan kondensator plastinkalarına 1500 v potensiallar parqı qoyılǵan bolsa, yaǵnıy maydandıń kernewligi 15000 0 SGSE bolsa, ol halda nitrobenzolda fazalar parqı 1/2π ga jetedi, basqasha sóz menen aytqanda, Kerrning bunday kondensatorı sherek tolqınlı plastinka sıyaqlı isleydi. Bunnan kem fazalar parqın tabıw qıyın emes, sonday eken, nitrobenzol menen ótkeriletuǵın tájiriybelerde bayqaǵıshlıqta baylanıslı bolǵan qıyınshılıqlar bolmaydı. Sol sebepli nitrobenzol barlıq texnikalıq qurılmalarda keń qollanıladı [2].
Basqa suyıqlıqlarda Kerr turaqlısınıń ma`nisi talay kishi: mısalı, xlorbenzolda V=10 , suwda V=5 , benzolda V=0.5 SGSE. Gazlarda Kerr turaqlısı talay kishi. Mısalı, puw jaǵdayındaǵı uglerodsulfitda basım 900 mm sım. úst hám temperatura 57℃ bolǵanda V=3.6 .
λ=546, 0 nm tolqın uzınlıqqa (jasıl sızıqqa) tiyisli bolǵan bul maǵlıwmatlardan gazlarda Kerr hádiysesin izertlew qanshelli qıyın ekenligi kórinip turıptı. Bul túrdegi dáslepki ólshewlerde plasinkalar uzınlıǵı 50 sm hám olar arasındaǵı aralıq 4 mm ga jaqın bolǵan kondensator isletilingen bolıp, bul plastinkalarǵa 15000-20000 v patensiallar parqı qoyılǵan sol sebepli maydandıń kernewligi 40000-50000 ga jetip payda bolǵan jol parqı arnawlı analizatorlar jardeminde tolqın uzınlıǵınıń 5 úlesi anıqlıǵında o'lshengen [4].
Tolqın uzınlıǵı azayǵanda (dispersiya) Kerr turaqlısı artadı hám temperatura kóterilganda kóp azayıp ketedi.
Ádetdegi baqlaw sxemasında tek ayırma anıqlanadı; biraq hám larning bahaların esaplaw da múmkin. Bul maqsette ayırma yamasa n_o-n ayırma, yaǵnıy (yamasa ápiwayı) nurdıń sındırıw kórsetkishi menen elektr maydanından sırtindaǵı elementtıń sındırıw kórsetkishiniń arasındaǵı ayırma olshenedi.
Bul ayırmalardı interferension metod menen 14-suwretdegi sxema boyınsha anıqlaw múmkin. L. I. Mondel'shtam jańalıq ashqan. Bul metoddıń mánisi tómendeginen ibarat: Jamen interferometrindegi nurlardan biri elektr maydanına (K ıdıs ishindegi kondensator plastinkaları arasındaǵı elektr maydanına) qoyılǵan suyıqlıqtan ótkeriledi, ekinshi nur bolsa elektr maydanı sırtindaǵı suyıqlıqqa jiberiledi.

13-súwret
Elektr maydanı berilgende interferension polosalar jılısıwın ólshep, N polyarizatordiń baslanǵısh jaǵdayına baylanıslı túrde yamasa ayırmanı anıqlaymız. Eger jaqtılıqtıń elektr maydanı vektor sırtqı maydanǵa parallel túrde (optikalıq kósher boylap) tebransa, ol halda polosalardiń jılısıwı muǵdardı anıqlaydı; polyarizator 90° ga búrilganda polosalardiń jılısıwı muǵdardı anıqlaydı. hám muǵdarlardı kóp elementlar ushın dıqqat penen ólshew nátiyjesinde
(10)
ekenligi tabılǵan.