uR= R·I = R·Imcos(t+) = URmcos(t+) (4.2)
Bundan ma’lum bo‘ladiki, rezistiv qarshilikda tok va kuchlanish amplitudalari orasidagi bog‘lanish URm=R·Im bo‘ladi. Bunda tebranishlar fazalari mos keladi, ya’ni rezistorda tok va kuchlanishlarning tebranishlari fazada bo‘ladi.
(21)
Sig‘imdagi tok kuchlanishdan burchakka ilgarilashi sababli hamda bo‘lgani uchun, sig‘imning reaktiv quvvati quyidagicha aniqlanadi:
(22)
Reaktiv quvvatlarning ikkala (21) va (22) qiymatlari ma’lum fizik mazmunga ega; ularning qiymatlari mazkur element (L va S)larning maksimal maydon energiyalarini burchak chastotasiga ko‘paytirilganiga teng. Shunday qilib, mazkur element istemol qilayotgan reaktiv quvvatning maksimal oniy qiymatiga teng
|
2
|
Sig’im va induktiv reaktiv qarshiliklarga chastota va fazaning ta'siri.
J; . Reaktiv qarshilik xaqida teorema. Xar qanday reaktiv ikki qutblik uchun tengsizligi bajariladi. Darhaqiqat, har qanday ikki qutblik m shoxobchadan iborat bo‘lib, har bir k-nchi shoxobchalar ketma-ket ulangan Lk induktivligi va Sk sig‘imidan iboratdir (bir necha induktivlik va sig‘im ketma-ket ulangan bo‘lsa, ularni ketma-ket ulangan ekvivalent Lk va Sk bilan almashtirish mumkin). Ixtiyoriy k-nchi shoxobcha uchun sharti bajariladi
|
|
|
|
|
18
Вариант
|
|
|
1
|
Elektr zanjirlarning chastota xususiyatlari. Aktiv va reaktiv qarshiligning farqi.
J; Chiziqli ikki qutblik haqidagi to‘liq axborotni, hususan, keltirilgan ixtiyoriy kuchlanishga nisbatan uning (aks) ta’sirini chastotaviy tavsifdan, ya’ni kirish qarshiligi yoki o‘tkazuvchanligi haqiqiy va mavhum qismlarining chastotaga bog‘liqligidan qurib olish mumkin:
To‘la quvvatning kvadrati aktiv va reaktiv kuvvatlar kvadratlarining yig‘indisiga teng bo‘lishi faqatgina i(t) tokning egri chizig‘i u(t) kuchlanishning egri chizig‘iga mos bo‘lgandagina erishiladi. Amalda bu shart zanjirda faqat aktiv qarshilik bo‘lib, barcha garmonikalar uchun bir xil bo‘lganda bajariladi.
Shunga e’tiborni qaratish zarurki, energiyaning soqlanish qonuni aktiv va reaktiv quvvatlar uchun taalluqlidir (reaktiv quvvat uchun saqlanish qonuni faqat chiziqli zanjirlar uchun taaluqli); barcha manbalarning mazkur quvvatlari yig‘indisi iste’molchilarning mazkur quvvatlari yig‘indisiga teng. Ushbu qonun S to‘la quvvat uchun ham taaluqlidir.
S va P ifodalarini taqqoslash natijasida, garmonik tokli zanjirlarga qiyos qilib, quvvat koeffitsiyenti ( ) tushunchasini keltirish mumkin;
|
|
2
|
To'liq elektr o'tkazuvchanlik hamda manba turlarini o'zgartirish, aniqlash va qo'llash.
J; Rezonans xodisasi bir necha xil ta’riflanishi mumkin. Ulardan biri bo‘yicha C va L elementlarga ega bo‘lgan berilgan passiv ikki qutblikning kirish qismida kuchlanish fazasi va tok fazasi mos kelsa, ya’ni bo‘lsa, rezonans hodisasi mavjud bo‘ladi; bunda mazkur ikki qutblik tashqaridan reaktiv quvvat olmaydi ( ). Bunday rezanans energetik yoki fazali rezonans deyildi. Rezonansning bunday ta’rifi elektrotexnikada keng qo‘llaniladi.
|
|
|
|
|
19
Вариант
|
|
|
1
|
R, L va С zanjirlarning AChX va FChX larini hisoblash.
J; Elektr zanjirlarida reaktiv qarshiliklar musbat, manfiy va nolga teng bo‘lishi mumkin. Zanjirda induktiv va sig‘im elementlar bo‘lganda zanjiming kirish reaktiv qarshiligi nolga teng bo‘lishi mumkin. Bunda zanjir aktiv xarakterga ega bo‘lib, tok bilan kuchlanish orasidagi faza
siljish burchagi nolga teng bo‘ladi. Elektr zanjirlaridagi bu hodisa rezonans deb ataladi.
Rezonans xodisasi bir necha xil ta’riflanishi mumkin. Ulardan biri bo‘yicha C va L elementlarga ega bo‘lgan berilgan passiv ikki qutblikning kirish qismida kuchlanish fazasi va tok fazasi mos kelsa, ya’ni bo‘lsa, rezonans hodisasi mavjud bo‘ladi; bunda mazkur ikki qutblik tashqaridan reaktiv quvvat olmaydi ( ). Bunday rezanans energetik yoki fazali rezonans deyildi. Rezonansning bunday ta’rifi elektrotexnikada keng qo‘llaniladi
|
|
2
|
O’zgaruvchan MYUK ta’siridagi magnit zanjirlari
J; O‘zgarmas va o‘zgaruvchan MYUK lar ta’siridagi magnit zanjirlaridan kuchaytirgichlar yaratish uchun foydalanish mumkin. Masalan, oddiy magnit kuchaytirgichni ko‘rib chiqaylik (7-rasm). Bu kuchaytirgichning kirish tokini boshqarish toki , chiqish qismidagi tokni nagruzka toki deb belgilaylik. Nagruzkadagi tokning quvvatini boshqarish toki yordamida o‘zgartirish mumkin. Agar zanjirning chiqish qismidagi tokning qiymatini ekvivalent sinusoidal bilan almashtirsak, u holda
(14)
bu yerda — ferromagnit elementning induktiv qarshiligi (shu elementning induktivligi )
|
|
|
|
|
20
Вариант
|
|
|
1
|
O'zgarmas MYUK ta’siridagi magnit zanjirlari
J; O‘zgarmas va o‘zgaruvchan MYUK lar ta’siridagi magnit zanjirlaridan kuchaytirgichlar yaratish uchun foydalanish mumkin. Masalan, oddiy magnit kuchaytirgichni ko‘rib chiqaylik (7-rasm). Bu kuchaytirgichning kirish tokini boshqarish toki , chiqish qismidagi tokni nagruzka toki deb belgilaylik. Nagruzkadagi tokning quvvatini boshqarish toki yordamida o‘zgartirish mumkin. Agar zanjirning chiqish qismidagi tokning qiymatini ekvivalent sinusoidal bilan almashtirsak, u holda
(14)
bu yerda — ferromagnit elementning induktiv qarshiligi (shu elementning induktivligi )
|
|
2
|
Transformatorlar tuzilishi va ishlash printsipi. Transformatorlarning xarakteristikalari va qo‘llanilishi.
J; Transformatorning ixtirochisi P. N. Yablochkov hisoblanadi. U 1876 yilda elektr yoy lampasi uchun manba sifatida ilk bor transformatordan foydalangan.
Tr 1 yordamida b kV kuchlanishdan 35 kV gacha orttirilib, elektr uzatish liniyasi orqali taqsimlovchi podstansiyaga berilmoqda. U yerda pasaytiruvchi transformator Tr2 yordamida kuchlanish 35 kV dan 6 kV gacha pasaytirilib, iste’molchining transformatori Tr3 ga o’rnatilmoqda. Bunday transformatorlardan bir nechta bo‘lishi mumkin. Transformatorlar bajaradigan vazifasiga ko‘ra quyidagi turlarga bo‘linadi:
— elektr energiyasini uzatish va taqsimlash uchun mo‘ljallangan katta quvvatli (uch fazali) transformatorlar;
— kerakli joylarda kuchlanishni keng doirada uzgartirib berish va dvigatellarni ishga tushirish uchun mo‘ljallangan avtotransformatorlar;
— taqsimlash tarmoqlaridagi kuchlanishni rostlab turish uchun mo‘ljallangan induksion rostlagichlar.
— o‘lchov asboblari va himoya vositalarini sxemalarga ulash uchun mo‘ljallangan o‘lchov transformatorlari;
— payvandlash, qizdirish pechlari sinov, to‘g‘rilash va hokazolar uchun mo‘ljallangan maxsus transformatorlar.
Transformator turlarining ko‘p bo‘lishiga qaramay, ularda buladigan elektromagnit jarayonlar umumiy o‘xshashlikka ega bo‘lib, ularning ishlash prinsipi bir xildir.
|
|
21
Вариант
|
|
|
1
|
p-n o‘tishning teshilish turlari. p-n o‘tishning elektr parametrlari.
J; Elektr teshilish mexanizmi ikki xil tabiatga ega: ko‘chkili va tunnel.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
