Jaxon xo’jaligi tarqqiyotining hozirgi zamon xususiyatlari

Birjadan tashqari optsionlar odatda bank tomonidan ishbilarmon mijozga mos keluvchi tijorat shartnomasiga yoziladi. Ular mijozning talabidagi summasi, bahosi (ya'ni, ayirboshlash kursi) bilan birga, uning bajarilish sanasiga ham aniq moslashtirilgandir.
Bu turdagi optsionlarning eng asosiy kamchiligi - ular muomalasining yukligi hisoblanadi. Mijoz optsionni bajarilish sanasigacha ushlab turishi yoki uni bajarishi, yoki uning muddatini o’tib ketishiga yo’l kuyishi kerak.
Birja optsionlari - bu valyuta optsion bitimlarining jamlangan summasi va vaqtning davriy yig’indisidir.
Bitimni bajarilish sanasi va summasi birjadan birjagacha o’zgaradi, lekin, masalan, Filadelfiyada har bir sterling bitimining bajarilish bahosi (ayirboshlash kursi) 12 500 funt sterling summasida tuziladi va mart, iyun, sentyabr va dekabrdagi muddatiga besh tsent ulchamida kotirovka qilinadi.
Bu optsionlarni muomaladaligi o’zining orqasidan quyidagicha katta extimollikni olib keladi, bunga muvofiq savdoning asosiy hajmi mos keluvchi tijorat bitimlarida qayd qilinmaydi, balki chayqovchilik tusiga egadir. Koida bo’yicha, bu kabi optsionlarda buyurtmaga nisbatan narxlarning diapozoni nisbatan kamroqdir. Birja optsionlarining kamchiligi bo’lib, uni tugallash va kerakli summani aniq "moslash"ni iloji yukligi hisoblanadi.
Valyuta optsionlarining ommabopligi o’sib, undan foydalanish borgan sari kengayib bormoqda. Banklar o’z mijozlariga ularni sotishda faol qatnashishga harakat qiladilar.
Lekin, valyuta optsionlarining quyidagi kamchiliklari mavjuddir:

1. 
   Baho. Valyuta optsionlari kompaniyalarni nafaqat yomon holatlardan, xatto, valyuta risklaridan ham himoya qiladi, balki ularga valyuta kurslarining "ijobiy" o’zgarishidan foydalanish imkoniyatini beradi. Bu xizmat suzsiz qimmatli hisoblanadi. Mukofotning bahosi valyuta bilan koplangan umumiy summaning 5 foiz atrofini tashkil qiladi, shunday bo’lsada, summaning aniqligi kutilayotgan kursning ayirboshlanishi o’zgarishiga bog’liqdir.
   
2. 
   "Oldindan" to’lovning zarurligi. Valyuta optsion-lari uning tuzilish vaqtida to’lanadi. Bu barcha kompaniyalarga yokmaydi, chunki ular optsionni amalga oshirishni istasalar ham, ular har doim naqd pulga ega bo’lmaydilar.
   

v) Savdo optsionlarini barcha valyutalarga nisbatan olib bo’lmaydi, shunday bo’lsada, birjadan tashqaridagi optsionlar har qanday erkin konvertirlanadigan valyutaga erkin tarzda sotiladi.
g) Birjadan tashqari optsionlarning muomalasi mavjud emasligi.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, muddatli operatsiyalar tijorat banklari uchun risk darajasi kam hisoblanadigan operatsiyalardan biri hisoblanadi. Chunki, ular mazkur operatsiyalarni xejerlashlari, ya'ni sug’urta qilish imkoniyatiga egadirlar.
Bozor iqtisodiyoti korxona, jamoa tashkilotlari, kooperativlar, banklar va fukarolarga tashqi iqtisodiy faoliyatni va valyuta xo’jaligini mustaqil tarzda amalga oshirish imkoniyatini yuzaga keltirdi. Xech kimga sir emaski, bozor iqtisodiyoti risk bilan bog’liq. U bilan bankirlar ham, tadbirkorlar ham, aholi ham tuknashadi. Biroq, ko’pgina hollarda riskni kamaytirish, oldini olish, va xattoki undan kochish mumkin. Moliyaviy risklarni kamaytirishda banklar muhim o’rin tutadi. Tashqi iqtisodiy faoliyatning qayta qurilishi, xalqaro aloqalarning kengayishi bevosita tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshiruvchi korxona va tashkilotlar faoliyatini muvofiq ravishda o’zgartirishlarini takozo etadi. Ularning xo’jalik faoliyatlariga valyuta kurslarining tebranishi sezilarli ta'sir ko’rsatadi.
Bank tizimini erkinlashtirish, alohida olingan korporativ banklar faoliyatini universallashtirish sharoitida, alohida olingan bank risklarini hisoblash va baholash muammosi amaliy ahamiyatga egadir. Shu sababli, tijorat banklari faoliyatida doimo uchrab turadigan valyuta risklari xususida tuxtab o’tish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Valyuta risklarining mavjudligi - valyuta bozorlarida valyuta operatsiyalar amalga oshirilishi, transmilliy korxonalarni barpo etish orqali, bank operatsiyalari bozori baynalmilallashuvi, shu jumladan, ular faoliyatini diversifikatsiyalash bilan bog’liq.
Shu sababdan, riskka bir qator omillar sezilarli ta'sir ko’rsatadilar. Bularga misol qilib, geografik, siyosiy, iqtisodiy, huquqiy, demografik va boshqa omillarni ko’rsatish mumkin.