Jihozlar va loyihalash asoslari

y°‘q	1,1-5-1,2

4. 
   Turbinali, yassi
   

kurakli, qiyalik		0,2	bor	0,947
burchagi 45°	6			(h/D )-0’19

5. 
   Parrakli, qiyahk
   

	burchagi 45°	-		1/6	-			1,64
					1		y°‘q	(1-D
6.	Propellerli							0,4
7.	Shuning o‘zi	3			2
					1		bor	0,65
								0,7-5-0,99
8.	Shuning o‘zi					0,5-s- Dif-		CReA
					2,0		fuzor	(10d)2
								FrB

Jadvaldagi 8-holatda ReM> 103 va a/d = 1 (a —aralashtirgichning qadami) bo‘lganda C = 0,76 ga teng, daraja ko‘rsatkichi esa A = - 0,06. Daraja ko‘rsatkichi V Frud mezonining funksiyasidir (106-rasm);

Fr=n2d/g. Turbinali aralashtiigichlar uchun CHga kuraklaming kengligi
va qaytaruvchi to‘siqlarning mavjudligi (C H ning qiymatini orttiradi),
hamda aralashtiigichning joylashish balandligi va kuraklarning soni propellerli aralashtirgichlar uchun aralashtirgich qadamining (a) uning diametriga (d) nisbati katta ta’sir ko‘rsatadi.

Parrakli aralashtiigichlar uchun haqiqatga birmuncha yaqin

nasos effektini aniqlash uchun, chamasi CH ning turbinali aralashtir-
gichlar uchun 16- jadvalda keltirilgan parraklilarinikidan d/D nisbat va
2 3 5

www.ziyouz.com kutubxonasi

B

lll-rasm. Propellerli aralashtirgichlar uchun B=f(Fr) funksiyasining grafigi

kuraklar soni (D —apparat diametri rilan farqlanuvchi qiymatiaridan foydalanish mumkin (NN°1,4).

A ralashtirgichlarning nasos effekti uyurm a nasoslarning soddalashtirilgan nazariyasidan kelib chiqib, nazariy yo‘l bilan ham aniqlanishi mumkin. Radial — o‘q bo'ylab oqim hosil qjluvchi aralashtirgichlar (turbinali va qiya kurakli parrakli) uchun umumiy nasos

effekti VH radial (VHz va o‘q bo'ylab (VHz) oqimlar yig‘indisiga teng bo‘ladi:
vH=vH+v1Iz.
Radial oqimning nasos effekti silindr aylanasi kesimi ^Bd uchun quyidagicha:

VHr = 7r2bnd2 cos2 a ( \ - k ) .

(14.6)

bu yerda: a —kurakning qiyalik burchagi; k —aralashtirgich va suyuqlik aylanma tezligidagi farqni hisobga oluvchi koeffitsient (aralashtirgichning
aylanma tezligi u= ; OJ —aralashtirgichning burchak tezligi).
Aralashtirgich yasayotgan aylana maydoni uchun o‘q bo‘ylab oqimning nasos effekti quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:


2 3 6

www.ziyouz.com kutubxonasi

VH. = ( 1 - k )2 jtn s\x \a co sa 2 7 r [ r 2dr.	(14.7)
6

Bu tenglamani integrallagandan va (14.7) tenglama bi/an qo'shgandan

so ‘ng umumiy nasos effektning ifodasi kelib chiqadi:
VH = 7T2bnd2 (1 - k) £cos2 a + d s i n a cos or /(66) J .		(14.8)
Agar a = 45° deb qabul qilinsa, unda:
VH =4,93bnd2[l + <7/(6b)](l-k).	(14.9)

Koeffitsient k tajriba yo‘li bilan aniqlanadi. U noldan O —(radial oaim uehun) birgacha 1 (tangensial oqim uchun) o'zgaradi.

(14.10) tenglamasi va 16-jadvaldagi (Ne 4) ma'lumotlar asosida qiyosiy hisoblash yo‘li bilan koeffitsient k ning qiymati 0,3 -4- 0,5 oraliqda ekanligini ko‘rish mumkin.
Agarda propellerli aralashtirgich uchun a/d = 1 va k = 0 (oqim faqat o‘q bo'ylab) qabul qilinsa, unda uyurma nasoslar nazariyasiga asoslangan holda quyidagi tenglama hosil bo‘ladi:
VH = 0,6nd3 (14.10)
Aralashisb vaoti tgomogenlashish) - bu tizimning bir jinsliligini
texnologik Zarur darajasiga erishish uchun zarur bo‘lgan davrdir. Uni bilish almashinuv reaksiyalarini va kristallantirish jarayonini olib borish, eritma va suspenziyalami tayyorlash uchun zamr. U ayniqsa uzluksiz jarayonlarni olib borishda juda muhim. Bundan tashqari, aralashish vaqti ( T J aralashtiigichliturlixil apparatlaming ishsur’atini taqqoslash uchun rnezoh bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Uni hisoblash uchun quyidagi bog'liqlik taklif etilgan:

^ = K V c/VH= K r u .

(14.11)

bu yerda: Vc — apparatdagi suyuqlik hajmi, m3; K — proporsionallik koeffitsienti; ru —sirkulyatsiya vaqti, sek.

Tajriba yo‘li bilan toTa aralashilgan holatga erishish uchun apparatdagi eritmani to‘rt yoki besh martalab qayta sirkulyatsiya qilish
zamrligi tajriba yoTi bilan isbot etilgan, ya’ni K=4 + 5 (14.12) tenglama davriy harakatlanuvchi apparatlar uchun haqqoniydir.

www.ziyouz.com kutubxonasi

Shuni ta’kidlash joizki, suyuqlik yopishqoqligining ortishi va aralashtirgichning o‘lchami o‘zgarmagan holda idish hajmining oshishi aralashish vaqtini uzaytiradi.

Romli va langarli aralashtirgichlar uchun quyidagi formulalardan

foydalanish mumkin:
ReM<80uchun rarn = 2100ReM_0,7H/D .	(14.12)
ReM< 200 uchun r arn = OORe^"0,15 H /D .	(14.13)

Bu yerda: H " idishdagi suyuqlikning balandligi, m.

Reaksiyaga kirishuvchi massa elementar hajmining uzluksiz harakatlanuvchi reaktorda (reaktorlar kaskadi) bo‘lish vauti ehtimollik tavsifidir.
Yetarlicha jadal aralashtirilganda amalda reaktorning butun hajmi bo‘ylab barqaror turbulent holatiga erishiladi. Suyuqlik hajmidagi alohida elementning (qattiq zarrachaning) harakati juda murakkab tavsifga ega. Bu sharoitlarda hajmdagi har qanday element nisbatan qisqa vaqt ichida reaktoming har qanday nuqtasiga borib qolishi mumkin, buning ustiga uning harakat troektoriyasini oldindan aytib berish mumkin emas. Shuning uchun reaktorda jadal aralashtirish yo‘li bilan unga kiritilgan har qanday komponent yetarli darajada tez va bir tekis hajm bo'ylab taqsimlanadi.
Bunday reaktorlarda aralashish vaqti sekundlar bilan bo‘lish vaqti esa o‘nlab minutlar bilan o‘lchanadi. Shuni hisobga olgan holda, butun hajm bo‘ylab yuklama bir tekisda bir zumda taqsimlangan holda, uni ideal aralashtirish deb faraz qilish asosida jadal aralashtiruvchi reaktor uchun yetarlicha maqbul natijalarga erishiladi. Reaktordagi har qanday zarracha yoki molekulalardan birontasi teng ehtimollik bilan reaktoming har qanday nuqtasiga, shu jumladan undan chiqish joyiga ham borib qolishi mumkin. Shu bilan bir qatorda, uzoq muddat davomida reaktordan chiqish joyiga yaqinlasha olmaydigan zarrachalar ham mavjud. Shunday qilib, ideal aralashtiruvchi reaktorda zarrachaning
bo'lish vaqti bu tasodifiy kattalik bo‘lib, uni O dan cheksizlikkacha
qabul qilish mumkin.
Faraz qilamiz, m birin-ketin ulangan va suyuqlikni uzluksiz o‘tkazib m tumvchi reaktorlar tizimi mavjud. Vaqtning ma’lum bir lahzasida (nulli) birinchi reaktorga tarkibida No zarrachalar bo'lgan bir zumlik
2 3 8

www.ziyouz.com kutubxonasi

(impulsli) yuklama beramiz. Agarda zarrachalar soni yetarlicha ko‘p bo'lsa, unda zarrachani kaskadning birinchi k bosqichda bo'lishi

ehtimolligi r va r + A r o'rtasida mavjud bo‘lib, quyidagi formula bilan ifodalanadi.
Pk( r £ r to.,Bu yerda: Nk~ k —bosqichni r + Ar vaqt oralig‘ida tark etayotgan zarrachalar soni.

E htim ollikning taqsim lanish zichligi O k(r) — bu

Pk(r < r^., < r + A r) ehtimollikning A r - > 0 bo‘lgandagi A r vaqt oralig‘iga nisbati chegarasidir:
®k (r) = lim Pk ( r < xMl < r + A r)/ A r = dPk ( r ) / d r . (14.15)
dr ga nisbatan dPk (r) ehtimollikning differensialiga oliy tartibning
cheksiz eng kichigigacha muvofiq keluvchi Pk (r < Thii., < r + A r)
bo‘lish vaqtining ehtimolligini quyidagi ifoda ko‘rinishida yozish mumkin:
? A T ^ Tbo‘i < r + A r)« d P k(r) = O k( r ) / d r . (14.16)
Ehtimollikning differensiali dPk (r) = Ok ( r ) / d r bu reaktorlar
kaskadining birinchi bosqichiga kiritilgan zarracha r dan r + A r gacha

oraliqdagi vaqt ichida kaskadning birinchi	k bosqichida bo‘lib turish
ehtimolidir. Pk (r) va O k (r) qiymatlari	o‘rtasidagi nisbatini 112-
rasmdan yaqqol ko'rish mumkin.
Agardalim[Nk ( r ,A r ) /A r ] = H k (r) [bu yerda: H k (r )		—zarra-
chalarning kaskadning k - bosqichidan	chiqarilish tezligi	ekanligi

hisobga olinsa] u holda (14.12) va (14.16) tenglamalardan quyidagi tenglik kelib chiqadi:
(14.17)
2 3 9

www.ziyouz.com kutubxonasi

112-rasm. Rk bo‘lib turish ehtimollik vaqtining qiymati va Fk ehtimollik taqsimlanish zichligi o‘rtasidagi nisbat
Bu ifodadan O k( r ) d r kattalikning r dan r + A r vaqt oraliqda
bo'lgan zarrachalaming chiqishdagi ulushi sifatidagi ikkinchi talqin kelib chiqadi.

1. 
   - nchi reaktoming ishchi hajmini V /, oqimning hajmiy tezligini
   

6. 
   bilan belgilab, suyuqlikning i - nchi reaktor orqali o‘rtacha o‘tish vaqtini quyidagi ifoda ko‘rinishida yozamiz:
   

e ^ V j / c o .

(14.18)

u holda ehtimoUiklaming taqsimlanish zichligi bittalik reaktor uchun

quyidagi ifoda bilan tasvirlash mumkin:
O j(r) = e x p ( - r/ # ) / # .	(14.19)

Hajmi teng bo‘lgan reaktorlar kaskadi uchun ehtimolliklarning taqsimlanish zichligi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: