Jihozlar va loyihalash asoslari

82

www.ziyouz.com kutubxonasi

d

18-rasm, A.B. Parchalovchi va kukunlovchi maydalagichlarning sxemalari:
a —jag‘li maydalagich; b —tishli jo'vali maydalagich; d - mayda maydalash; 1 - tashqi konus; 2 - ichki konus; 3 - o ‘q; 4 —stakan; 5 —sferik tayanch.

hilan, uchayotgan materialning harakatsiz yuza bilan to‘qnashishi va niaydalanayotgan zarralaming uchib bir-biri bilan to'qnashishi natijasida inaydalanish sodir bo‘ladi.

Urib ishlaydigan maydalagichlarga bolg'ali maydalagichlar, zoldirli, slerjenli va oqimli tegirmonlar kiradi.
83

www.ziyouz.com kutubxonasi

Maydalashda bajariladigan ish boMaklarning (donlarning) hajmi bo‘ylab deformatsiyalanishiga va yangi yuzalarning hosil bo‘lishiga sarflanadi:

A = aAV + crAF •

(6.1)

bu yerda: a—qattiq jism hajm birligini deformatsiyalashga sarflangan ish, J; A V—qattiq jism hajmining o‘zgarishi; a—yangi yuza birligining hosil boMishiga sarflangan ish (yuza energiyasi), J/m 2; AF—yangi hosil boMgan yuza maydoni, m2.

Maydalanish darajasi past boMgan yirik boMaklarni maydalashda yangi yuza hosil boMishini hisobga olmasa ham boMadi. Unda:

A = crAF.

(6.2)

Agarda s ning qiymatini kamaytirishga muvaffaq boMinsa, yangi yuza hosil qilishga sarflanadigan ishni ham kamaytirish mumkin boMar edi. HoM usul bilan maydalashda ana shunga erishish mumkin.

Tashqi kuch ta’sirida materialda ko'zga ko‘rinadigan buzilish sodir boMgunga qadar deformatsiyalangan sohada «kurtak» mikroyoriqlar paydo bo‘ladi.Tashqi ta’sir to‘xtatilsa, ular molekulalarining chatishish kuchi ta’sirida mikroyoriq bitib ketish xususiyatiga ega.
Ho‘l usul bilan maydalashda, suyuqlik mikroyoriqlarga kirib, yuzaga shimiladi, yoriqlarni kengaytirishga olib keluvchi salvat qatlamlar hosil qiladi. Chunonchi, qattiq yuzalar orasidagi yoriq qancha kichik boMsa, uni kattalashtirishga harakat shuncha kuchli boMadi. MaMumki, suyuqlikni qoMlash (shimilish) energiyasi (issiqligi) qancha ko‘p boMsa, qattiq jinslarning suyuqlikda buzilishi shuncha oson kechadi. Shunga muvofiq suv shimadigan (gidrofil) jinslar (qumtuproq, karbonatlar, silikatlar) boshqa nopolar (qutbsiz) suyuqliklarga qaraganda suvda bo‘kib, osonroq yemiriladi.
Maydalashda «qattiqlikni kamaytiruvchi»lar sifatida ayrim sirt —faol moddalardan foydalanish mumkin. Masalan, maydalanayotgan moddaga 0,01—0,002% soapstok, etanolamin, alkilsulfatlar yoki sulfanol qo‘shish elektr quwati sarfini kamaytirish va tegirmonlar ish unumini 20—30% ga oshirish imkonini beradi.