Jihozlar va loyihalash asoslari

166

www.ziyouz.com kutubxonasi

9.2. Suyuq mahsulotlarni saqlash uchun omborlar
Omborlarni tashkil etish
Suyuq mahsulotlarni saqlash uchun omborlarning saqlash sharoitlari va ulami tashkil qilish mahsulotlarning fizik-kimyoviy va biologik xususiyatlaridan kelib chiqib aniqlanadi.
Yongfin chiqishivaportlash jixatidan xavfsizligiga qarab suyuqliklar 4 guruhgabo'Iinadi:

I — yonadigan va oson alangalanadigan (uglevodorodlar, suyuqlangan fosfor va h.k.);

35. 
    — yonmaydigan (suyuq kompleks o‘g‘itlar, namakoplar, tuzli eritmalar, kislotalar va boshqalar);
    

III — portlashdan xavfli siqilgan gazlar (ammiak va h.k.);

IV — portlashdan xavfsiz siqilgan gazlar(xlor,oltingugurt ikki oksidi va h.k.).
Harbirguruhga tegishli mahsulotlar alohida omborlarda saqlanadi. Ayrim kimyoviy moddalar o‘ta kuchli ta'sir ko‘rsatuvchi zaharli moddalar turkumiga mansub bo‘lib, ularni saqlashga alohida talablar qo‘yiladi. Kuchli ta’sir ko‘rsatuvchi zaharli moddalarni (Qfl,HB — KTKZM) saqlash sanitariya aoidalari bo'yicha 5 ta guruhga bo'linadi: ulardan 1-va 2-guruhga qattiq moddalar, 3-guruhga suyuq uchuvchan, bosim ostida saqlanadiganlari (xlor, ammiak, S02 va boshqalar), 4-guruhga suyuq uchuvchan, idishlarda bosimsiz saqlanadiganlari (oltingugurtli uglerod, sinil kislotasi), 5-guruhga «tutunlanuvchi kislota!ar» (konsentrlangan sulfat kislotasi - oleum, azot xlorid kislota, va boshqalar) kiradi.
Omborlarda asosiy va yordamchi operatsiyalar bajariladi. Shartli ravishda asosiy operatsiyalarga quyidagilar kiradi: mahsulotni temiryo‘1 yoki ishlab chiqarishdan qabul qilib olish; saqlash; sistemalardan tushirib olish yoki mahsulotlarni iste’molchilarga haydab berish; mahsulot miqdorini oflchash va hisobni olib borish; mahsulot-yofl hujjatini rasmiylashtirish. Yordamchi operatsiyalar quyidagilardan iborat: mahsulotni isitish yoki sovitish; konsentratsiyasini tekshirish va mahsulotlar gaz fazasidan foydalanish.

Suyuqliklar omborlari rezervuarlar parki, quyish fronti (sisternalami bo'shatish yoki tofldirish uchun boshi berk yofl) va ombor ichidagi texnologik kommunikatsiyalardan iborat.

Omborlaming rezervuar parki korroziyaga chidamli materiallardan
167

www.ziyouz.com kutubxonasi

tayyorlangan taglikka o ‘rnatiladi. Taglikning erkin hajmi ombor sig‘imining uchdan bir qismiga teng, lekin eng katta rezervuarning sig‘imidan kam bo‘lmaydigan qilib olinadi. Estakada uzunligi bo‘ylab temiryo‘lning ostida ham sisternalarni to‘ldirish va bo'shatish uchun tagliklar o‘rnatiladi.

Suyuqlikni ishlab chiqarish normasi uni ishlab chiqarish, iste’mol qilish, zaharliligi, yong‘in va portlash xavfliligi va transport sharoitlarini hisobga olib hisoblanadi. Ximikatlar zaxirasi:

Joriy qism Zt=Ax

(9.1)

va ehtiyot qismlardan Zj=A(2+x +xd iborat. (9.2)

Bu yerda: /l=sutka davomida iste’mol qilinadigan yoki ishlab chiqari-ladigan suyuq ximikat miqdori T; x—navbatdagi ximikatni yetkazib berish yoki jo ‘natish oralig‘i (interval), sut; t —yukni jo ‘natish stansiyasidan yetkazib berish stansiyasigacha tashish davomiyligi, sut; xd — mahsulotni ishlab chiqarishda qo‘llashga tayyorgarlik davomiyligi, sut.
Mahsulotni temiryo‘l bo‘ylab tashish davomiyligi quyidagi formuladan topiladi:

y=L/330 (10.3)

Bu yerda: L — masofa, km; 330 — vagonlarning o‘rtacha harakatlanish tezligi, km/sut.
Omborlarning sig'imi korxonaning uzluksiz ishlashini ta'minlab turuvchi xomashyo zaxirasi va jo‘natishga tayyorlangan mahsulotni to‘plashning maqsadga muvofiqligiga qarab hisoblanadi.

Yuklarni o‘z vaqtida jo‘natilmasligini hisobga olib omborlar sig‘imini materialning yana 2—4 kunlik zaxirasini e’tiborga olib hisoblash tavsiya etiladi. Suyuqliklami magistral quvurlar orqali qabul qilishda omborning sig‘imini 2—3 kunlik sarfga teng qilib qabul qilinadi. Vaqt-vaqti bilan hamda mahsulotni qabul qilish va jo‘natish vaqti mos kelmaganda; ikkita rezervuar o‘matiladi. Mahsulotni uzluksiz qabul qilish va uning sifatini tekshirib jo‘natish zaruriyati tug‘ilganda uchta rezervuar oTnatiladi.