Jihozlar va loyihalash asoslari

EJiy 5,6-1,8
BTP
30-34
Eoy
40-3
HK
51-2,5
a y 250-3,75

	Ayrim filtrlarning texnik tavsifi			1-jadval
Filtr-	Filtrlovchi	Filtr egallagan	Ishlov	Cho‘k-
lovchi	yuza birligiga	maydon birli-	berilayotgan	mani
yuza	to‘g‘ri	giga to‘g‘ri	mahsulot.	yuvish
may-	keladigan	keladigan	Ish unumi,
dorri,	massa,	filtrlash may-	t/s
m2	kg/m2	doni, m2/m 2
5	500	0,80	BaCOj	Bir
			2,8-3,0	bosqichli
5.6	2026	0,44	N aH C 03	Bir
			10-12	bosqichli
			C aC 03
30	750	1,21	kaustiksoda	Bir
			ish. chiqarish-	bosqichli
			da 11-15
40	447	1,40	Flotatsiyali	Bir
			K Q 30-34	bosqichli
51	170	3,09	NiCO,	Yuvil-
				maydi
250	.176	5,95	Al(OH)3	YuVil-
			200-250	maydi

6 4

www.ziyouz.com kutubxonasi

JIEX				2050	0,16		Galitli	K o‘p
		10					shlam
10-1.4K								bosqichli
							120-140
K 100-		105		933	0,31		Fosfogi ps	Ko‘p
15K							50-70	bosqichli
OITAKM-		25		612	2,9		BaS04	K o‘p
25	■						0,4	bosqichli
jir	B						Suyuq	Yuvil-
			20	194		3,95	oltingugurt
2oy		maydi
								11-13
JIBA M							NaAlO,	Yuvil-
		125		79	9,98		eritmasi
125K								maydi
							270-280
				5.3.		Sentrifugalar
			Sentrifugalarning tasnifi va ularni belgilash

Sentrifugalar o‘ziga xos texnologik belgilari va xususiyatlariga qarab tavsiflanadi (klassifikatsiyalanadi).

Sentrifugalarning o‘ziga xos belgilariga suspenziyani ajratish qoidalari, tuzilishining alohida xususiyatlari—val va tayanchlarning joylashuvi, cho'kmani to'kish usuli, sentrifuganing yasalish usuli (zichlanish va portlashdan himoyalanganligi) kiradi.
Suspenziyani ajratish usuliga qarab, suzuvchi, cho'ktiruvchi va ikkala usulni o‘zida mujassamlantirgan — kombinatsiyalashgan qo‘shma sentrifugalar mavjud.
Suzuvchi sentrifugalar suspenziyalarni ajratish va hosil bo‘lgan cho‘kmani suvsizlantirish, yuqori darajada yuvish talab qilingandagina foydalaniladi.
Texnologik jihatdan vazifasiga ko‘ra, suvsizlantiruvchi va tindiruvchi, cho ‘ktiruvchi sentrifugalar bo‘ladi.
Suvsizlantiruvchi sentrifugalar tarkibida qattiq fazasi zarrachasi oTtacha, yuqori konsentratsiyali suspenziyalarni ajratish uchun hamda tozaligi cheklanmagan, lekin cho‘kma bo‘yicha ish unumi yuqori va namligi kam bo‘lishi talab qilingan hollarda qo‘llaniladi. Tindiruvchi
6 5

www.ziyouz.com kutubxonasi

sentrifugalar esa eritmalarni, undagi yuqori disperslikka ega bo‘igan zarralarning konsentratsiyasi past bo‘lganda tozalash uchun hamda dispersligi va zichligi bo‘yicha klassiflkatsiyalash uchun ishlatiladi. Kombinatsiyalashgan sentrifugalar suyuqlikni ajratishning ikki yoki undan ko'proq usulini o‘zida mujassamlashtiradi.

Jarayonning kechishiga qarab sentrifugalar davriy va uzluksiz ishlaydiganlarga bo‘linadi.
Tuzilishiga ko‘ra, gorizontal valli va vertikal valli sentrifugalarga bo‘linadi. Vertikal valli sentrifugalar ichida osma va tebranma (mayatnikli) sentrifugalar keng tarqalgan.
Cho‘kmani to‘kish usuliga qarab: qo‘lda, pichoq, tepkili porshen, itaruvchi porshen, shnek yordamida va mexanik-pnevmatik usulda to'kadigan sentrifugalar bo‘ladi.
Cho‘kma qo‘lda to‘kilganda rotorning yon to‘sig‘i orqali yoki tag qismidan to'kilishi mumkin. Osma va mayatnik tipidagi sentrifugalarda cho‘kma faqat pastki tomondan to‘kiladi, mayatnikli sentrifugalarda yon to‘sig‘idan oshirib to‘kish mumkin. Mexanizatsiyalashtirilgan mayatnikli osma hamda davriy harakatlanuvchi yotiq sentrifugalarda cho‘kmani pichoq bilan olish mumkin. Mayatnikli sentrifugalarda mexanik-pnevmatik deb ataluvchi, o‘zida pichoq va qisilgan havo yordamida (pnevmatik) to‘kishni mujassamlantirgan to‘kish usuli ham qo‘llanadi. Bu usulning mohiyati shundan iboratki, unda qirg‘ich qirib tushirgan cho‘kma havo oqimi bilan ilashib chiqadi va rotor orqali so‘rib olinadi.
Suspenziya uzluksiz berib turiladigan cho‘kmani to ‘kish esa porshenning harakati tufayli alohida porsiyalar koTinishida amalga oshiriladigan uzluksiz harakatlanuvchi filtrlovchi sentrifugalarda tepkili porshen qo‘llaniladi.
Cho‘kmani shnek yordamida to‘kish rotorning va uning ichida joylashgan shnekning aylanish chastotalari orasidagi farq tufayli amalga oshiriladi. Bu usul cho'ktiruvchi va uzluksiz harakatlanuvchi filtrlovchi sentrifugalarda qo‘llaniladi.

Har bir tur sentrifuganing tuzilishiga qisqacha to‘xtalib o‘tamiz. Mayatnikli sentrifugalar vertikal osilgan, o‘z-o‘zidan tiklanuvchi rotor

o‘matilgan davriy harakatlanuvchi qurilmadir. Harakatga keltiruvchi uzatmaning pastda joylashganligi va massaning tik o‘qdan chetlanishini, tiklanishini ta’minlovchi uch ustunli osma sharning mavjudligi bu sentrifuganing tuzilishining o‘ziga xos tomoni hisoblanadi. Bu
66

www.ziyouz.com kutubxonasi

sentrifuganing afzaliigi shundaki, materialning rotorda notekis taqsimlanishi uning ishiga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi, tuzilishi oddiy, ixcham, yengil va narxi ham arzon. Mayatnikii sentrifugalarda o‘rtacha va yuqori disperslikka ega bo‘]gan, turli konsentratsiyali hamda qo‘yish paytida dispers fazalari notekis taqsimlanishga moyil bo‘lgan suspenziyalar ajratiladi. Bu qurilmalarni namligi juda past bo‘lgan, oz miqdorda mahsulot ishlab chiqaradigan korxonalarda qo‘llash yaxshi samara beradi.

Texnologik jihatdan vazifasiga ko‘ra, mayatnikli sentrifugalar filtrlovchi yoki tindiruvchilarga bo‘linadi.
Filtrlovchi sentrifugalar cho‘kma yon to‘siq orqali (OMB) va tagidan (

Sentrilugalar markasidagi harflar quyidagilarni bildiradi:

— filtrlovchi sentrifuga; M — mayatnikli; B — bort orqali qo‘lda to‘kiladigan; qo‘lda tubidan to‘kiladigan; H — pichoqli; O — suspenziya tindiriladigan yoki tiniqlashtiriladigan; T — gorizontal joylashgan; III
— shnekli.
Cho‘ktiruvchi sentrifugalar (OM)rotorining quyib ishlanganligi,
lindirilgan suyuqlikni so‘rib oluvchi moslamasi borligi bilan suzgich sentrifugalardan farq qiladi.

Osma sentrifugalar o ‘ziga xos tuzilishga ega bo‘lib, ularda aylanayotgan massaning o‘z-o‘zidan markazlanishini ta'minlovchi pastki uchiga rotor o‘rnatilgan sharnir vositasida osilgan tik val (o‘q) mavjud. Shunday tuzilganligi tufayli massa rotorga notekis yuklanganda ham osma sentrifugalar ravon ishlaydi. Ular ammoniy sulfat, natriy xlorid, bor kislotasi, bariy gidroksidi va shu kabilarga ishlov berishda keng qoMlaniladi.

Cho‘kma pichoq yordamida sidirib olinadigan gorizontal sentrifugalar osma va mayatnikli sentrifugalar singari davriy harakatlanadi. OTH markali sentrifugalar suspenziyadagi zarrachalar o‘lchami 30 mkm dan katta bo'lib, ularni tuyish zarur bo‘lgan hollarda suspenziyani ajratish uchun ishlatiladi. Jarayonning barcha bosqichlarini avtomatik rejimda rolorning aylanishi chastotasi doimiy bo‘lgan holda olib borish imkoni horligi — bu sentrifugalaming afzalligi hisoblanadi. Cho‘kmani qirib lushirayotganda kristallarning maydalanib ketishi va tarkibida crimaydigan qattiq faza bo'lgan suspenziyaga ishlov berishda suzgich lo'siqni qayta tiklashning qiyinligi ularning kamchiligidir.
6 7

www.ziyouz.com kutubxonasi

Bu turdagi sentrifugalarda suspenziya yuklash klapani va ta’minlagich orqali rotorga uzatiladi. Berilgan qalinlikdagi cho‘kma qatlamini olish uchun suspenziya rotorga rostlash moslamasi (regulator) orqali beriladi. Suspenziya rotorga uzatilgandan so‘ng qattiq faza siqib quritiladi, so‘ngra yuvish klapani orqali berilgan suv bilan yuviladi va quritish jarayoni yana takrorlanadi. Shundan so‘ng cho'kma ramaga o‘rnatilgan pichoq yordamida qirib, novga tushiriladi va u sentrifugadan chiqariladi. Cho‘kmaning tushmay qolgan qatlami (regeneratsiya) suv bilan yuvib tushiriladi.

Filtrat, yuvish suvi va cho'kma yuvib tushirilgan suv ajratish klapani orqali sentrifugadan to‘kiladi.

Bajarilayotgan barcha operatsiyalaming davomiyligini avtomatik boshqaruv stansiyasiga o‘rnatilgan vaqt relesi nazorat qilib turadi. Operatsiyalarning davomiyligi va bajarilish tartibi dasturi boshqaruv pultiga kiritilgan.

OrM markali sentrifugalarda rotor quyib ishlangan bo‘ladi. Tindirilgan suyuqlikni rotordan chiqarish usuliga qarab sentrifugalar 2 xil bo‘ladi: tindirilgan suyuqlik yon to‘siq orqali to‘kiladigan va to'kilmaydigan. Birinchi holda tindirilgan suyuqlik yon to‘siq orqali to‘kiladi va korpusning pastki qismidajoylashgan shtutser orqali chiqarib yuboriladi. Rotor cho‘kma bilan to'lganda unga suspenziya berish to'xtatiladi. Cho‘kma ustidagi suyuqlik qatlami so‘rib olingandan so‘ng qirib oluvchi mexanizm yordamida cho'kma tushiriladi. Ikkinchi holda yuklanishi rotor suspenziya bilan to‘ldirilgandan so‘ng sentrifugaga suyuqlik berish to‘xtatiladi. Uning to‘lganligi sathni nazorat qiladigan belgili moslama orqali aniqlanadi. Tindirilgan suyuqlik so‘rib oluvchi quvur yordamida rotordan chiqariladi.
OrH va ora markali sentrifugalar rotorining joylashishiga qarab 3 xil bo‘ladi: rotor tiraklar oralig‘ida joylashgan (a); tiraklar oralig'ida ikkita rotor joylashgan (b); rotor qiya konsol shaklda joylashgan (14-rasm, d). Oxirgi turdagi sentrifugalar rotorining diametri 1700 mm gacha qilib ishlanadi.