Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogika institutı T. Т.Ótebaev, U. Q. Seytjanova, Т. A. Esemuratova

Talabalardıń ózbetinshe tayarlıǵı ushın tapsırmalar
Tómendegi temalar tiykarında reje dúziw hám ol óz pikir-talqılawlarıńızdı bildirgen halda “ózbetinshe jumıs” jazıń:

1. 
   “Orta Aziyada sheshenlik óneriniń rawajlanıwı”.
   
2. 
   “Házirgi kúnde oqıtıwshınıń sóylew mádeniyatın qáliplestiriw mashqalaları”.
   

8-TEMA. OQÍTÍWSHÍ MIYNETIN ILMIY SHÓLKEMLESTIRIW

Mámleket hám jámiyet turmısın modernizaciyalaw-proceslerdi háreketke keltiriwshi kúshi. Ózbekstannıń búgingi hám keleshektegi izbe-izlik penen rawajlanıwınıń tiykarǵı wazıypası bolǵan insannıń ruwxıylıǵın hám kásiplik dárejesin rawajlandırıwda oqıtıwshılardıń tájiriybesin hám sheberligin jáne de jetilistiriw úlken áhmiyetke iye. Oqıtıwshı búgúngi kúnde tálim hám tárbiya berip atırǵan shákirtleriniń kamalatı menen mámleketimiz keleshegine úlken tırnaq tası qoyadı.

Demek, búgingi kún oqıtıwshısı óz ústinde tınımsız miynet qılatuǵın, hár tárepleme keń pikirleytuǵın, aldınǵı pedagogikalıq hám xabar texnologiyaların effektiv qollana alatuǵın dóretiwshi shaxsqa, jaslardıń júregine tereń kirip baratuǵın joqarı pazıylet iyesine aylanıwın ómirdiń ózi tastıyıqlamaqta. Usınnan kelip shıǵıp, házirgi kúnde oqıtıwshınıń pedagogikalıq sheberligin jáne de asırıw mashqalası dáwir talabı bolıp esaplanadı.
Demokratiyalıq huqıqıy jámiyet qurıw procesinde oqıtıwshınıń ornı, wazıypaları jas áwladtı tárbiyalawdaǵı juwapkershiligi úlken áhmiyetke iye. Alıp barılıp atırǵan reformalardıń unamlı nátiyjeler beriwin jetilisken hám kvalifikaciyalı qánigeler támiyinleydi. Olardı erjettiriw, tálim-tárbiya beriw, oqıtıwshıǵa júkletilgen talaplardıń kún sayın artıp barıwı, olardı orınlaw wazıypası oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda durıs shólkemlestiriwge baylanıslı.
Házirgi zaman oqıtıwshısı óz pedagogikalıq miyneti procesin alıp barıw menen bir qatar tálim-tárbiya wazıypaların orınlaydı. Ol birinshi gezekte - bilimlendiriw mákemeleriniń oqıw procesindegi tiykarǵı shólkemlestiriwshisi. Oqıtıwshı tálim-tárbiya procesinde hám de oqıwdan tısqarı háreketinde oqıwshılardıń jarqın keleshegi ushın juwapker shaxs boladı. Usı úlken juwapkershilik unamlı nátiyjeler beriw ushın oqıtıwshı, aldın, óziniń pedagogikalıq sheberligine tayanadı. Pedagogikalıq sheberligi bul kvalifikaciya jıyındısı bolıp, onıń nátiyjesi oqıtıwshı miynetinde hám oqıwshılar qılıǵı, ádebi, tárbiyasında, keleshekte jetisken qánige kadr bolıp jetisiwinde kórinedi. Oqıtıwshı óziniń qızǵın miynet procesinde pedagogikalıq sheberligin tómendegi komponentlerin belgili dárejede ózlestiriw kerek:
-jaslar psixologiyasına tiyisli bilimlerge iye bolıw;
-sóylew mádeniyatınıń barlıq túrleri hám metodların biliwı;
-oqıtıwshı qábileti(empatiya, perceptiv, didaktika, konstruktivlik, kommunikativ, ańlaw)niń mazmunın anıqlaw;
-aktёrlıq sheberligin (mimika, pantomimika, hám.t.b.) iyelew;
-óziniń keypiyatın basqarıp biliwı;
-tárbiyalanıwshılar menen qarım- qatnas mádeniyatın ózlestiriw;
-pedagogikalıq texnika usıllarınan qollana biliwı.
Usı pedagogikalıq sheberlik komponentleri mámleketimizde alıp barılıp atırǵan reformalar, social-ekonomikalıq talaplardıń mazmunınan kelip shıǵıw kerek. Ulıwma milliy dástúr talapları, úrp-ádet hám dástúriy pedagogikalıq sheberligi tiykarında shólkemlestirilgen oqıtıwshı miynetiniń tiykarǵı mazmunında kórinedi. Oqtıtıwshı miynetiniń tabıslı hám effektiv bolıwı onıń ilimiy tárepten puxta shólkemlestiriwine, miynetti shólkemlestiriwge tásir etetuǵın shárt-sharayatlarǵa hám miynetti ámelge asırıw jolların tuwrı belgilewge baylanıslı. Oqıtıwshı miynetti hár dayım dóretiwshilik penen ámelge asıradı, sonıń ushın miynetti ámelge asıratuǵın oqıtıwshı onı jaqsı rejelestiriwi, ózi puxta iyelegen pedagogikalıq sheberligine hám ilimine tayanıwı kerek. Házirgi zaman xabar kommunikaciyalıq texnologiyaların rawajlandırıw dáwirinde oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda shólkemlestiriw ilim hám texnika jetiskenliklerin oqıtıwshı tárepinen qay dárejede ózlestiriwine de baylanıslı.
Usı menen birge, oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda shólkemlestiriw ushın pánler integraciyasın, pedagogikalıq hám psixologiya pánleriniń eń sonǵı jetiskenliklerin úziliksiz túrde ózlestirip barıwı shárt. Usı bilimler xabar kommunikaciyalıq texnologiyaları, ilimiy jurnallar, ilimiy ádebiyatlar tiykarında ózlestiriledi.
Oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda shólkemlestiriwde waqıttan únemli paydalanıw, óziniń keń imkaniyatların hámiyshe esapqa alıw, oqıw hám tárbiya procesinde hár bir minuttan ónimli paydalanıw, waqıttı biykarǵa ótkiziwge jol qoymaw – bul tabıslılıq girewi. Oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda shólkemlestiriwde eń dáslep:
-óz dóretiw imkaniyatlarına iseniwi;
-tálim shólkemlerinde alıp barılatuǵın tálim-tárbiya procesin tolıq biliwıi;
-hár bir tárbiyalanıwshınıń ruwxıy jaǵdayın biliwıi;
-óz miynet mexanizmin, nızamlılıqların, sheklengen imkaniyatların jaqsı ańlaw;
-tálim-tárbiya procesinde xabar kommunikaciyalıq texnologiyalarınan ónimli paydalanıp biliwıi shárt.
Oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda durıs shólkemlestiriw bir maqsetke qaratılǵan sociallıq paydalı miynet bolıp, ol joqarıda kórsetilgeninen tısqarı aqıl hám dıqqattı, fizikalıq kúshti hám ǵayrattı talap etedi.
Oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda durıs shólkemlestiriwi olardı ǵárezsiz, erkin háreket etiwi, óz pikirlerin anıq hám tolıq bildiriwine, hár tárepleme jetik insan etip tárbiyalawda, óz kásibin puxta ózlestiretuǵın jetik qánige tayarlawǵa tiykar jaratadı.
Oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda durıs shólkemlestiriwde oqıwshılar menen alıp barılatuǵın hárekettiń tómendegi baǵdarlarına itibar beriwi lazım:
-oqıtıwshı hám oqıwshılardıń eki tárepleme bir birine tásir etiw nátiyjeleri;
-oqıtıwshınıń oqıwshılar jámááti menen islew qábileti;
-topar aktivleri menen alıp barılatuǵın pedagogikalıq háreketiniń unamlı nátiyjeleri.
Oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda durıs shólkemlestiriwde tómendegi qurallarǵa itibar beriwi lazım: