Ájiniyaz atíndaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí fizika-matematika fakulteti

Turaqlı tok nizamları

Ózgermeytuǵın tok— tok kúshi hám baǵdarı waqıt ótiwi menen ózgermeytuǵın elektr tokı. Ózgermeytuǵın tok ózgermeytuǵın elektr jurgiziwshi kúsh tásirinde ótkizgishten jasalǵan tuyıq shınjırda payda bolıwı múmkin. Eger elektr shınjırı tarmaqlanbaǵan bolsa, onıń hámme bólimlerinen ótip atırǵan tok kúshi birdey boladı. Ózgermeytuǵın toktıń tiykarǵı nızamları Om nızamı hám Joul — Lens nızamınan ibarat. Qatnasıw jetip atırǵan qarsılıqlar hám elektr jurgiziwshi kúshlerden paydalanıp, shınjır tarmaqlarınıń hár birinen ótip atırǵan tok kúshi hám baǵdarı Kirxgof qaǵıydaları tiykarında esaplanadı. Ózgermeytuǵın toktan túrli sanaat tarmaqlarında, elektrometallurgiya, transport, baylanıs, avtomatika hám basqalarlarda paydalanıladı.
Elektr tokı jáne onıń tiykarǵı xarakteristikaları. Eger ótkizgishde elektr maydan payda etilse onday jaǵdayda zaryadlanǵan bólekler tártipli háreket etedi. Zaryadlanǵan bóleklerdiń tártipli háreketi elektr tokı dep ataladı. Metallarda tek elektronlar erkin kóshiwi múmkin sol sebepli metallardaǵı elektr tok ótkezgishlik elektronlarınıń háreketi bolıp tabıladı. Gazlarda ionlar da, elektronlar da, háreketlaniwshi jaǵdayda payda bolıwı múmkin.
Elektr togınıń baǵdarı retinde oń zaryadlardıń tártipli háreket baǵdarı qabıl etilgen. Elektr togın xarakterleytuǵın shamalar tok kúshi hám tok tıǵızlıǵı bolıp tabıladı.
Ótkizgish kese kesiminen waqıt birliginde ótip atırǵan zaryad muǵdarı menen xarakterleniwshi shama tok kúshi dep ataladı. Eger gúzetilip atırǵan maydan arqalı dt waqıt dawamında dq zaryad muǵdarı ótip atırǵan bolsa bunday toktiń kúshi:
; yamasa
Waqıt ótiwi menen toktiń baǵdarı hám tok kúshi ózgermese, bunday tok ózgermeytuǵın tok dep ataladı.

Zaryadlardıń háreket baǵdarına perpendikulyar bolǵan birlik júzege uyqas keliwshi tok kúshine tok tıǵızlıǵı dep ataladı.

Тok kushinıń ólshem birligi - 1 amper =A
Тok tıǵızliǵinıń ólshem birligi  j =