Jismoniy sifatlar (harakat) ni rivojlantirish

JISMONIY SIFATLAR VA ULARNI RIVOJLANTIRISH
Reja:
KIRISH
I.BOB.JISMONIY SIFATLAR VA UNI RIVOJLANTIRISHNING SHAKLLANISHI
1.1. Jismoniy sifatlar shakllanishi
1.2.Jismoniy mashqlarga umumiy tavsif
II.BOB.JISMONIY MASHQLARNI RIVOJLANTIRISH
2.1 Jismoniy sifatlarda chidamlilikni rivojlantirish
2.2 Jismoniy sifatlarda tezkorlikni rivojlantirish
2.3 Kuch va uni rivojlantirish.
2.4.Egilivchanlik va uni rivojlantirish
2.5Chaqqonlik va uni rivojlantirish
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR


KIRISH
Tarixan mavjud bo`lgan jismoniy madaniyat tizimlariga insonning jismoniy (harakat) sifatlarini madaniyatlay olishiga qarab baxo berildi. Insonning organizmida turli darajada shakllangan kuch, tezkorlik, chidamlilik, chaqqonlik, tana buginlari harakatchanligi va muskullar egiluvchanligini jismoniy sifatlar deb atash kabul qilingan. Inson organizmining shu sifatlarini qanday pamosp qila olishiga qaray kuchli, chaqqon, tezkor va \.k. deb qaray boshlaganlar, bu sifatlar ulchoviga ega, uning ko`rsatkichlari jismoniy tayyorgarlik ko`rsatkichlari deb ataladi va ko`rsatkichlar orqali individning ijodiy mehnatga va vatan mudofaasiga tayyorligi aniqlandn. Masalan, individ 100 kg ogirlikdagi shtangani yelkaga olib faqat 3 marotaba utirib tura olsa, boshqasi shu vazn bilan 5 marotabadan ortik utirib tura olishi mumkin. Shu mashqni ikki marta ortik bajarganligi uchun ikkinchi urtokning kuch sifati rivojlangan deb qaraladi. Bu sifat organizmning suyak, muskul va boshqa organlarining tukimalari, xujayralari va xokazolarning rivojlanganliligigagina bog`liq bo`lmay, ma`naviy-ruxiy fazilatlariga ham bog`liq. Shuning uchun harakat sifatlarini madaniyatlash ma`naviy-ruxiy fazilatlarni madaniyatlash ishi bilan chambarchas bog`liq va madaniyatning shu yunali shiga vosita bo`lib xizmat qiladi.
Harakat sifatlarini madaniyatlashga intilish insoniyatning azaliy orzusi. Mehnat qurollari, harbiy anjom va aslaxa bilan muomala qilish ning samaradorligi tabiat insonga in`om etgan va uni madaniyat jarayonida rivojlantirish mumkin bo`lgan jismoniy fazilatlarga bog`liq. Ibti doiy odamning jismoniy sifatlarining rivojlanganligi past bo`lsa, yashash uchun ko`rasha olmagan. Keyinchalik abstrakt tafakko`rning shakl lanib rivojlanishi shaxsni jismoniy va har tomonlama garmonik (ak liy, axloqiy, ruxiy, estetik, mehnat va madaniyatlarining boshqa element lari) madaniyat lash lozimligi masalasini kundalang kuydi.
Jismonan barkamol, axloqan pok, estetik didli, e`tikodli, sadokat li, texnika ilmining zamonaviy asoslarini puxta egallagan, har taraf lama ma`naviy yetuk, jismonan garmonik rivojlangan kishini madaniyatlash hozirgi kungacha davrimizning asosiy vazifalaridan biri deb xisoblanib kelindi. Hozir ham bu dastur o`z ahamiyatini yo`qotgani yo`q. U mamlakatimizda amalga oshiralayotgan "sog`lom avlod uchun" dasturining o`zagini tashqil etadi.
Xulosa qilganda, jismoniy madaniyatni, xususan, jismoniy sifat larni rivojlantirnshni moxiyatining yuqoriligi va salmoqliligi ko`zga yakkol tashlaiib turibdi. Shuni qayd etish kerakki, jismoniy sifatlar ni rivojlantirishda ularning (kuch, tezkorlik, chaqqonlik, chidamlilik va xokazolarning) barchasini o`zaro o`zviy boglab olib borishni madaniyat ja rayoni takazo qiladi. Lekin sportning ma`lum bir turida muayyan fazilat kuchlirok shakllanadi, rivojlanadi va u yetakchi harakat sifati tarzida nomoyon bo`ladi. Boshqa sifatlar ham nisbatan ri vojlanadi, lekin ular yordamchi, kumakchi harakat sifati tarzida namoyon bo`lishi mumkin. Masalan, sport uyinlaridan basketbolda ayeosan chaqqonlik sifati rivojlanadi deb xisoblansa, tezlik yordamchi sifati tarikasida rivojlanadi. Lekin basketbol chidamlilikni ham madaniyatlashda asosiy vositadir.
Respublikamizda jismoniy madaniyat sohasida zamonaviy mutaxassislar tayyorlash tizimi mukammal darajada tashkil etilgan. Sohada yetakchi va markaziy oliy o`quv yurti hisoblanmish O`zbekiston davlat jismoniy tarbiya universitetida ko`plab oliy ma`lumotli jismoniy madaniyat mutaxassislari, sport murabbiylari tayyorlanadi. Mazkur oliy dargohda mamlakatimizning sohaning eng yetakchi olimlari va sport murabbiylari bo`lajak mutaxassislarga saboq beradilar. Undan tashqari Respublika viloyatlarining universitetlari, pedagogika institutlari qoshidagi mavjud jismoniy tarbiya fakul`tetlari ta`lim tizimini ko`plab oliy ma`lumotli jismoniy tarbiya o`qituvchilari bilan taminlaydi. Shuningdek, keyingi yillarda tashkil etilgan Olimpiya zahiralari kollejlarida sportchilar tayyorlash bilan birga o`rta maxsus ma`lumotli sport murabbiylari ham tayyorlanadi. Respublikada o`rta maxsus kasb ta`limi va Oliy ta`lim tizimida jismoniy madaniyat sohasi mutaxassislari tayyorlashning ilmiy – metodik ta`minoti to`la hozirgi zamon talablari asosida tashkil etilgan. Ya`ni ta`lim muassasalari puxta ishlangan DTS va o`quv dasturlari, darsliklar, turli xildagi o`quv qo`llanmalar bilan taminlangan
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikni qo’lga kiritgandan so’ng barcha sohalarda har tamonlama yuksalish yuz berayotganini ko’rishimiz mumkin. Jismoniysiyosiy va ma’naviy o’zgarishlar umuminsoniy qadriyatlar tizimida yangilanish, insonning barcha shaxsiy extiyojlari, talablari va ma’nfaatlari birinchi o’ringa ko’tarilayotganini, ayniqsa o’sib kelayotgan yosh avlodlarning ma’naviy- axloqiy va jismoniy imkoniyatlari yanada oshayotgani bugungi kunda sir emas. Jamiyatda sog’lom turmush tarzini shakllantirish, aholi salomatligini mustahkamlsh, jismonan sog’lom, ma’nan boy yosh avlodni tarbiyalash, aholini jismoniy tarbiya va sport bilan keng jalb etishni keng jalb etishni ta’minlashga yo’naltirishda yurtboshimiz tomonidan bir qancha qarorlar va farmonlar ishlab chiqildi. Shu munosabat bilan yangi insonni tarbiyalashning murakkab va ko’p qirrali muommosining muxim yo’nalishi xar bir kishida o’z sog’lig’i to’g’risida o’zi qayg’urish madaniyatni singdirishdir. Uni tarkib topish uchun oila, maktabgacha muassasalar, maktab, o’rta maxsus kasb xunar ta’lim tizimi, maxalla, sog’liqni saqlash, jismoniy tarbiya va sport tizimlarining xodimlari butun kuch quvvatini, g’ayratini ishga solib, bolaning ongiga yoshlikdan jismoniy tarbiyaga bo’lgan muxabbatni singdirib qo’yishlari darkor. 2018 yil 28 dekabrda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning Oliy majlisga murojaatnomasida “…jamiyatda sog’lom turmush tarzini qaror toptirish, jismoniy tarbiya va sportni yanada ommalshtirish dolzarb vazifadir.Sportni jadal rivojlantirish, xalqaro musobaqalarda yuksak natijalarga erishgan sportchilarni rag’batlantirish va qo’llab quvvatlashga bundan buyon ham kata ahamiyat beramiz”.Oxirgi yillarda Respublikamizda eng asosiy, muhum vazifalardan biri ommoviy sportni rivojlantirish masalasi turadi. Mustaqil O’zbekistonning ma’naviy sog’lom avlodlarni, bo’lajak vatanparvarlarni tarbiyalash vazifasi pirovard o’qituvchilar, mutaxassislar zimmasiga tushadi. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ga muvofiq, o’sib kelayotgan yosh avlodni jismoniy va ma’naviy salomatligini 4 shakllantirishning, sog’lom turmush tarziga intilish va mehr muhabbatini singdirishining g’oyat muhim sharti ommoviy sportni rivojlantirishdir.” Bundan tashqari jismoniy tarbiya o’qituvchilari, sport mutaxassislarining, ustozmurabbiylarning chuqur bilim, yuksak malaka, boy tajriba va mahoratga ega bo’lishi har tamonlama yetuk,ma’naviy barkamol kadrlar tayyorlashning garovidir. Organizmdagi moddalar almashinuvi jarayoni bajarilayotgan ish darajasiga moslahsadi.Mustaqil O’zbekiston Respublikasining strategik vazifalaridan birikelajakdagi barcha ezgu ishlarni amalga oshirishga qodir bo’lgan jismoniy sog’lom va ma’naviy barkamol shahsni voyaga yetkazishdan iborat. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun nazariy bilimlarni chuqur o’rganishimiz, sog’lom turmush tarzini shakllantirish va takomillashtirishda yangi bilimlarni egallashimiz, zamon talablari darajasida ta’lim texnologiyalaridan foydalanib, kelajak avlod vakillarini vatanparvar, o’z kasbining yetuk bilimdon egasi qilib tarbiyalamog’imiz darkordir.