Jizzax – 2018 Til haqida umumiy ma’lumot

So’z turkumlari. So’zlrning so’rog’i va qanday umumlashgan ma’no ifodlashiga ko’ra guruhlarga bo’linishi so’z turkumlari deyiladi. So’z turkumlari ma’no va vazifasiga ko’ra quyidagi turlarga turlarga bo’linadi. Ular quyidagilar: 1.Mustaqilso’z turkumlari 2. Yordamchi so’z turkumlari 3. Undov so’zlar 4. Taqlid so’zlar 5. Modal so’zlar
1-topshiriq: Matnda berilgan so’zlarni turkumlarga ajrating.
Ilm-u irfon kasb etmagan insonlarda xavfga doya bo’lguchi ulkan sabablar quyidagilardir:birinchidan, badanni qat’iy intizomga bo’ysundirish va uning boqiyligiga umid qilish, yoxud insonning zaif bo’lmog’i, nimagadir erisishi va erisha olmasligi haqidagi doimoiy qayg’usi haqiqiy lazzat va rohat, e’tibor va saodatga xalal yetkazishi mumkin ekanligini o’ylamaslik; ikkinchidan, insonning salomatligiga zarar yetkazuvchi foydani hamda haqiqiy quvvatlarni zohir etguchi sabablarni anglamaslik.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
MUSTAQIL SO’Z TURKUMLARI
Atash ma’nosiga ham, grammatik ma’noga ham ega bo’lgan, gapda bir o’zi bitta so’roqqa javob bo’lib, bitta bo’lak vazifasida keladigan so’zlar mustaqil so’z turkumlari deyiladi. Ular 6ta: 1.Ot 2. Sifat 3.Son 4. Olmosh 5. Fe’l 6. Ravish


OT
Predmetning nomini bildirib, kim?, nima? , qayer? so’roqlaridan biriga javob bo’ladigan so’z turkumi otdir. Otlarning morfologik xususiyatlari quyidagilar: 1. Otlar egalik, kelishik, son shakllariga, turli ma’no va vazifada qo’llaniluvchi vazifadosh shakllarga, o’ziga xos yasalish tizimiga ega. 2. Ot barcha mustaqil so’z turkumlari bilan birika oladi. M-n: tilla uzuk (ot), kitob o’qimoq (fe’l), beshinchi uy (son), oz ovqat (ravish), barcha otalar (olmosh), chiroyli qiz (sifat).
3.Otlar yasaladi: guldon, ishchi. Otlarning sintaktik xususyatlari: 1. Ot gapda har qanday gap bo’lagi vazifasida kela oladi.M-n : Bu xabarni (to’ldiruvchi) eshitib, ukamning (aniqlovchi) ko’zlari (ega) ola-kula bo’ldi. Tashabbuskor talabalar bizning faxrimiz (kesim). Bog’da (hol)qushlarning chug’ur-chug’uri eshitiladi.
2.Ot gapda undalma vazifasida keladi: Bolam, non olib kelgin.
1-topshiriq: Ot so’z turkumi ishtirokida gaplar tuzing va ularning gapdagi vazifasini aniqlang.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________