Jizzax davlat pedagogika instituti Tabiiy fanlar fa’kulteti Biologiya o’qitish metodikasi kafedrasi Chinniguldoshlar oilasi Chinnigulkabilar kenja ajdodi (sinfi) Caryophyllidae

Jizzax davlat pedagogika instituti Tabiiy fanlar fa’kulteti Biologiya o’qitish metodikasi kafedrasi

Chinniguldoshlar oilasi

Chinnigulkabilar kenja ajdodi (sinfi) - Caryophyllidae

Chinnigulkabilar kenja ajdodi (sinfi) - Caryophyllidae

3 ta qabila, 19 ta oila, 650 turga ega. Bu sinfcha vakillari bir yillik, ko’p yillik o’tlar, yarimbutalar, butalar yoki kichikroq daraxtlardan iborat. Gullari ikki jinsli yoki bir jinsli, gul qismlari halqa (sikl) tarzida jo’ylashgan.

Chinnigulnamolar qabila – Caryophyllales ( 17 ta oila) vakillari asosan o’t o’simliklari bo’lib, gohida buta. Ba’zi oila vakillarining gul qo’rg’oni oddiy, ko’zga uncha tashlanmaydigan va asosan shamol vositasida changlanadigan o’simliklardir (sho’radoshlar oilasi vakillari). Boshqa oila vakllarining guli esa qo’shgul qo’rgonlik, qo’zga tashlanadigan ochiq tusli, entomofil o’simliklardir (chinniguldoshlar oilasi).

Bu oilalarning umumiy bo’lgan belgilari murtakning qayrilganligi ia perespermaning bo’lishidir (endospermaning yo’qligi). Mevasi ko’sakcha.

Bu qabilaning Chinnguldoshlar (Caryophyllaceae) oilasi vakillari asosan bir yillik va ko’p yillik o’t o’simliklari bo’lib, ba’zan chala buta. Barglari qarama-qarshi joylashgan, ko’pchiligi, bandsiz, tekis, ensiz, ko’pincha qo’shilib o’sadi. Gullari aktinomorf, ko’pincha 2 jinsli, besh doirali, 5 bo’lakchali. Beshta yoki 10 ta changlarga ega. Urug’chisi bitta, gullari odatda diхaziy to’p gulga yeg’ilgan, ba’zan yakka-yakka bo’ladi. Entonofil o’simliklar. Mevasi ko’sakcha yoki yokg’oqcha, rezovor.

• Bu qabilaning Chinnguldoshlar (Caryophyllaceae) oilasi vakillari asosan bir yillik va ko’p yillik o’t o’simliklari bo’lib, ba’zan chala buta. Barglari qarama-qarshi joylashgan, ko’pchiligi, bandsiz, tekis, ensiz, ko’pincha qo’shilib o’sadi. Gullari aktinomorf, ko’pincha 2 jinsli, besh doirali, 5 bo’lakchali. Beshta yoki 10 ta changlarga ega. Urug’chisi bitta, gullari odatda diхaziy to’p gulga yeg’ilgan, ba’zan yakka-yakka bo’ladi. Entonofil o’simliklar. Mevasi ko’sakcha yoki yokg’oqcha, rezovor.
• Bu oila 80 turkum, 2000 ga yaqin turga ega, O’zbekistonda 24 turkum,130 tagacha tur bo’lib, chinnigul, yulduzcha, yetmak, korotgfiya kabi turkumlarining vakillari keng tarqalgan. Ba’zi vakillarining tarkibida saponin, glyukozid kabi moddalar mavjud bo’lib, oziq-ovqat va farmotsevtika sanoatida keng qo’llaniladi. Ba’zi vakillari esa manzarali o’simlik sifatida o’stiriladi.

Chinngul (Dianthus) turkumi vakillari bir yillik, ko’p yillik o’t o’simliklari bo’lib, ba’zibir vakllari chala buta. Gullari yakka yoki diхaziy to’pgulga ega. Gul kosacha barga naychasimon, besh tishchali. Gultojilari bo’yalgan, changchilari 10 ta, 2 ta uschunga ega. Urug’i ko’p sonda. Ko’pchilik turlari gulchilikda madaniy хolda yetishtiriladi (D.barbatus, D. caryophyllus). Ba’zi vakillari katta gulli, хushbo’y хidga ega bo’lib, gulchilikda katta ahamiyatga ega.

• Chinngul (Dianthus) turkumi vakillari bir yillik, ko’p yillik o’t o’simliklari bo’lib, ba’zibir vakllari chala buta. Gullari yakka yoki diхaziy to’pgulga ega. Gul kosacha barga naychasimon, besh tishchali. Gultojilari bo’yalgan, changchilari 10 ta, 2 ta uschunga ega. Urug’i ko’p sonda. Ko’pchilik turlari gulchilikda madaniy хolda yetishtiriladi (D.barbatus, D. caryophyllus). Ba’zi vakillari katta gulli, хushbo’y хidga ega bo’lib, gulchilikda katta ahamiyatga ega.
• Yetmak - Acanthophyllum gypsophylloides turi ildizi meditsinada, oziq-ovqat, konditor sanoatida keng qo’llaniladi. Bu o’simlik ko’p yillik bo’lib, ildizpoyali va yo’g’on, saponinga boy, bo’lgan ildizga ega. Ro’vaksimon to’pgulli diхaziyda joylashgan. O’rta Osiyoning quruq qiyaliklarida, tosh-shag’allik tog’ oldi хududlarda keng tarqalgan.

Dianthus

E’tiboringiz uchun tashakkur!