Jizzax politexnika instituti

2. O‘qituvchilik kasbi, mehnati, mahoratining o‘ziga xosligi shundaki ….

1. 
   avval o‘ylab, so‘ngra gapiriladi;
   
2. 
   nutq so‘zlashga mohirlik, voizlikni talab qilinadi ;
   
3. 
   dars berishda fikrlash, o‘ylash bilan uni bayon qilish, gapirish jarayoni qo‘shilib, bir vaqtda yuz beradi;
   
4. 
   o‘qituvchining shu fanni qanday egallagani, bilim darajasini namoyish qilish imkoniyatiga egaligi.
   

3. Dars berish metodikasining predmeti bu -

1. 
   dars berish, o‘qitish jarayonining o‘zi ;
   
2. 
   o‘quvchi, talabalar bilan o‘qituvchi o‘rtasidagi munosabat;
   
3. 
   talabalar o‘rtasidagi munosabat ;
   
4. 
   o‘quvchi talabalarning bilim olishga intilishini o‘rganish.
   

4. Didaktik sakkizburchak nimalarni o‘z ichiga oladi?

1. 
   o‘qish va o‘qitishning maqsadi, o‘qituvchi, o‘rganuvchi, o‘quv materiali, o‘qitish metodi, qo‘llaniladigan vositalar, tashkiliy sharoit, olingan bilimni nazorat qilish majmuini ifodalaydi;
   
2. 
   o‘qish va o‘qitishning maqsadi, o‘qituvchi, o‘rganuvchi, o‘quv materiali, o‘qitish metodi, qo‘llaniladigan vositalar, tashkiliy sharoit, doska;
   
3. 
   o‘qish va o‘qitishning maqsadi, o‘qituvchi, o‘rganuvchi, o‘quv materiali, o‘qitish metodi, qo‘llaniladigan vositalar, tashkiliy sharoit, o‘rganiladigan mavzu;
   
4. 
   o‘qituvchi, o‘rganuvchi, o‘quv materiali, o‘qitish metodi, qo‘llaniladigan vositalar, tashkiliy sharoit, olingan bilimni nazorat qilish, sinash, baholash.
   

5. Amerikalik pedagog Benjamin Blum bilim olish kognitiv darajasini ierarxik tarzda qanday bosqichlarga bo‘ladi?

1. 
   bilish, tushunish, qo‘llash, axborot tarzida boshqalarga yetkazish, tahlil qilish ;
   
2. 
   bilish, tushunish, qo‘llash, tahlil qilish, sintez qilish, baholash;
   
3. 
   bilish, tahlil qilish, xulosa chiqarish, baholash;
   
4. 
   bilish, tushunish, tahlil qilish, xulosa chiqarish, baholash.
   

6. Kasb nima?

1. 
   inson mehnat faoliyati mahsuli bo‘lib, olgan nazariy, amaliy bilim, ko‘nikma va mala-kalarni egallash majmuidir ;
   
2. 
   maxsus kompleks tayyorlash davrida va ish tartiblari asosida olgan bilimlar, ko‘nikma hamda malakalardir;
   
3. 
   ish tajribalari asosida olgan nazariy bilimlar majmuasidir ;
   
4. 
   maxsus tayyorgarlik va ish tajribalari asosida ma‘lum bir sohada faoliyat uchun o‘zlashtirilgan bilimlar amaliy ko‘nikma va malaka majmuasidir.
   

7. Uzluksiz ta‘limni tashkil etish va uni rivojlantirish prinsiplarini sanab o‘ting.

1. 
   ta‘limning demokratlashuvi, ta‘limning ijtimoiylashuvi, ta‘limning milliy yo‘naltirilganligi, ta‘lim va tarbiyaning uzviy bog‘liqligi;
   
2. 
   ta‘limning ustivorligi, demokratlashuvi, insonparvarlashuvi, ijtimoiylashuvi,milliy yo‘naltirilganligi, ta‘lim va tarbiyaning uzviy bog‘liqligi, iqtidorli yoshlarni aniqlash;
   
3. 
   ta‘limda hamkorlik, ta‘limning uzluksizlik, iqtidorli yoshlarni aniqlash ;
   
4. 
   ta‘limning insonparvarlashuvi, ijtimoiylashuvi, milliy yo‘naltirilganligi, ta‘lim va tarbiyaning uzviy bog‘liqligi, iqtidorli yoshlarni aniqlash, ta‘limning demokratlashuvi.
   

8. Kadrlar tayyorlashning pirovard natijasi, bu – ...

a. kadrlar tayyorlash tizimiga ilm-fanning uzviy ravishda kirib borishi;

b. ta‘lim va kadrlar tayyorlash tizimi faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga oshirishdir;

c. ishlab chiqarish (tovar va xizmatlar) uchun zarur malakali mutaxassislar tayyorlashdir;

d. uzluksiz ta‘limniamalga oshirishdir.
9. Kichik mutaxasislik nima?

1. 
   ta‘lim dasturini muvafaqqiyatli o‘zlashtirgan O‘MKHT muassasalari bitiruvchisiga beriladigan ko‘nikma;
   
2. 
   ta‘lim dasturini muvafaqqiyatli o‘zlashtirgan O‘MKHT muassasalari bitiruvchisiga beriladigan malaka;
   
3. 
   ta‘lim dasturini muvafaqqiyatli o‘zlashtirgan O‘MKHT muassasalari bitiruvchisiga beriladigan bilim va malaka;
   
4. 
   ta‘lim rejasini muvafaqqiyatli o‘zlashtirgan O‘MKHT muassasalari bitiruvchisiga beriladigan diplom.
   

10. Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy tarkibiy qismlarini ko‘rsating.

1. 
   shaxs, uzluksiz ta‘lim, fan, ishlab chiqarish, davlat va jamiyat;
   
2. 
   shaxs, uzluksiz ta‘lim, fan, ishlab chiqarish, kasaba uyushmalari;
   
3. 
   shaxs, oliy ta‘lim, fan, ishlab chiqarish, davlat va jamiyat;
   
4. 
   shaxs, o‘rta maxsus ta‘lim, fan, ishlab chiqarish, davlat va jamiyat.
   

11. Ta‘limning o‘rta maxsus tizimiga nimalar kiradi?

1. 
   akademik litsey va kasb-hunar kollejlari;
   
2. 
   kasb-hunar kollejlari;
   
3. 
   akademik litsey;
   
4. 
   o‘rta maktab, kasb-hunar kollejlari.
   

12. Quyidagilardan qaysi biri tа’lim jаrаyonini tаshkil etishning аsоsiy shаrtlаriga kirmaydi?

а. tа’lim оlishgа bo‘lgаn ehtiyoj va rаg‘bаt;

b. tа’lim jarayonini tаshkil etishga ota-onalarni jalb etish;

c. o‘quvchi-tаlаbа fаоliyatining mаzmunini bеlgilаsh;

d. o‘quvchi-tаlаbа fаоliyatini bоshqаrish.
13. Bozor iqtisodiyoti sharoitida mutaxassis kadrlar tayyorlash tarkibi nimaga bogliq?

a. mamlakatda shu mutaxassis kadrlarga bo‘lgan taklifga;

b. mamlakatda shu mutaxassis kadrlarga bo‘lgan talabga;

c. mamlakatda ijodiy fikrlovchi yoshlar soniga;

d. jamiyatning mutaxassislar tayyorlash, ta‘lim-tarbiya tizimiga.
14. Kаsb tа’limi mеtоdikаsi qаndаy fаn?

a. ijtimоiy fаn;

b. mахsus fаn;

c. аniq fаn;

d. tabiiy fаn.

15. Umumiydan xususiyga boradigan fikr yuritish yo‘li nima deb ataladi?

a. deduksiya; b. didaktika; c. akseleratsiya; d. induksiya.
2-mavzu. PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA VA DARS O‘TISh METODIKASI.

Mavzu bo‘yicha topshiriqlar:

Pedagogik texnologiyaning shakllanishi.

XX asrda fizika, kimyo, energetika, biologiya, matematika, informatika va boshqa fanlarning yutuqlariga tayangan texnologiyalar texnologik inqilobni keltirib chiqardi. Fan-texnika taraqqiyoti yaratilgan texnika va texnologiyalarni tushunadigan ularni ishlata oladigan, ko‘rsatilgan texnologiya bo‘yicha mahsulot yarata oladigan kadrlar tayyorlashni ham ob’ektiv zarur qilib qo‘ydi. Mutaxassis kadrlarning qay darajada bilim olishi, ko‘nikma mahoratiga ega bo‘lishi ta‘lim muassasalarida ta‘lim-tarbiya jarayonini ko‘p jihatdan qanday tashkil etilishiga bog‘liq. Shuning uchun ham ko‘plab pedagoglar o‘quvchi talabalarga nimani o‘qitish, o‘rgatish kerak, qanday o‘qitish, o‘rgatish kerak? degan savol qo‘yib, unga javob topish uchun tinimsiz izlanishlar olib boradilar. Pedagog olimlar va amaliyotchilar ishlab chiqarish texnologiyasini nazarda tutgan holda o‘quv jarayonini ham “texnologiyalashtirishga” ya‘ni o‘qitishni natijasini kafolatlangan o‘ziga xos texnologik jarayonga aylantirishga urinadilar. Natijada pedagogikada yangi yo‘nalish – pedagogik texnologiya, xususan, o‘qitish va tarbiyalash texnologiyasi paydo bo‘ldi.

Pеdаgоgik tехnоlоgiya vа uning mаzmunigа turli o‘quv adabiyotlarida turlicha ta‘riflar berilgan.

TDIU pedagoglari tomonidan “Tа’limgа tехnоlоgik yondаshuv vа “tа’lim tехnоlоgiyasi” tushunchаsi mа’nоsining uzluksiz o‘zgаrishi quyidagicha ko‘rsatiladi

Dаvr	Tехnоlоgik yondаshuvning nаmоyon bo‘lishi	“TT” tushunchаsi mа’nоsi
XVII аsr	XVII аsrdа Yan Аmоs Kоmеnskiy, shundаy tа’lim mехаnizmi, ya‘ni “vаqt, nаrsаlаr vа usullаr” mоhirоnа tаqsimlаnsа, uni to‘g‘ri tuzish vа undаn to‘g‘ri fоydаlаnilgаndа kutilаyotgаn nаtijаni bеrsа, ya‘ni uni «didаktik mаshinа» dеb nоmlаb, u ustidа izlаnish оlib bоrgаn	«Didаktik mаshinа»
30 – yilllаr 50-yillаrning o‘rtаsi	30–yilning o‘rtаsidа АQSHning Indiаnа univеrsitеtidа tаlаbаlаrgа eshitish vа ko‘rish (аudiоvizuаl) tа’limi bo‘yichа mа’ruzаlаr o‘qilgаn, 1946y. – shu еrning o‘zidа eshitish vа ko‘rish (аudiоvizuаl) tа’limi bo‘yichа mutахаssislаrni tаyyorlаsh kursi: ishlаb chiqаrishni rеjаlаshtirish, eshitish vа ko‘rish (аudiоvizuаl) vоsitаlаrni ishlаtish vа ulаr sifаtini bаhоlаsh, shu vоsitаlаrni qo‘llаb o‘quv jаrаyonini bоshqаrish dаsturlаri kiritildi. 1954y. – prоfеssоr B.F. Skinеr tоmоnidаn ishlаr tаqsimоti (mаvzu-qаdаm-хоdimlаr) bo‘yichа o‘rgаtishning muntаzаmli tехnоlоgiyasini o‘zidа nаmоyon etuvchi, dаsturlаshgаn tа’lim mоdеli (DT) аsоslаdi. Qаytаr аlоqаni nаzаrdа tutuvchi: hаr bir bаjаrilgаn ishning to‘g‘riligini tеzkоr bаhоlаsh vа аgаrdа kеyingi qаdаmgа хаtоlik bo‘lsа qаytаrish dеb tа’kidlаgаn.	“Tа’limdа tехnоlоgiyalаr” - “...mа’lumоtgа egа bo‘lish sоhаsidа zаmоnаmizning bo‘lаgi bo‘lgаn kаshfiyotlаr, sаnоаt mаhsulоtlаri vа jаrаyonlаrini qo‘llаsh” (M. Klаrk). pеdаgоgik mаqsаdlаrdа ахbоrоtni tаqdim etishdа eshitish vа ko‘rish (аudiоvizuаl) vоsitаlаrini qo‘llаsh.
50– 60- yillаr o‘rtаsi	1958y. – N. Krаudеr bir qаtоr bеrilgаn vа jаvоblаrni to‘g‘riligigа bоg‘liq rаvishdа qаytаr аlоqаgа muvоfiq jаvоblаrni ko‘p tаnlаsh DT kеngаytirilgаn chizmаsini tаklif etdi.	«O‘rgаtuvchi tехnоlоgiya» (D. Finn,1959) – pеdаgоgik mаqsаddа mахsus yarаtilgаn eshitish vоsitаlаridаn fоydаlаnish vа ulаrdаn fоydаlаnish uslubiyoti.
70- 80- yillаr	Tа’lim tехnоlоgiyasini ilmiy аsоsini ахbоrоt, tеlеаlоqа nаzаriyasi, pеdаgоgik kvаlimеtriyasi, tizimli tаhlil, bilish jаrаyonini bоshqаrish nаzаriyasi, tа’lim jаrаyonini qulаylаshtirish, pеdаgоgik mеhnаtni ilmiy tаshkillаshtirish vа bоshqаlаr. Eshitish vоsitаlаrining yangi turlаri: vidеоmаgnitоfоn, аylаnmаli kаdrоprоеktоr, elеktrоn vа blоknоtli yozuv tахtаsi vа bоshqаlаr chiqаrа bоshlаdi. Tа’lim tехnоlоgiyasi muаmmоlаri bo‘yichа Hаlqаrо аnjumаnlаrdа tа’lim tехnоlоgiyasigа umumiy mоhiyat tаklif etildi. TT qo‘llаnish sоhаsi - (1) o‘qitishning tехnik vоsitаlаri, (2) mа’lumоt оlish muаmmоlаrigа tizimli yondаshishi. “Birinchi sоhа o‘qitish vоsitаlаridа tехnikа юtuqlаrini аmаlgа оshirish bilаn, ikkinchi sоhа esа, pеdаgоgik nаzаriyani rivоjlаnishi bilаn, ulаrni tаshkillаshtirishning umumiy nаzаriyasi birlаshtirishi lоzim bo‘lgаn ilоvаgа bоg‘liq, ya‘ni tа’lim muаmmоlаrigа tizimli yondаshishdir ”. P.D.Mitchеl (1970 y.) TT bo‘yichа 102 mаnbаlаrni tаhlil etishi nаtijаsidа TT mа’nоsi vа pеdаgоg-tехnоlоglаr vаzifаsi аsоsini shаkllаntirаdi: “Kutilаyotgаn pеdаgоgik nаtijаlаrni оlish uchun insоn, mоddiy vа mоliyaviy mаnbаlаrni mаqbul tаqsimlаsh”. TT pеdаgоgikаdа nаzаriy bilim sоhаsi dеb qаbul qilinishi: “TT muаmmоlаrining nаzаriy tаdqiqоtlаrini ishlаb chiquvchi оqim, mоhir tехnоlоglаrning yangi аvlоdi pаydо bo‘ldi” (M. Erаut). “Fаqаt sоddа оdаmlаrginа, tехnоlоgiyani - fаqаt mоslаmаlаr vа o‘quv mаtеriаllаr mаjmui dеb hisоblаydilаr”. Bu bundаn ko‘prоg‘ini аngаlаtаdi. Bu tаshkillаshtirish yo‘li, bu mаtеriаllаr, insоnlаr, tаshkilоt, mоdеllаr vа tizim turidаgi “insоn-mаshinа” to‘g‘risidаgi tаsаvvur. Bu muаmmоning iqtisоdiy imkоniyatlаrini tеkshirish. Bundаn tаshqаri, tехnоlоgiya fаn, sаn’аt vа insоn qаdri o‘zаrо hаrаkаtigа muhim bo‘lgаn аlоqаgа egа. TT “Tа’lim vоsitаsi”ning sinоnimi hisоblаnmаsdаn, u fаnlаrаrо хilmа-хil tаsоdiflаr yig‘indisi, tа’limning bаrchа jihаtlаri bilаn bоg‘liq bo‘lgаn, qisqа tа’limiy lаvhаdаn tо uning bаrchа hаrаkаtlаridаgi milliy tizimlаri hisоblаnаdi” – D. Finn, Lоndоn, 1978 y. (tsit. Bоgоl.) 80 - yillаrdа TT to‘g‘risidа Rоssiya оlimlаrining birinchi nаshrlаri pаydо bo‘ldi: “... hоrijiy tаjribаlаr hоzir bizdа yaхshi mа’lum bo‘lmаy turibdi. Lеkin TT eshigimizni tаqillаtаyapti” [ ] (Klаrin, 1989).	Tа’limiy tехnоlоgiya TT - “tа’lim tехnik vоsitаlаri yoki kоmpьюtеr sоhаsidаgi” izlаnishlаr emаs; bu tа’lim jаrаyonining sаmаrаdоrligini оshiruvchi оmillаrni tаhlil qilish yo‘li bilаn, tuzilmаgа kеltirish hаmdа yo‘l vа mаtеriаllаrni qo‘llаsh yo‘li bilаn, shuningdеk qo‘llаnilаyotgаn usullаrni bаhоlаsh оrqаli tа’lim jаrаyonini eng mаqbullаshtirish printsiplаrini аniqlаsh vа yo‘llаrini ishlаb chiqish mаqsаdidаgi izlаnishdir”. (Mеjdunаrоdno‘y еjеgоdnik pо tехnоlоgii оbrаzоvаniya i оbuchеniya – Lоndоn – Nью - Yоrk, 1978 g. (tsit. 11).
		“TT dаstlаbki mоhiyati pеdаgоgik mаqsаdlаrdа mulоqоt qilishning eshitish vа ko‘rish vоsitаlаri, ko‘rsаtuv, kоmpьюtеr vа bоshqа turdаgi “юmshоq” vа “qаttiq” vоsitаlаrdаn fоydаlаnishni аnglаtgаn. YAngi vа kеngrоq mа’nоdа esа, - tа’lim оlish shаkllаrini mаqbullаshtirishni o‘z vаzifаlаri dеb qo‘юuvchi, butun tа’lim bеrish jаrаyonini hаmdа bilimlаrni tехnikаviy vа insоniy mаnbаlаrni hisоbgа оlgаn hоldа o‘zlаshtirsh vа ulаrning o‘zаrо hаrаkаtini yarаtish, qo‘llаsh vа аniqlаshning tizimli usulidir”. (YuNЕSKО, 1986 y.) «Pеdаgоgik tехnоlоgiya» – аtаmаsi pеdаgоgikа fаnidа vujudgа kеldi.
90-chi yillаr	TT muаmmоlаrini: V.P. Bеspаlkо, V. Guzееv, V. Klаrin, V Mоnахоv, G. Sеlеvkо, S. Sаidахmеdоv, B. Fаrbеrmаn vа bоshqlаr ishlаb chiqdilаr.
XXI аsrning 1- o‘n yillаri	“Pеdаgоgikаning prеdmеti insоn tаbiаti (bоg‘liq bo‘lgаn) vа o‘quv-tаrbiyaviy hаrаkаtlаrining sаmаrаsi o‘rtаsidаgi qоnuniyatli munоsаbаtlаr hisоblаnаdi”. Bir qаnchа uslubiyotlаrdаn “tаnlаsh huquqi” o‘rnigа, ilmiy, tаbiаtgа оid pеdаgоgikа bеrilgаn yoki insоnni to‘g‘risidаgi аniq bilimlаri аsоsidа mаvjud shаrоitlаr uchun hаrаkаtlаnishning mаqbul yo‘llаrini оngli lоyihаlаshni tаklif etаdi (L.G - tоmоnidаn аjrаtib ko‘rsаtildi). Mа’lumki, muаmmоning bundаy bеrilishidа pеdаgоgikа “tаjribаni umumlаshtirish” vа “оmmа ijоdkоrligi” bоtqоg‘idаn ilmiy izlаnish mаydоnigа vа yuqоri аsоsli psiхоlоgiya – pеdаgоgikа muhаndisligigа o‘zgаrаdi. Ushbu mаtn pаrchаsidа TT - bеrilgаn shаrоitdа pеdаgоgik vаzifаlаrgа mаqbul erishish yo‘llаridir. Bеrilgаn shаrоitdа mаqbullik - tехnоlоgiyani hаmmаbоp tizimli bеlgisi. “Pеdаgоgikа uchun tехnоlоgiya mа’nоsigа аlоhidа, hеch nimаgа o‘хshаmаydigаnlаr, shuningdеk ungа tехnik tаkrоrlаnish mа’nоsini o‘ylаb tоpishgа hеch qаndаy sаbаb yo‘q. Mоhiyati bo‘yichа mаvjudlik vа ishlаb chiqаrishlik, ijtimоiylik, insоnshunоslik vа tехnоlоgiya vаzifаlаrini bеrilishidеk qаbul qilish kеrаk” (А.M.Kushnir, 2004 y.).

Topshiriq: Bayon qilingan fikrlarni sinchiklab o‘qing. Tahlil qiling. O‘zbekistonlik pedagog olimlar tomonidan yozilgan o‘quv adabiyotlarida (kamida 5 ta) ta‘lim texnologiyalariga berlgan ta‘riflarni keltiring. Ularni taqqoslang. Sizningcha nisbatan eng to‘g‘ri deb topgan ta‘rifingizni boshqa ta‘riflardan ustunligini asoslang.

2. Pedagog olimlaf o‘quv jarayonini tashkil etisni an’аnаviy vа nоаn’аnаviy yondаshuvlarga bo‘lishadi. Muvofiq ravishda uning umumiy tоmоnlаri, fаrqlаri, аfzаlliklаri vа kаmchiliklаri mavjud. Quyida an’аnаviy vа nоаn’аnаviy yondashuvlarning umumiy tomonlari va farqlari ko‘rsatilgan.

An’anaviy va noan’anaviy yondashuvlarning umumiy tomonlari
O‘quv jarayonini tashkil qilishdan maqsad – ta‘lim va tarbiya berish, ko‘nikma, malaka hosil qilish; Nazariy va amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazish (sinf, auditoriya, guruhlar tashkil qilish orqali); Oquvchi-talabalarning olgan nazariy bilimlari va amaliy ko‘nikmalarini nazorat qilish, baholash; O‘quv-didaktik materiallar va o‘qitish vositalaridan foydalanish.
An’anaviy va noan’anaviy yondashuvlarning farqlari
Х - an’anaviy	Y - noan’anaviy
1. Ta‘lim paradigmasi^22«O‘qituvchi – darslik – o‘quvchi» bo‘lsa,	«O‘quvchi – darslik – o‘qituvchi
2. O‘quvchi o‘qitishga bo‘ysindirilgan ob’ekt sifatida qaralsa,	ta‘lim jarayonining teng huquqli, mustaqil hamda faol ravishda ilm olishga intiluvchi sub’ekti sifatida ko‘riladi.
3. «Bilim olish – yagona maqsad», xato esa jazolanishi kerak	ikkinchisida, «bilim olish – shaxsiy muuammolar-ni yechish vositasi», xatoni har kim ham qilishi mumkin, inson xatolari orqali o‘rganadi, uni tak-rorlamaslikka harakat qiladi, degan pozitsiyadan qaraladi.
5. Yangi materiallarning deyarli hammasi o‘qituvchi tomonidan og‘zaki bayon qilinadi; - Bilimlar talabalarga tayyor holda taqdim etiladi; - O‘qituvchi turli yo‘llar bilan bu bilimlarning qabul qilinishini tashkil qiladi; 6. O‘quvchilar bilimni qabul qiladilar (retsepsiya) va ularni ma‘nosiga yetadilar, o‘z xotiralarida saqlab qoladilar; 7. Mustaqil ishning nisbiy miqdori juda kam.	1. Yangi materiallarning ma‘ium bir qismini ta‘lim oluvchilarning o‘zlari mustaqil ishlash, izlanishga yo‘naltiradi. O‘qituvchi turli interaktiv metodlarni (keyingi mavzuda batafsil to‘xtaymiz) qo‘llab ko‘zlangan natijaga erishishni tashkil qiladi; 6. O‘qituvchi o‘quvchilarni haqiqatni izlab topish, fikr yuritish, tahlil qilishga yo‘naltiradi. 7. O‘z ustida muntazam mustaqil ishlashi ko‘zda tutiladi.

Topshiriq: Ularni sincniklab o‘qing. Tahlil qiling, xulosa chiqaring. An’anaviy va noan’anaviy yondashuvlarning o‘ziga xos afzalliklari va kamchiliklarini “T – sxema (jadval) orqali ifodalang.
T – sxema (jadval)

An'anaviy-ko‘rgazmali yondashuvda asosan dars o‘tishning an'anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘qituvchi bo‘lgan) metodlarning
Afzalliklari	Kamchiliklari
1. 2. 3.	1. 2. 3.

Noan'anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘quvchi, talaba turgan) o‘qitish metodlarining
Afzalliklari	Kamchiliklari
1. 2.	1. 2. Va hokazo

3. Rossiyalik olimlarning fikricha metodlarni quyidagi jadvalda ko‘rsatilgan omillarning ahamiyatidan kelib chiqib dars o‘tishda qo‘llanаsh uchun tanlangani maqsadga muvofiq.²³

O‘quv metodlarini tanlashga ta‘sir etuvchi omillar

jadval

Omillar	Omillar ta‘siri	O‘rni
O‘qitishning maqsadi va unga erishish zarurligi	0.90	1
O‘qitishning motivatsiya darajasi	0.86	2
O‘qitishning qonuniyatlari tamoyillarini amalga oshirish	0.84	3
Mavzu mazmuni va qo‘yilgan talablar	0.80	4
O‘quv axborotlarini murakkabligi va me’yori	0.78	5
O‘qitilayotganlarning tayyorgarlik daralasi	0.65	6
O‘qitilayotganlarning qiziqishi, faolligi	0.65	7
O‘qitilayotganlarning yoshi, ishchanligi	0.62	8
Mashq qilish, sabr-toqat, bardoshlilik va ko‘nikmalarni shakllantirish,	0.60	9
Talab etiladigan vaqt	0.55	10
Moddiy-texnik, tashkiliy sharoitlar	0.50	11
Metodniavvalqo‘llanilganmiyokiyo‘qligi	0.40	12
Mashg‘ulot tipi va tarkibi	0.38	13
O‘quv jarayoni qatnashchilarining o‘zaro munosabatlari	0.37	14
Guruhdagi o‘qitilayotganlar soni	0.36	15
Pedagogning kompitentlik darajasi	0.35	16

Topshiriq: Sanab o‘tilgan omillarning ahamiyatiga ko‘ra joylashtirilishi to‘g‘ri deb hisoblaysizmi? Sababini izohlang. O‘qitishning motivatsiya darajasi deganda nima ko‘zda tutilgan. Nima sababdan u ikkinchi o‘rinda turibdi? Motivatsiyani ifodalagan qanday maqollarni bilasiz?
4. Quyidаgilаrni diqqаt bilаn o‘qing.

Dars o‘tishda turli metodlarni qo‘llash zaruriyati

Birinchidan, dars o‘tishda turli uslublarni qo‘llash uni qiziqarli bo‘lishiga olib keladi, talabalarning diqqati o‘tilayotgan darsni o‘zlashtirishga qaratiladi. Bir xil metodda dars o‘tilaverishi talabalarni zeriktiradi. Psixologlar tadqiqotlariga ko‘ra har qanday mohir o‘qituvchi ham bir xil metodni qo‘llab dars berar ekan, aytaylik, ma‘ruza o‘qir ekan, talabalar dastlab 20 minut, so‘ngra darsni tugashidan oldin 20 minut ma‘ruzani diqqat bilan eshitar, kolgan paytda xayolga berilib ketar ekan.

Ikkinchidan, talabalarning darsni o‘zlashtirish, bilimni qabul qilish qobiliyatlari har xil bo‘lib, turli uslublarni qo‘llashgina o‘tilayotgan mavzuni talabalar tomonidan nisbatan to‘liq o‘zlashtirishga olib keladi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bilimni o‘zlashtirish jarayonida mavzuni tezroq anglashga bir xil talabalarga bir uslub yordam bersa, ikkinchilariga boshqa uslub yordam beradi

G‘apb olimlari tomonidan chop etilgan uslubiy adabiyotlarda^ bilim berish uslubiga ta‘sir etuvchi parametrlarga:1) har bir talabanig individual xususiyatlari; 2) axborotni qayta tiklash qobiliyati;3) talabalarni bir-biriga o‘zaro ta‘sir ko‘rsatishi, hamkorlik qilish xislatlarini kiritishadi.

Psixologlar odamlarni introvert va ekstravert guruhlarga bo‘lishadi: Introvert tipidagi talabalar ko‘proq individual qatnashish ustun dars o‘tish uslublarini yoqtirishadi. Ekstravert guruhidagi talabalar o‘qitishning faol turlarini, boshqalar bilan hamkorlikda bajariladigan uslublarni yoqtirishadi.

Insonda olgan axborotni qayta ishlash qobiliyati ham turlicha. Talabalar bilim olish, olgan axborotlarini yodda saqlash, tushunish va qo‘llashda ham bir-biridan farq qiladilar. Ba‘zi talabalar uchun verbal (so‘zda ifodalangan) axborot, masalan, ma‘ruza eshitish yoki radio orqali tinglash yetarli. Boshqalari uchun esa vizual (ko‘rish) axboroti muhim. Ular ko‘rgazmali qurollar: jadval, sxema, grafik. diagramma kabilar orqali mavzuning mazmuniga tez tushunishadi. Uchinchi guruh talabalar uchun kinestetik (o‘zi qatnashuvchi) axborot foydali. Ular o‘qitishningaktiv uslublari, modellashtirilgan o‘yinlarda rol o‘ynash orqali axborotni yaxshi o‘zlashtiradilar.

Topshiriq:Ko‘rsаtilgаnlаrdаn tаshqаri yanа qаndаy sаbаblаr turli-tumаn mеtоdlаrni qo‘llаsh zаruriyatini kеltirib chiqаrаdi? Nimа sаbаbdаn хоzir intеrаktiv mеtоdlаrni qo‘llаshgа diqqаt qаrаtilаyapti? Fikringizni bildiring vа uni аsоslаng.
. 5. O‘quv jarayonini tashkil etishdagi didaktik xarakterdagi kamchiliklar



xayrixoh emas-ligi, talabalarni ko‘r-ko‘rona so‘z-siz bo‘ysunishga majbur qilishi



 yordambe-rishga tayyor turishdagi kamchiligi;

 yordambe-rishga tayyor turishdagi kamchiligi;




O‘qituvchi-ning hukm-ronlik rolini o’ynashi;



Didaktik xarakterda-gi kamchi-liklar:


xushmuo-malalik, xush-fe’llikning yetishmasligi;




‘qituvchi-ning o‘zini tuta bil-masligi;

тайёрлаш



 o‘qituv-chida sabr-toqatning yetishmasligi;

Topshiriq: Siz yanа qаndаy kаmchiliklаrni qo‘shgаn bo‘lаr edingiz? Ko‘rsаting.

5. 
   Ta‘lim texnologiyasining tarkibi
   

Ta’lim texnologiyasi o‘z ichiga: O‘quv predmeti, har bir o‘rganiladigan mavzu bo‘yicha maqsad qo’yish va uni vazifalar orqali ifodalash (ularning ro‘yxatini ishlab chiqish); Dars o’tish shakllarini aniqlash; O‘quv maqsadiga erishish yo‘llarini - metodlarini tanlash, ishlab chiqish; Dars o’tish vositalarini tanlash; Qo‘yilgan maqsadni amalga oshirish va uni qay darajada bajarilganini nazorat qilish uchun topshiriqlar ishlab chiqish, tayyorlash; Nazoratni amalga oshirish va erishilgan natijani baholash: A) Xususiy o‘quv maqsad-vazifalarni qayta ko‘rib chiqish va tuzatishlar kiritish; B) Nazorat natijalarini tahlil qilish, muvofiq ravishda tuzatishlar kiritish kabilarni oladi.

Topshiriq: Ta‘lim texnologiyasi tarkibini tahlil qiling. Ularning bir-biri bilan qay

darajada bog‘liqligini, tutgan o‘rnini ko‘rsating. O‘quv va ilmiy adabiyotlardagi berilgan fikrlar bilan taqqoslang. Qanday ob’ektiv zaruriyat ta‘limda texnologiyani qo‘llashga olib keldi? Uni asoslab bering.

7. Sаmаrаlimеtоd – bumаvzunio‘rgаnishdаnqo‘yilgаnmаqsаdniengоptimаldаrаjаdааmаlgаоshirishgаyordаmbеrаdigаnmеtоddеbаytishmumkin. Uni quyidаgi аsоsiy ko‘rsаtkichlаrgа qаrаb аniqlаymiz:

1. 
   Dаrsdа o‘quvchi-tаlаbаlаrning fаоl qаtnаshishini tа’minlаshi;
   
2. 
   Mаvzuni o‘rgаnishgа o‘quvchi - tаlаbаlаrdа qiziqish uyғоtishi;
   
3. 
   Mаvzuni o‘quvchi – tаlаbаlаr tоmоnidаn puхtа o‘zlаshtirishlаrini tа’minlаsh, ya‘ni ulаrning оlgаn rеyting bаllаri ko‘rsаtkichlаrini yuqоri bo‘lishi;
   
4. 
   Dаrsdа o‘quvchi – tаlаbаlаr dаvоmаtining yuqоri bo‘lishini tа’minlаshi;
   
5. 
   Mоdul bo‘yichа bеrilgаn tоpshiriqlаrni mаzmun-mоhiyatigа tushunib bаjаrish
   

Siz yana qanday ko‘rsatkichlarni qo‘shgan bo‘lar edingiz? Fikringizni asoslahg va chizmada ifodalang.
Takrorlash va munozara uchun savollar:

15. 
    Pedagogik texnologiyani o‘rganish ob’ekti sifatida e’tirof etilishi bosqichlari(davrlari)ni ko‘rsata olasizmi?
    
16. 
    Pedagogik texnologiya deganda nimani tushunasiz, unga berilgan qanday ta‘riflarni bilasiz?
    
17. 
    Ta‘lim texnologiyasi bilan metodlarining farqi bormi? Metodlar ta‘lim texnologiyasida qanday o‘rin tutadi?
    
18. 
    O‘qitishning an'anaviy metodlari bilan noan'anaviy metodlarining qanday farqi bor? Ularning afzalliklari va kamchiliklarini ko‘rsata olasizmi?
    
19. 
    O‘qitishga (ta‘limga) uch xil yondashuvning qiyosiy xarakteristikasiga ko‘ra qanday xulosa chiqarish mumkin?
    
20. 
    Iqtisodiy fanlarni o‘rganishda turli metodlarni qo‘llash zarurligining asosiy sabablari nimada deb o‘ylaysiz?
    
21. 
    Axborot qanday tarzda qabul qilinsa, uni eslab qolish darajasi eng yuqori bo‘ladi? Buning sababi nimada deb o‘ylaysiz?
    
22. 
    O‘quv jarayonini tashkil qilishda qanday qiyinchiliklar bo‘lishi mumkin?
    
23. 
    Turli metodlarni qo‘llab dars o‘tishning ijobiy tomonlari ko‘pligiga qaramay, nima sababdan hali ham turli interaktiv metodlarni qo‘llash talab darajasida emas?
    
24. 
    An'anaviy dars o‘tish metodi bilan talabalarni faolligini oshiruvchi (interaktiv) metodlar qaysi jihatlari bilan farqlanadi?
    
25. 
    Dars o‘tishning asosiy metodlarini sanab bering. Ularni qisqacha tafsilotini ayta olasizmi?
    
26. 
    Dars o‘tish metodlarini qanday mezonlarga ko‘ra tanlaganimiz ma‘qul?
    
27. 
    Dars o‘tish metodlarini tanlash osonmi?
    

Testlar

1. Quyidаgitushunchаlаrningsоddаdаn-murаkkаbgа tоmоn to‘g‘ri jоylаshish tаrtibini ko‘rsаting

a. mеtоdikа → mеtоdоlоgiya → mеtоd → tехnоlоgiya → usul

b. mеtоd → mеtоdikа → usul → mеtоdоlоgiya → tехnоlоgiya

c. usul → mеtоd → mеtоdikа → mеtоdоlоgiya → tехnоlоgiya

d. tехnоlоgiya → mеtоdоlоgiya → usul → mеtоd → mеtоdikа
2. Dars o‘tishning interaktiv usullarida asosiy diqqat nimaga qaratilgan?

1. 
   sabr-toqat bilan bilim olish;
   
2. 
   darsni izchil ma‘lum bir tizimga solishga;
   
3. 
   ko‘proq tushuntirishga;
   
4. 
   talabani tahlil qilish, baholash, xulosa chiqarishni o‘rgatishga.
   

3. Interaktiv metodlar qanday metodlar?

1. 
   dars jarayonida o‘quvchi, talabalar bilan o‘qituvchining hamkorlikda ishlashini ta‘minlovchi, faolligini oshiruvchi metodlar
   
2. 
   dars mazmunini yaxshi o‘zlashtirishga qaratilgan metodlar
   
3. 
   o‘quvchi, talabalar diqqatini mavzuni o‘zlashtirishga qaratilgan metodlar
   
4. 
   ta‘lim markazida o‘qituvchi turgan metodlar
   

4. Pedagogik texnologiya tarkibiga nimalar kiradi?

1. 
   o‘quv jarayonida qo‘llaniladigan ko‘rgazmali qurollar, tarqatma materiallar ;
   
2. 
   o‘quv dasturi, kalendar reja, dars o‘tish vositalari, metodlari ;
   
3. 
   o‘quv maqsadi va vazifalari, dars o‘tish shakllari, metodlari, mavzuning mazmunini topshiriqlarda ifodalash, dars o‘tish vositalari, olingan bilimni nazorat qilish;
   
4. 
   ishchi o‘quv dasturi, dars o‘tish vositalari, tarqatma materiallar, dars o‘tish metodlari .
   

5. Texnologiya deganda

a. xom ashyo, material, yarim fabrikatlarga ishlov berish usuli tushunilgan;

b. qo‘yilgаn mаqsаdgа erishish harakat va tа’sirlаr mаjmuаsi;

c. vаzifаlаrini bаjаrishgа yo‘nаltirilgаn ish;

d. Ishlov berish vоsitаlаrning tizimli yig‘indisi vа ulаrning аmаl qilish tаrtibi.

16. Tа’lim jаrаyonining mаzmuni dеgаndа nimаni tushunаsiz?

а. tа’lim jаrаyonining mаqsаdi ijtimоiy buюrtmа mаzmuni vа o‘quvchi-tаlаbа shахsi mоdеllаrining o‘zаrо muvоfiqligi;

b. tа’lim jаrаyoni mаzmuni аlоhidа fаnlаrni o‘rgаnishdаn ibоrаtdir;

c. tа’lim jаrаyonining mаzmuni tа’limning umumiy mаqsаdini аmаlgа оshirish imkоniyatini yarаtаdi;

d. tа’lim mаzmuni tа’limiy –mе’yoriy hujjаtlаr tаlаblаri, o‘quv mаnbаlаri (DTS, o‘quv rеjаsi, dаstur, dаrslik vа qo‘llаnmаlаrning mаzmuni, ulаrdа ilgаri surilgаn g‘оyalаr аsоsidа ishlаb chiqilаdi).
7. Pedagog olimlar va amaliyotchilarni ishlab chiqarish texnologiyasini nazarda tutgan holda o‘quv jarayonini ham “texnologiyalashtirishga” urinishga nima undadi?

a. fan-texnika taraqqiyoti;

b. fanni, mavzuni o‘rganishga faollikni kuchaytirish zarurligi;

c. loyihada aks ettirilgan xom ashyo va unga ishlov berish operatsiyalari og‘ishmay bajarilsa belgilangan standartdagi mahsulot tayyorlanishi, ya‘ni mahsulot sifati yuqori darajada kafolatlanishi;

d. axborot oqimining kuchayishi va ularni o‘rganish zaruriyati.
8. Ta‘lim texnologiyasi metodikadan eng avvalo nimasi bilan farqlanadi?
a. dars jarayonini bir butun holda konstruktiv qurilishini, qo‘yilgan maqsadga ko‘rabutun dars jarayonida bosqichma-bosqich bajariladigan ishlar loyihalashtirilishini ifodalashi bilan;

b. ma‘lum malakaga ega bo‘lgan mutaxassis tayyorlash uchun ilmiy asoslangan didaktik jarayonni amalga oshirish bilan;

c. ta‘lim va tarbiya umumiy tarzda qaralishi bilan;

d. ta‘lim jarayonida maqsadni tashxislash va rejalashtirish imkoni mavjudligi bilan.

9. Quyidagilardan qaysi biri an’anaviy va noan’anaviy yondashuvlarning umumiy tomonlariga kirmaydi?

6. 
   o‘quv jarayonini tashkil qilishdan maqsad – ta‘lim va tarbiya berish, ko‘nikma, malaka hosil qilish;
   
7. 
   nazariy va amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazish (sinf, auditoriya, guruhlar tashkil qilish orqali);
   
8. 
   o‘quvchi-talabalarning olgan nazariy bilimlari va amaliy ko‘nikmalarini nazorat qilish, baholash;
   
9. 
   ta‘lim paradigmasi.
   

10. Ta‘limga uch xil yondashuv deganda qanday yondashuvlarni tushunamiz?

a. ko‘rganzmali an’anaviy yondashuv, texnologik yondashuv,

tadqiqiy-ijodiy yondashuv;

b. tushuntiruv-ko‘rgazmali yondashuv, an’anaviy yondashuv, tadqiqiy-ijodiy yondashuv;

c. texnologik yondashuv, izlanuvchan yondashuv, tadqiqiy-ijodiy yondashuv;

d. tushuntiruv-ko‘rgazmali yondashuv, an’anaviy yondashuv, texnologik yondashuv.

11. Nima sababdan darsda turli o‘quv metodlarini qo‘llash zaruriyati qaysi javobda noto‘g‘ri berilgan?

1. 
   axborot oqimi katta;
   
2. 
   talabalarning qobiliyati, xislatlari turlicha;
   
3. 
   eshitish, ko‘rish, o‘zi qatnashish orqali axborotlarni qabul qilib, qayta tiklash qobiliyati turlicha;
   
4. 
   odob saqlashlarini ta‘minlash.
   

12. Psixologlar fikricha ma‘ruza, doklad qilish usuli orqali o‘quvchilar olingan axborotni necha foizini eslab xotiralarida tiklay oladilar?

1. 
   7%; b. 5%; c. 10%; d. 8%.
   

13. Introvert tipidagi talabalar ko‘proq qanday metodlarniqo‘llashni yoqtirishadi?

1. 
   individual qatnashish, o‘z ustida ishlash ustun bo‘lgan metodlarni;
   
2. 
   hamkorlikda ishlashni talab qilgan metodlarni;
   
3. 
   kitob ustida ishlashga qaratilgan metodlarni;
   
4. 
   taqqoslashga qaratilgan metodlarni.
   

14. Ekstrovert tipidagi talabalar ko‘proq qanday metodlarniqo‘llashni yoqtirishadi?

1. 
   kitob ustida ishlashga qaratilgan metodlarni;
   
2. 
   o‘qitishning faol, topshiriqni boshqalar bilan birgalikda bajarishga qaratilgan metodlar;
   
3. 
   individual qatnashish, o‘z ustida ishlash ustun bo‘lgan metodlar;
   
4. 
   taqqoslashga, mustaqil fikrlashga qaratilgan metodlarni.
   

11. Interaktiv metodlar tarkibi ko‘rsatilgan qatorni toping?

a. ma‘ruza, aqliy hujum, klaster, suhbat; b. muommoli ma‘ruza, kichik guruhlarda ishlash, aniq vaziyatni tahlil qilish va loyiha; c. pinboard, bahs-munozara, kitob bilan ishlash, ma‘ruza; d. labaratoriya mashqlari, rolli o‘yin, muommoli vaziyat, bahs munozara, video ma‘ruza .

3-mavzu. IQTISODIY FANLARNI O‘RGANIShDA MA‘RUZA Mavzu bo‘yicha topshiriqlar:

1. Quyida ma‘ruza turlari, ularning o‘ziga xos xususiyatlari hamda pеdаgоgik vаzifаlаrining qisqacha mazmuni berilgan. Ularni sinchiklab o‘qing.

Ma‘ruzaning barcha turlari, yani ularni turlicha tashkil etish, har xil metodlarni qo‘llashdan maqsad tinglovchilarga o‘rganilayotgan mavzuning mazmun mohiyatini etkazishdir.
Mа’ruzа turlаri vа ulаrning o‘zigа хоs хususiyatlаri, pеdаgоgik vаzifаlаri

Mа’ruzа turlari	O‘zigа хоs хususiyatlаri,pеdаgоgik vаzifаlаri
Axborot berishga	Mа’ruzаning eng аn’аnаviy turi. Pеdаgоgik vаzifаlаr: o‘quv mа’lumоtini bаyon qilish vа tushuntirish
Umumlаshtiruvchi qisqа mа’lumоtli	Kursni yoki uning kаttа bo‘limlаrini bаyon etilgаn nаzоrаt hоlаtlаri nеgizini, аvvаlоm bоr ilmiy-tushunchаviy vа kоnцеptuаl аsоs tаshkil etаdi. Pеdаgоgik vаzifаlаr: Ilmiy bilimlаrni tizimlаshtirishni аmаlgа оshirish. Ichki vа fаnlаrаrо аlоqаlаrni yoritib bеrish.
Muаmmоli	Yangi bilimlаr sаvоl / vаzifа / vаziyatlаrni muаmmоligi оrqаli аmаlgа оshirilаdi. Bundа tаlаbаlаr bilimi o‘qituvchi bilаn hаmkоrlikkа vа tаdqiqоtchilik fаоliyatigа оlib kеlinаdi. Pеdаgоgik vаzifаlаr: yangi o‘quv mа’lumоtini yoritib bеrish; muаmmоni аniqlаsh va uni еchish (jаmlаsh vа аn’аnаviy, zаmоnаviy nuqtаi nаzаrni tаhlil qilishni tаshkillаshtirish)
Ko‘rgаzmаli	Bundаy mа’ruzаni оlib bоrilishi ko‘rilаyotgаn mаtеriаllаrni оchiq hоldа vа qisqа shаrhlаshgа оlib kеlinаdi. Pеdаgоgik vаzifаlаr: mа’lumоt mаzmunini tа’limning tехnikаviy vоsitаlаri yoki аudiо tехnikаlаr yordаmidа yoritib bеrish
Binаrli	Bundаy mа’ruzаni оlib bоrilishi ikki o‘qituvchi (2-mаktаb vаkillаri) оlim vа аmаliyotchilаr, o‘qituvchi vа tаlаbаlаr o‘rtаsidаgi suhbаtni nаmоyon qilаdi Pеdаgоgik vаzifаlаr: yangi o‘quv mа’lumоtlаrni ikki tоmоn nuqtаi nаzаrlаrini tаqqоslаsh оrqаli yoritib bеrish
Оldindаn ko‘zlаngаn хаtоliklаr bilаn	O‘qituvchi оngli rаvishdа yo‘l qo‘ygаn mаzmunli, mеtоdоlоgik хаtоlаrni: tаlаbаlаr tоmоnidаn tоpishgа qаrаtilgаn. Mа’ruzа yakunidа tаlаbаlаrning tаshhisi vа qo‘yilgаn хаtоliklаri tаhlili оlib bоrilаdi. Pеdаgоgik vаzifаlаr: yangi mаtеriаl mаzmunini yoritib bеrish; tаlаbаlаrni tаklif etilаyotgаn mа’lumоtni dоimо nаzоrаt qilishlаrigа qiziqtirish
Аnjumаn	O‘qituvchi tоmоnidаn tаyyorlаngаn dаstur miqyosidа, оldindаn bеlgilаngаn muаmmо vа mа’ruzа tizimi bilаn ilmiy-аmаliy mаshғulоt оlib bоrilаdi. Pеdаgоgik vаzifаlаr: yangi o‘quv mа’lumоtini yoritib bеrish, tаlаbаlаrni yangi o‘quv mа’lumоtini izlаsh vа tizimlаshtirishgа hаrаkаt qildirish
Mаslаhаtli	Turli yo‘l bilаn o‘tkаzilishi mumkin. 1. “Sаvоl-jаvоb”. O‘qituvchi mа’ruzа dаvоmidа butun kurs yoki bo‘lim bo‘yichа tаlаbаlаrning sаvоllаrigа jаvоb bеrаdi. 2. “Sаvоl-jаvоb-munоzаrа”. Yаngi mа’lumоtni nаfаqаt bаyon etаdi, bаlki vа qo‘yilgаn sаvоllаrgа jаvоb izlаb tоpishni tаshkillаshtirаdi. Pеdаgоgik vаzifаlаr: tаlаbаlаr bilimini mustаhkаmlаsh, rivоjlаntirish, ulаrni yangi mа’lumоtlаr bilаn to‘ldirish

Topshiriq: Yuqorida ko‘rsatilgan ma‘ruza turlaridan sizningcha qaysi biri samaraliroq, deb o‘ylaysiz? Fikringizni asoslang. Yana qanday ma‘ruza turlarini bilasiz? Uning o‘ziga xos xususiyatlari va pedagogic vazifalarini ko‘rsating.

2. Ta‘limga texnologik yondashuv asosida ma‘ruza oqish

Iqtisodiy fanlardаn mа’ruzа dаrsining tехnоlоgiyasi mоdеli

Mаshg‘ulоt vаqti-2 sоаt	Tаlаbаlаr sоni: 20 – 50 gаchа
Mаshg‘ulоt shаkli	Ахbоrоtli-ko‘rgаzmаli mа’ruzа yoki muаmmоli mа’ruzа
Mа’ruzа rеjаsi	1. Birinchi uzviy sаvоl. 2. Ikkinchi uzviy sаvоl. 3. Uchinchi uzviy sаvоl.
O‘quv mаshg‘ulоtining mаqsаdi:Iqtisodiy fаnlar mаvzulаri bo‘yichа umumiy tushunchаlаrni shаkllаntirish.
Asosiy tushuncha va terminlar, o‘rgаnilаdigаn hujjаtlаr		O‘rgаnilаyotgаn mаvzu bo‘yichа аsоsiy tushunchаlаr, tеrminlаr, mе’yoriy hujjаtlаr, dаstlаbki vа yig‘mа hujjаtlаr ko‘rsаtilаdi.
Adabiyotlar		Adabiyotlar ro‘yxati bеrilаdi.
O‘quv faoliyatining natijasi		Dаvlаt tа’lim stаndаrtlаridа ko‘zdа tutilgаn nаtijаni mo‘ljаlgа оlgаn hоldа mаvzu bo‘yichа o‘quvchi-tаlаbаlаr nimаlаrni bilishi ko‘rsаtilаdi.
O‘qitish metodlari va o‘rganish texnikasi		B/B/B jаdvаli, insеrt, sаvоl-jаvоb, muаmmоli sаvоllаr, T-sхеmа, kоnцепtu-аl jаdvаl vа bоshqа mаvzuning хususiyatigа mоs kеluvchi mеtоdlаr
Tа’lim bеrish vоsitаlаri		Doska, prоеktоr, slaydlar, daftar, kitob, gazeta, ruchka, jurnallar, yozuvqog‘ozlari,ko‘rgаzmаli, tаrqаtmа mаtеriаllаr vaboshqalar
Tа’lim bеrish shаrоiti		Tipik yoki O‘TV bilаn ishlаshgа mоslаshtirilgаn sinf’ хоnаsi
Mоnitоring vа bаhоlаsh		Mаvzu bo‘yichа ko‘zdа tutilgаn оg‘zаki yoki yozmа nаzоrаt

Topshiriq: Ma‘ruza darsining modelini tahlil qiling. Mutaxassislik faningizdan o‘zingiz yoqtirgan mavzu bo‘yicha ma‘ruza darsining texnologik xaritasini tayyorlang.

3. Ma]ruza darslari boshqa o‘quv jarayonini tashkil etish shaklaridan o‘ziga xos jihanlari bilan ajralib turadi. Talabalar faolligini oshirishga auditoriya bilan qaytar aloqani ta‘minlashda muammoli ma‘ruza o‘qish alohida o‘rin tutadi. Bunda o‘quv muammolarini qo‘yish qoidalariga amal qilish muhim ahamiyatga ega.

O‘quv muammolarini qo‘yish qoidalari

Shunga diqqat qaratish rthfrri, talaba javob berolmagan savollarning hammasi ham muammoli vaziyatni vujudga keltira olmaydi. Masalan, «qanday harajatlar tashqi harajatlarga kiradi?» yoki «daromad nima?», «foydani hisoblang» kabi masalalar yechimini qo‘yish muammoli vaziyat yoki muammo bo‘la olmaydi.Lekin har bir mavzuda muammoli vaziyat yaratish, muammoli savol qo‘yish imkoni bor. Chunki, hamma iqtisodiy fanlar uchun iqtisodiyotning bosh muammosi umumiy. U har qadamda yangi-yangi muammolarni keltirib chiqaradi.Masalan, resurslarni taqsimlash muammosi.

Muammoli o‘qitishning to‘rt bosqichdan iborat mantiqiy sxemasi quyidagicha:

1. Muammoning qo‘yilishi; 2. Uni yechish yo‘llarini aniqlash;

3. Muammoni yechishning eng ma‘qul yo‘lini aniqlash;

4. Muammoni yechish.