Йўллари дилдорахон Абдусаломовна Хўжамбердиева

www.scientificprogress.uz
 
Page 62
Шунинг учун ҳам машғулотларда талабаларнинг ижодий қобилиятлари ва 
фикрлашларини 
ривожлантиришга 
йўналтирилган 
таълимнинг 
фаол 
технологияларидан фойд.аланиш мақсадга мувофиқдир.
Ушбу 
мақсадда ўқитувчилар машғулотларда муаммоли, эвристик, 
лойиҳавий таълим, фаол таълим, кейс, гуруҳлараро мунозара, «кўп қиррали 
фикрлашни ривожлантириш модели»[3], фикр ва мулоҳазаларни ёзма ҳолда 
ихчам, лўнда ифодалаш технологияларидан кенг фойдаланишлари муҳимдир. 
Айниқса, ҳар бир профессор-ўқитувчи ўзига бириктирилган ижодкор талаба 
билан унинг ижодий қобилиятини босқичма –босқич ривожлантириш моделини 
тузиб сўнгра шу асосда (муаммони таҳлил этиш, мулоҳаза қилиш, 
лойиҳалаштириш) шуғулланишлари яхши самара бериши тадқиқотимизда ўз 
исботини топди.
Ижодий фикрлашнинг ўсиши ва ривожланиши бу - анализ ва синтез, 
ўхшашлик ва фарқ қилувчи томонларни топиш, таққослаш, баҳолаш, 
мавҳумлаштириш, натижаларни аниқлаш, хулосаларни шакллантиришни, 
аналогия ва бошқаларга талабани узлуксиз ўргатиб боришнинг оқибати ва 
натижаси ҳисобланади[8]. Ижодий фикрлашни ривожлантириш пастдан юқорига 
кўтарилиб борувчи динамик хусусиятга эга. Шунинг учун ўтказилган кичик 
тадқиқотимизда талабада ижодий фикрлаш кўникма ва малакаларининг намоён 
бўлиши даражаларини аниқлаш имкониятига эга бўлдик. Улар қуйидагилар: 
1-даража. Талабанинг ижодий фикрлаши умумий бўлиб, ҳамма фаолияти
фаннинг маълум соҳасига йўналтирилган ҳолда намоён бўлади.
2-даража. Муаммоларни турли йўналишларда ҳал қилишга йўналтирилган 
бўлиб, унинг ижтимоий зарурияти, эҳтиёжини тўла англаб етмаган ҳолда 
фикрлайдилар. Бунда талабаларда «қизиққан» муаммони ҳал қилишдан 
«завқланиш», ҳал 
этишнинг 
янги 
усул 
ва 
услубларини 
қидириш, 
моделлаштиришга интилиш кучли бўлади.
3-даража. Муаммолар ҳақида фикр юритганларида ва ҳал этганларида уни 
ҳал этилиши вариантларини олдиндан белгилаб олиб, сўнгра тез ҳал қилишга 
киришадилар. Уларда мантиқий таҳлил, муаммони илгари қўлланилган усулларга 
таяниб тез ҳал қилишда ташаббускорлик, фаоллик кўрсатиш хислатлари намоён 
бўлади.
4-даража. Муаммони ҳал этиш усули ва услубларини излашда ўз 
тажрибаларига таяниб доим мустақил ёндашувчан интилиш, муаммода илгари 
сурилган ғояни ҳар томонлама англаб фикрлаш, ҳал қилиш йўлларини 
белгилайдилар.
5-даража. Муаммони ҳал этилиши мантиқий-математик усулларни 
қидириб топишга, умумлаштирилган йўлларни моделлаштиришга йўналтирилган 
бўлади; муаммолар моҳиятини таққослаш, англаб етиш, айрим талабалар 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 2 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan