Joba: Kirisiw Tiykarg’I bo’lim

Muzıkalıq sistema
Sistemada dawıslardıń óz bálentligine qaray jaylasadı dawısqatorda dawıs bolsa onıń tekshesi dep ataladı. Muzıkalıq sistema de 88 túrme-túr dawıslar bar. Barlıq dawıslar sekundına 16 dan 4176 terbeliske iye esaplanadı. Muzıkalıq sistema dawıs qatarınıń tiykarǵı tekshelerine jetew ǵárezsiz at berilgen. DO. RE. MI. FA. SOL. Lya. SI. Bul dawıslar fortepianoning aq tuymealariga sáykes keledi. Dawıs qatarda bul 7 tiykarǵı tekshelerdiń atı tákirarlanıp turadı hám jol menen barlıq dawıslardı óz ishinde óz ishine aladı. Birxil nomdagi dawıslar aralıǵı oktava dep ataladı. Fortepianoda 9 oktava jaylasqan olardıń atları tómendegishe. Subkontroktava, kontroktava. úlken oktava, kishi oktava, birinshi oktava, ekinshi oktava, úshinshi oktava, turtinchi oktava hám besinshi oktava.
Muzıkalıq sistemada dawıslar absolyut bálentligi anıq dúzilgenlıǵı óz-ara baylanısıwı muzıkalıq saz ásbapları dep ataladı. Muzıkalıq sazǵa birinshi oktava Lya dawısı bir sekundına 440 ret shayqalıwı tiykar etip alınǵan. Muzıkalıq sistemada hár bir oktava 12 teń bólekke yarım tonlarga bólingen hám temperatsiyalangan saz ásbapları dep atalǵan. Yarım tonlik muzıka sistemada eń kishi aralıq esaplanadı. Eki yarım ton pútkil ton dep ataladı. Dawıs qatarda eki yarım ton hám besew pútkil ton bar. Olar tómendegi tártipte jaylasqan.
DO RE MI FA SOL LYa SI DO
1 t 1 t 0. 5 t 1 1 1 0, 5 t
Pútkil tonlar yarım tonlarga bólinedi. Dawıs qatardıń hár bir tiykarǵı tekshesin kóterip yamasa tómenletiw múmkin. Kóterilgen hám pasaytirilgan tekshelerge uyqas dawıslar paydaa teksheler esaplanadı. Paydaa tekshelerdiń atı tiykarǵı tekshelerden kelip shıǵadı. Tiykarǵı tekshe yarım Tonga kóterilse- diez sózi, yarım Tonga - tómenlese bemol sózi qóyıladı. Eki yarım Tonga pasaytirilsa dublg' bemol eki yarım Tonga kóterse dublg' diez dep júritiledi hám alterattsiya dep ataladı. Alteratsiya sózi ózgeris mag'nosini ańlatadı.
ALTERATSIYA BELGILARI
Tiykarǵı tekshelerdiń eliriwi yamasa tómenletiliwi alg'teratsiya dep ataladı. Alg'teratsiya belgileri 5 qıylı boladı.
Diez - # - notani 0, 5 Tonga kóteredi
Bemol - b - notani 0, 5 Tonga pasaytiradi
Dubl diez - x- notani 1 Tonga kóteredi
Dubl bemol -bb - notani 1 Tonga pasaytiradi
Bekar - image057-belgilerdi biykar etedi.
Giltdan keyin qoyılatuǵın belgiler gilt alteratsiya belgisi dep ataladı. Gilt alteratsiya belgileri óz kúshin dóretpe dawamında saqlap qaladı. Tosınarlı belgiler bolsa bir ırǵaq dawamında.