Joba: Sıpat túsinigi. Ta’lim iskerligin joybarlaw sıpatı

Tema: Kvalimetriya
Joba:

1. 
   Kvalimetriyanıń mazmunı, maqseti, túrleri hám principleri.
   
2. 
   Kvalimetriyalıq shkala túrleri. Kvalimetriiyalıq ámeller basqıshları
   
3. 
   Diagnostikaniıń juwmaqlawshı basqıshında ózine tán tárepleri. Túrli kasiplik iskerlikte kvalimetriyaǵa jantasıw.
   

Kvalimetriya- tábiyattaǵı barlıq ob'ektlerdi hám jámiyette júz beretuǵın barlıq processler, islep shıǵarıw salasında jaratılǵan ónimlerdiń sapasın muǵdarlıq bahalaw máseleleri hám metodologiyasin uyreniwshi ilimiy pán. Kvalimetriya-(latınsha quails-sapa, áyyemgi grekshe metros- ólshew) degen mánisti anglatip, obekt, ónim, processler sapasın muǵdarlıq bahalaw metodların ózinde sáwlelendirgen, túrli metod hám qurallar járdeminde erisilgen nátiyjeni belgileytuǵın pán tarmaǵı. Kvalimetriya pán sıpatında úyreniliwi hám bahalanishi kerek bolǵan ob'ekttiń sapasın belgileytuǵın kólem, birlik, shkala, talaplar járdeminde usı ob'ekttiń sapa hám muǵdar kórsetkishlerin anıqlawdı belgilengen hám qabıl etilgen ólshew procesin ámelge asırıw teoriyası tiykarında úyrenedi. Házirgi zaman kózqarasınan kvalimetriyanin sapa kórsetkishleri eki iri gruppa : tábiy jáne social kórsetkishlerge ajıratıp uyreniledi.

Tábiy kórsetkishler óz gezeginde: úyrenilip atırǵan ob'ekttiń fizikalıq, ximiyalıq hám biologiyalıq muǵdar kórsetkishlerine ajratıladı.
Social kórsetkishler jámiyet rawajlanıwınıń arnawlı bir basqıshındaǵı waqıya-qubılıslar, islep shıǵarıw hám tutınıw ónimleri, pedagogikalıq processler, shaxstıń social hám ǵárezsiz turmısındaǵı poziciyasi hám ornı, sawatlılıǵı, tárbiyalanganliq dárejesi, shaxs kámalılıǵına qollanıladı. Kvalimetriya joqarıda belgilengen hár bir gruppanıń muǵdar hám sapa kórsetkishlerin pútinlikte úyrenedi hám bahalawdıń ulıwma rejimin islep shıǵadı. Ob'ekt hám ónimlerdiń sapasın anıqlawlaw hám muǵdarlıq bahalaw eramızdan aldınǵı XV-asirde jolǵan qoyılǵan bolıp, daslep ónermentler óz ónimleri sapasın belgileytuǵın kórsetkishlerdi anıqlaǵan hám sapa belgilerin qoya baslaǵan. Nátiyjede sapa kórsetkishlerine tiykarlanǵan tavarshunoslik payda bolǵan hám 1549 jılı Italiya daǵı Paduan universitetinde dáslepki tavarshunoslik kafedrası shólkemlestirilgen. XIX-XX- ásirdiń baslarında AQSh hám Evropa mámleketlerinde obekt hám ónimlerdi ballar jardeminde bahalaw hám standartlastırıw jolǵa qoyıldı. Nátiyjede basqa mámleketlerde de sapa kórsetkishlerin anıqlaw hám ámeliyatqa qóllaw boyınsha arnawlı bir jumıslar ámelge asırila baslandı. Bul háreketler kvalimetriyaning ilimiy pán sıpatında maydanǵa shıǵıwına hám izertlew kólemi keńeyiwine túrtki boldı. Kvalimetriyaninıń ush: teoriyalıq (ulıwma ), arnawlı, hám ámeliy tarmaqları bar. Teoriyalıq kvalimetriyada anıq obekt joybarlanadı (abstrakciyalanadı ) jáne onıń sapa kórsetkishleriniń ulıwma nizamlıqları hám matematikalıq modelleri uyreniledi. Teoriyalıq kvalimetriyaning izertlew ob'ekti dene, islep shıǵarıw ónimleri, obekt hám subektlerdiń sapasın muǵdarlıq bahalawdıń filosofiyalıq hám metodologik tiykarların islep shıǵıw esaplanadi. Teoriyalıq kvalimetriyaniń ámeliy tarawlarında túrli ob'ekt hám processlerdiń sapasın bahalaw metodikası hám teoriyalıq tiykarları ulıwma ózgeshelikke iye.
Arnawlı kvalimetriya hár qıylıjaǵdaydaǵı hám hár túrlı maqsette paydalanılatuǵın anıq obekttiń sapasın bahalawdıń anıq metodikası hám matematikalıq modelin islep shıǵadı. Arnawlı kvalimetriyaninń ekspert, itimallıq -statistikalıq, indeksli, kvalimetrik taksonomiya sıyaqlı túrleri bar.
Ámeliy kvalimetriya -texnika, islep shıǵarıw, insan miyneti iskerligi, túrli joybar hám processlerdiń sapasın bahalawdı islep shıǵıs tarawdıń esaplanadi. Ámeliy kvalimetriyaning basqa pánler menen óz-ara baylanisıp, texnikalıq kvalimetriya, social kvalimetriya, pedagogikalıq kvalimetriya, medicinalıq kvalimetriya, geologik kvalimetriya hám hakoza tarmaqları bar. Bazar ekonomikası dáwirinde ónim (buyım, xızmetler, processler) dıń básekige shıdamlılıǵı sheshiwshi áhmiyetke iye. Ol yamasa bul buyım, xızmetler, processlerge mútajlik bolıwı ushın arnawlı bir ayrıqshalıqlardı ózinde sáwlelendiriw, maqsetke muwapıq bolıw, belgilengen wazıypalardı tolıq orınlaw sıyaqlı bahaǵa ıye bolıwı kerek. Islep shıǵarıw ónimleri hám processlerde usı belgilerdiń bolıwı olar sapasınıń muǵdarlıq bahalaw imkaniyaların beredi. Xalıq aralıq tájiriybeler buyım, xızmetler, processlerdiń joqarı sapalı bolıwına erisiw ushın olardıń sapasın anıqlaytuǵın ilimiy, texnikalıq hám shólkemlestirilgen kriteryalar islep shıǵilıwı kerekligin kórsetdi. Arnawlı bir ob'ekt yamasa process penen barıwı, xızmetler, processler sapası etalon sıpatında qabıl etilgen modeldiń kriteryaları boyınsha ólshew hám alınǵan nátiyjelerdi salıstırıwlaw arqalı bahalaw ámelge asıriladı.
Juwmaq etip aytqanda kvalimetriya buyım, xızmetler, processlerdiń sapasın bahalaw máselelerin úyrenedi. Bul processte kvalimetriyaning tiykarǵı metodları : analiz, sintez, salıstırıw hám salıstırıwlaw esaplanadi. Etalon sıpatında qabıl etilgen modeldiń sapa kórsetkishleri tiykarında bahalanıp atırǵan ob'ekttiń qásiyetleri esapqa alınǵan halda onıń sapası anıqlanadı. Kvalimetriyaniń ámeliy tarmaǵı bolǵan pedagogikalıq kvalimetriyada kadrlardı tayarlawda ilmiy tájriybe talapları etalon sıpatında qabıl etilgen bolıp, pedagogikalıq kadrlardıń kásip ilmiy tájriybesi hám pedagogikalıq uqıpı sapası salıstırıwlaw arqalı anıqlanadı.