Jobasi: Kirisiw 2

Juwmaqlaw.
Keyingi jıllarda mámleketimizde byudjet sistemasın basqarıwdıń huqıqıy tiykarların jetilistiriw, byudjet munasábetlerin tártipke salıw maqsetinde keń kólemli jumıslar ámelge asırılıp atır. Respublikamızda byudjet sisteması reformaları sheńberindegi saldamalı ózgerislerden biri 2013-jıl dekabr ayında Ózbekstan Respublikası Byudjet kodeksiniń qabıllawı hám 2014-jıl 1-yanvardan ámeliyatqa engiziliwi boldı. Usı ózgeris byudjet nızamshılıǵın tolıq jetilistiriw, onı xalıq aralıq normalar talaplarına maslastırıw boyınsha zárúrli ózgerislerden biri bolıp tabıladı.
Ayrıqsha sonı da aytıw kerek, 2014-2015-jıllar dawamında Ózbekstan Respublikası Byudjet kodeksi normalariniń ámel etiwi hám natiyjeliligin úzliksiz túrde hám de hár tárepleme monıtorıń hám analiz etiliwin támiyinlew menen birge, onıń ayırım normalarin jáne de jetilistiriw belgilengen.
Byudjet kodeksin islep shıǵıw hám qabıllawdan tiykarǵı maqset – byudjet procesin tártipke saliwshi hám de ámeldegi keri hám gónergen normalardı jónge salıw birden-bir nızam hújjetin islep shıǵıw hám byudjet procesi qatnasıwshılarınıń wákilliklerin sistemalastiriwdan ibarat bolip esaplanadi.Ózbekstan Respublikası Byudjet kodeksi Ózbekstan Respublikasınıń tiykarǵı eki “Byudjet sisteması tuwrısında”ǵi hám “Mámleket byudjetiniń ǵáziynexana atqarıwı tuwrısında”ǵi nızamların, byudjet procesiniń bólek máselelerin tártipke saliwshi altı nızam hám basqa bir qatar hújjetlerdi qamtıp alǵan. Byudjet kodeksi pútkil byudjet procesin (mámleket byudjetin qáliplestiriw, tastıyıqlaw hám de qadaǵalawdı támiyinlewdi) birden-bir hám pútin nızam hújjetinde sistemalastiriwdi, mámleket byudjetin de, byudjetten tısqarı maqsetli fondlardı da tártipke salıwdıń birden-bir principlerin qollanıwdı, byudjet procesi barlıq urıs qatnasıwshısılarınıń wákilliklerin hám de olardıń óz-ara sherikligi mexanizmlerin belgilewdi, barlıq dárejelerdegi byudjetler ortasında kepilliklerdi bólistiriwdi hám olardıń óz-ara sherikligin názerde tutadı.
Byudjet kodeksi Ózbekstan Respublikasınıń byudjet sisteması byudjetlerin qáliplestiriw, dúziw, kórip shıǵıw, qabıllaw, tastıyıqlaw,, mámleket tárepinen aqsha tartıw hám byudjet tuwrısındaǵı nızam hújjetleri atqarılıwın baqlaw salasındaǵı munasábetlerdi tártipke saladı.⁷ Házirgi keń kólemli reformalar sharayatında byudjet sisteması hám byudjet munasábetlerin tártipke salıw máselelerine bólek itibar berilip atır. Byudjet sisteması degende biz, barlıq dárejedegi byudjetler, mámleket maqsetli fondları byudjetleri hám byudjet shólkemleriniń byudjetten tısqarı fondları, byudjet sisteması byudjetlerin dúziw hám shólkemlestiriw principlerın, olar ortasında byudjet procesi dawamında júzege keletuǵın óz-ara munasábetler jıyındısın túsinemiz.
Paydalanilǵan ádebiyatlar.

1.Malikov T.S, Allayarov S.R «Byudjet-saliq siyasati» Tashkent-2019, 247 bet.

2.T. Malikov, O. Olimjonov «Moliya»,T: IQTISOD-MOLIYA-2019,401 bet
3.Lex.uz. Ózbekstan Respublikasiniń “2020 -jil ushin Ózbekstan Respublikasiniń Mámleket byudjeti tuwrisinda” ǵi nizami orinlaniwin támiynlew is-ilajlari tuwrisinda.
4.Lex.uz. Byudjet kodeksi.

1^ (3. Lex.uz.Ózbekstan Respublikasiniń “2020 -jil ushin Ózbekstan Respublikasiniń Mámleket byudjeti tuwrisinda” ǵi nizami orinlaniwin támiynlew is-ilajlari tuwrisinda.)

2^ (1. Malikov T.S, Allayarov S.R «Byudjet-saliq siyasati» 23-bet)

3^ (1. Malikov T.S, Allayarov S.R «Byudjet-saliq siyasati»,30-bet.)

4^ (3. Lex.uz. Ózbekstan Respublikasiniń “2020 -jil ushin Ózbekstan Respublikasiniń Mámleket byudjeti tuwrisinda” ǵi nizami orinlaniwin támiynlew is-ilajlari tuwrisinda.)

5^ (2. T. Malikov, O. Olimjonov «Moliya»,363-bet.)

6^ (2. T. Malikov, O. Olimjonov «Moliya»,364-bet.)

7^ (4. Lex.uz. Byudjet kodeksi.)