Joriy yil 26 yanvar kuni o'tgan aksiyadorlarning umumiy yig'ilishida qabul qilingan qarorga ko'ra, kuzatuv kengashi tarkibidagi o'zgarish tasdiqlangan

RUX METALLURGIYASINING UMUMIY AXVOLI VA XOM ASHYOLARI.
Birinchi prezidentimiz Islom Abduganievich Karimov O’zbekiston XXI-bo’sag’asida asarida aytib utganidek, O’zbekiston yer osti boyliklari bilan xakli suratda faxrlanadi — bu yerda mashxur Mendeleev davriy sistemasining deyarli barcha elementlari topilgan. Xozirga kadar 2,7 mingdan ziyod turli foydali qazilma konlari va maʻdan namoyon bulgan istikbolli joylar anikdangan. Ular 100 ga yakin mineral-xom ashyo turlarini uz ichiga oladi. Shundan 60 dan ortiq ishlab chiqarishga jalb etilgan. 900 dan organ kon k,idirib topilgan bulib, ularning tasdikdangan zaxirilari 970 milliard AQSh dollarini tashkil etadi. Shu bilan birga, umumiy mineral- xom ashyo potensial 3,3 trillion AQSh dollaridan ortiqroq baxolanayotganini xam aytib o'tish kerak.
Ishlab chiqarish xajmi bo'yicha rux, alyuminiy va misdan keyin uchinchi o'rinda turadi. Bir yilda dunyoda 5 - 7 mln. t. rux ishlab chiqariladi. Zavodlarning ishlab chiqish imkoniyati 75 - 85 % larga foydalaniladi. O'zbekistonda O'rta Osiyoda yagona zamonaviy rux zavodi ishlab turibdi. Bu zavod Olmaliq tog' - metallurgiya kombinati tarkibiga kiradi. Zavodning ishlab chiqish imkoniyati bir yilda 100 ming t. dan ziyodroqdir.
Xorijiy davlatlarda rux ishlab chiqarish quyidagilarda mavjuddir: AQSh, Yaponiya, Rossiya, Kanada, Avstraliya, Olmoniya, Fransiya, Bolgariya, Polsha, Benilyuks, Qozog'iston va boshqalardir. Dunyoda miqyosida ishlab chiqilgan ruxning o'zlashtirilishi quyidagichadir, % oq tunika olish 36; latun va bronza olish 26; quymakorlik 26; rux prokati 3; kimyo mollari 6,5. Ruxni asosiy o'zlashtiruvchi davlatlar AQSh, Yaponiya, Olmoniya, Rossiya. O'zbekiston o'zining mahsulotini xorijiy davlatlarga eksport qiladi. Ruxning dunyo bozoridagi narxi 950 - 1050 AQSh dollarida 1 tonnasiga sotiladi. Metall asosan mineral zaxiralaridan olinadi. Ikkilamchi xom ashyodan foydalanish endi keng yo'lga qo'yilayapti.
Vels – jarayoni material tarkibida kam miqdorda bo'lgan uchuvchi metallarni aylanuvchi quvur pechida kuydirib, tarkibidagi metallni vazgon qilishdir. Bu jarayonda yana rudalarni, chiqindilarni, ikkilamchi maxsulotlarni, shlamlarni, changlarni qayta ishlash mumkin. Bu pechda ruxni, kadmiyni, qo'rg'oshinni, indiy, qalay, simob, mыshyak, surma va molibdenni ajratib olish imkoniyati mavjud. Shu bir qator metallardan bir qismi (rux, kadmiy, simob) par ko'rinishda vazgon bo'ladi. Kumush qisman vels pechida vazgon bo'ladi.
Vels jarayoni to'xtovsiz jarayon hisoblanadi va bu jarayon qattiq qaytaruvchi materiallardan foydalanadi.
Bizda yaʻni OTMK da esa 50 metrli vels pechi ish yuritmoqda, pechning reaksiyali zonasi pech uzunligining 80 % qismida kechadi, reaksiyali zonasining maksimal harorati esa 1300⁰C ni tashkil qiladi.
Velsevlash uzunligi 50m dan ko'proq bo'lgan trubkani pechda olib boriladi. Uning diametri 3,6 m. Pech gorizontga nisbatdan 2,8 burchak gradus qiyalikda joylashgan. Pechni ichki sirti futerlangan.
Vels pechning taxminiy issiklik balansi, %:
Koks yonishi 75
Texnologik gazlar 40-45
Tabiiy gaz yonishi 4
Klinker 11-15
Ekzotermik reaksiyalar 21
Endotermik reaksiyalar va
shixtani isitilishi 12-15
Shixtani namligi bo'glanishi 10-12
Kladka orqali isrofgarchilik 10-15
Pechga yuklanadigan materiallarni kattaligi 5 - 10 mm bo'lishi kerak. Koksni shixtadagi miqdori qayta ishlanadigan moddani og'irligini 35 - 45 % tashkil qiladi.
Pechda shixta barabanni 1 ayl/min tezligida aylanishida aralashtiriladi va bosh qismidan pastga qarab siljayadi. Odatda shixta pech xajmini 15 - 20 % egallaydi.
Kuydirishda ajralib chiqadigan gazlar sovutiladi va changdan tozalaniladi. Katta o'lchamli changni shixtani mexanik ajralib chiqqan bo'ladi va changni umumiy qismidan 5 - 6 % tashkil qiladi. Bu chang ushlanib yangitdan vels pechda yuklanadi. mayda vozgonlarda 60 - 70 % rux bor. Ular filtrlarda ushlanib mustaqil qayta ishlanadi. Ruxni vozgonga ajralib o'tishi 90 - 93 % tashkil kiladi, qo'rg'oshin esa - 90 %.
Pechning nisbatlik ishlab chiqish unumdorligi bir sutkada 1 m ishchi xajmdan taxminan 1 t shixtani tashkil qiladi.
Klinkerni taxminiy tarkibi, %: 0,9 - 6 Cu; 0,7 - 2 Zn; 0,5 - 1,5 Pb; 20 - 40 Fe; 15 - 20 S; 2 - 20 g/t Au; 50 - 200 g/t Ag.