Жоспар: Негiзг

2. ҒОндықҒ тақырыбында арифметикалық амалдарды үйрену.
Теманы үйренгенде оқытушы алдында турған негiзгi мақсетлер төмендегiлерден iбарат:
1) қосу жәнеалу амалларiнiң мазмуны мен таныстыру:
2) есептеу усылларынан аңлы пайдаланыуды тәмiйнлеу:
а) Ғсанды бөлiмлерi бойынша (бiрiмлеп немесе группалап) қосу жәнеалуҒ усылы:
б) қосындының орнын алмастырыу қасиетiнен пайдаланып қосу усылы:
в) сандарды алуда қосу амалiнен яғный белгiсiз компоненттi табыудан пайдаланыу.
3) 10 iшiнде қосу жәнеалуды автоматiзмге жеткiзiу:
Теманы өз-ара байланысқан бiр неше басқыштарға бөлiп үйренемiз.
1-басқыш. Дайындық басқышы: қосу жәнеалу амалiнiң анық мазмунын ашыу: а+1 көрiнiсiндегi қосу жәнеалу жағдайлары.
Бул iс 1-10 iшiндегi үйренуге бағышланған бiрiншi сабақтан-ақ басланады. Бунда екi топламның бiрлеспесiне байланысты жәнетолық бөлiмин ажратыуға байланысты жетерлi жаттығулар iслейдi. Номiрлеудi үйрену процессiнде 1-ондықтағы әр бiр сан өзiнен алдыңғы санға 1 дi қосудан, немесе өзiнен кейiнгi саннан 1дi алуды пайда болуы, соның мен сандар қатарын пайда етiу уқыплылығы сiңдiрiледi. Жалпы а+1,а-1 көрiнiсiндегi жағдайлар ўшiн кесте дүзiледi. Бiрiншi сабақтан-ақ 1-1,0+1=1 көрiнiсiндегi амалларге тоқтайды.
2-басқыш. а+2, а+3, а+4 көрiнiсiндегi жағдайлар ўшiн есептеу усыллары мен танысыу. Бул жағдайлардың әр бiрi ўшiн шамалап бiр түрлi төмендегi реже дүзiледi.
1) Дайындық сыпатында сандарды 2 қосылушыға ажратыу жәнеқосу жәнекестелерi тәкiрарланады:
2)Санды бөлiмлер бойынша қосу жәнеалу усыллары мен танысыу:
3) жаңа бiлiмлердi беккемлеу жәнеоны қоллау:
4) қосу жәнеалу кестелерiн аңлы еслеп қалуға байланысты жумыслар.
3-басқыш. а+6,а+7,а+9 көрiнiсiндегi жағдайлар ўшiн есептеу усыллары мен танысыу. Бул жүмыстарды iстеу процессiнде де алдыңғыдай iсленiп, қосылушы, қосынды сөзлерi мен танысады. Балаларға түсiнiклi болуы ўшiн төмендегi кестелердi үйрету мүмкiн:

қосылушы	ң	ү	ө	қ	ў	ғ	ә	0
қосылушы	0	ғ	қ	ң	ғ	ө	ў	ҳ
қосынды

Оқушылар 4+2=6, 2+4=6 сияқты мысалларды шешу арқылы орын алмастырыу қасиетi мен танысады жәнеоны қағыйда сыпатында аңлатады.
6=□+□, 7=□+□ сияқты көргiзбелi өз бетiнше жумыслар берiледi.
4-басқыш. а-5, а-6, а-7, а-8 көрiнiсiндегi жағдайлар ўшiн есептеу усыллары мен танысыу.
Бунда есептеу усыллары жиындысы мен қосылушылар арасындағы байланысларды бiлуге негiзленген.
Бунда қосынды жәнеқосылушылардан бiрi арқылы екiншi қосылўшiны табыуға тiййкарланған.
Қосу және алуды үйренуге байланысты дайындық жумысы номiрлеудi үйрену бiрiншi сабақтан-ақ басланады. Бунда жоқарыдағы айтып өткенiмiздей, натурал iзбе-iзлiктегi сандардың пайда болыу жағдайлары да қаралады. Бул амалдардың нәтижелерiн табыуда топламлар үстiнде көп мәрте амаллар iстеп, сондай-ақ мысаллар шешуде оқушылар топламларды бiрлестiрiу амалларi қосу амалына, олардың бөлiмин ажратыу, алу амалiне сәйкес келiуiн анықлайды.
Оқушылар номiрлеудi үйренудiң ақырына барып ондықтағы қәлеген санға бiрдi қосуы немесе алу мен пайда етiу усылын пухта үйренiп барыуы жәнебул усылдан пайдаланып (iзбе-iз) санау мен емес, бiрдi қосу жәнеалу мен iстеуi керек. Балалар әсте ақырын бақлауларын жалпыластырады жәнетөмендегi пiкiрге келедi:
Санға бiрдi қосу –бул сол саннан кейiнгi келiушi санда айту болып есептеледi. Саннан 1 дi алу сол саннан алдын келiушi санда айту болып есептеледi. Дара ажыратылған сабаққа үренiлген барлық а+1 жағдайлар системаластырылады. Оқытушы басшылығында балалар Ғ1 дi қосуҒ жәнеҒ1 дi алуҒ кестелерiн дүзедi жәнеоларды ядлап алады.
Бiр тәрептен, есептеу усылларының уқсаслығын, екiншi тәрептен қосу жәнеалу амалларiнiң қарама-қарсы характерiн көрсетiу ўшiн Ғ2 нi қосуҒ жәнеҒ2 нi алуҒ тап сондай кейiнiрек Ғ3 тi қосуҒ жәнеҒ3 тi алуҒ және Ғ4 тi қосуҒ жәнеҒ4 тi алуҒ жағдайлары бiр-бiрi мен салыстырылып бiр уақытта үйренiледi.
Есептеу үқыптылықтары үстiнде жумыс төмендегi реже бойынша алып барылады:
1) Қосужәнеалу усыллары мен танысыу:
2) Бул усылларды қолдануға жәнеесептеу үқыптылықтарын иелеуге байланысты жаттығулар:
3) Кестелер дүзiу жәнеоларды ядлап алу, есептеу үқыптылықтарын иелеу Ғ2 нi қосу жәнеалуҒ ды үйрену. Буларды өтiу усылы мен таныстыру методикасын қарап шығамыз.
Дайындық дәуiрiнде (теманы үйренуге 1-2-сабақ қалғанда) балалардың 6+1+1, 9-1-1 көрiнiсiндегi екi амаллi мысалларды шешуге үйрету усыныс етiледi, бунда балаларда 1 дi қосу жәнеалу үқыптылықтары беккемленедi жәнетөмендегi бақлаулар пайда болады:
Егер 1 дi және1 дi қоссақ (айырсақ), ол жағдайда бар жоғы 2 нi қосқан (айырған) боламыз. Дәслеп бундай мысалларды шешудi предметлер үстiнде амаллар iстеу арқылы көрсетiледi. Мәселен, Ғ4 көк квадрат қойың, 1 сары квадратты және1 қызыл квадраты алып қойың. Неше квадрат пайда болады 4+1+1, бундай мысалды қандай шешуiмiздi түсiндiрiң (4 ке 1дi қосамыз, 5 пайда болады, 5 ке 1 дi қосамыз 6 пайда болады)Ғ. 7-1-1 мысал да тап сондай шешiледi. Есептеулардың жаңа усылларын үйренуге бағышланатуғын сабақта да дәслеп бiр-неше Дайындық жаттығулары iсленедi, балалар мысалларды (8+1+1, 9-1-1, ҳ.т.б.) олардың әр бiрiн түсiндiрiп шешедi. Оқытушы сорау бередi. ҒЕгер 1 дi және 1 дi қосқан болсақ, барлығы болып қанша қостық (егер 1дi және 1дi алған болсақ, барлығы болып нешенi алдық )Ғ.
Келесi үшiншi дәуiрде Ғ5,6,7,8,9 ды қосуҒ жағдайлары ўшiн қосу усыллары үйренiледi. Бул мысалларда 10 iшiнде қосуда екiншi қосылушы бiрiншi қосылушыдан үлкен (1+9, 2+7, 3+5, 4+6…). Егер есептеуларда қосылушылардың орны алмастырылса, ол жағдайларда барлығы алдын үйренiлген a+1, a+2, a+3, a+4 көрiнiсiндегi жағдайларға келедi.