Жоспар: Негiзг

Бастауыш сыныптарда негізгі шамалар және олардыӊ өлшем бірліктерін үйрету методикасы.
Жоспар:
1. Негiзгi муғдарлар туралы түсiнiк.
2. Узындық және оның өлшем бiрлiктерi мен таныстыру методикасы.
3. Масса және көлем, олардың өлшем бiрлiктерi мен таныстыру методикасы.


1. Негiзгi муғдарлар туралы түсiнiк.
Бастауыш сыныптардың дәстүрiнде математикалық материал мен тығыз байланыста түрлi шамаларды да үйрену назарда тутылған. Шамаларсыз табиғатты, барлық әлемдi үйрену мүмкiн емес. Себебi шамаларда түрлi затлардың, барлық дүниеның қасиеттерi сәулеленген. Шама түсiнiгi зат немесе қүбылыстыңқасиетi болып, бул түсiнiктер оқушылардың бүтiн оқу дәуiрiнде қалыптасады.
Бiз оқушыларға узындық, дененiң массасы (ауырлық), көлемi, уақыт, фигураның ауданы сияқты шамалар туралы түсiнiк беруiмiз керек. Бул түсiнiклердi үйрену арифметикалық материал мен қосып оқытылады.
Мәселен: өлшеудi үйрену, санауды үйрену мен, өлшем бiрлiктерi санақ системасымен, атлы сандар абстракт сандарды номiрлеу мен шамалар үстiнде амаллар арифметикалық амалдар мен параллел оқытылады. Шамаларды оқыту математиканы турмыс, жағдай пенен байланысқан күйде оқытып, политехник бiлiмдер беру болып есептеледi.
Есептеу жәнежасау жумысларының орынланыуын, мiйнет тәрбiясын, эстетiк тәлiм берудi күшейтедi. Әсiресе шамаларды көргiзбелi, дәл өзiн жәнелабораторiяларда түсiндiрiу iмканiяты бар. Әтiрапымызда бар шамалар жәнеоларды өлшеудi амалiятта көредi, бақлайды, ҳақыйқатлығына iсенедi. Есептеу жумысларын iндiвiдуал орынлайды. Шамаларды түсiндiрiуде фигуралар моделлер, сызыу жәнеөлшеу әспабларынан кең пайдаланыу керек.
2. Узындық және оның өлшем бiрлiктерi мен таныстыру методикасы.
Кесiндi узынлығын ең дәслеп салыстырыу мен кесiндiлердiң ҒтеңҒ, ҒүлкенҒ, ҒузынҒ, ҒқысқаҒ, ҒкелтеҒ сияқты түсiнiктерiн беремiз. Әмелiй жумыслар мен бiр-бiрiнiң үстiне қойып салыстыратуғын узынлықларды таяқша немесе металлар жәрдеминде салыстырады. әр түрлi өлшем бiрлiктердi таңлау мүмкiн.
Мәселен: санау шөбiн узынлық бiрлiгi қылып, оның мен басқа узынлықларды өлшеп салыстырады. Буларға дәптердiң узынлығы, қарыс, қәдем сияқты бiрлiктердi де түсiндiрiу керек. Соннан кейiн санау шөбiнiң узынлығын см мен өлшеу жәнеоның мен басқа узынлықларды см мен анықлау iмканiяты тууылады. См модулi жәрдеминде оқушылар:
1.Берiлген кесiндiнi өлшеу.
2.Берiлген узынлықтағы кесiндiнi жасау.
1 см кесiндiнi iзбе-iз он мәрте қойыу мен 1 дм дi өлшеп кесiп алады. Таяқшалардан 1 см, 1 дм өлшем бiрлiктерiн үлгi сыпатында жасап олар мен әтiраптағы әр түрлi затлардың узынлығын өлшейдi. Өлшеуде кесiндiде өлшеу неше мәрте жайласыу уқыплылығы берiлгеннен кейiн см немесе дм лi бөлеклердi Цифрлар мен белгiлеуге өтiледi. Сол негiзiнде см лi, дм лi өлшем бiрлiктерiн пайда етедi. Сызғыш қандай жасалғанын ҳәмде сызғыш пенен өлшеу үқыптылықтары берiледi. Сызғыш пенен қағазда кесiндiлер сызыу жәнеөлшеу, әр түрлi узынлықларды өлшеуге байланысты амалiй жаттығулар iсленедi. Дм мен 2-ондықты өтiуде таныстыру амалға асырылады. Метр мен таныстыру 100 лiктi өтiуде таныстырылады.
Нәубеттегi басқыш ондықларды есептеуда дм жәнесм дi бiргелiкте iслетедi. Өлшетiулер негiзiнде 5дм 4см сияқты узынлықлар пайда етiледi жәнекерiсiнше сыздырылады. Ең кiшi узынлықларды өлшеуде және1000 лықлар тақырыбында км түсiнiктерi берiледi.
Оқушылар шамалау жәрдеминде узынлықларды өлшеу, қәдемлердi метрге айландырып, үйлерiне немесе басқа объектлерге шекем болған аралықларды метр жәнекм лер мен анықлайды. 4-сыныпта узынлық бiрлiктерi жәнеолар арасындағы байланысларды бiледi жәнедәптер артындағы кестенi бiлiп алу тапсырма етiп берiледi. Бунда төмендегi тапсырма iслетiледi:
а) 1м 1см ден қанша үлкен,
б) 1дм 1м ден неше мәрте кiшi,
в) 1мм 1см дiң қандай бөлегiн, 1дм 1м дiң қандай бөлегiн қурайды.
г) 36647м, 3807м сияқтыларды км жәнеметрлерде аңдатың..
Кесiндiлердi өлшеудiң пухта көнлiкпелерiн қалыптастыру мақсатынде балаларды тек қағазға сызылған кесiндiлердi өлшеу бойынша жаттығу iслетiп қалмай, ал бул мақсетте басқа объектлердi мәселен, қәлем, дәптер жәнебасқа онша үлкен болмаған объектлердi өлшеу бойынша да жаттығу iслетiу керек.
Көбiнесе сызыу жумысларын iслегенде см моделiнен пайдаланылады. Сызғыш орнына шахмақ дәптердiң бiр-неше бетлерiн бүклеп әр бiр екi шахмақ 1 см екенлiгiнен пайдаланылады. 20 шахмақ немесе 10 см, 1дм ге тең екенлiгiн қағазда Цифрлар мен де белгiлеп сызғыш жасау мүмкiн. Бунда өлшеу басын ноль мен белгiлеместен бiр мен белгiлеу қәте өлшеуге жол қойыуы мүмкiн. Соның ўшiн қағазда см лердi Цифрлар мен белгiлеуде асықпастан ноль саны өтiлгеннен кейiн Цифрлы узынлықларды пайда етiу мүкiн.
Дм моделi жәрдеминде өлшеуге байланысты айырым жаттығуларды келтiремiз.
1. Дм дiң үш моделiн iзбе-iз қойың, қандай узынлықтағы жолақша пайда болады.
2. Қағаз лента немесе жiп узынлығы 3дм болған бiр бөлек өлшем жәнежолақшаның немесе жiптiң сол бөлегiн қырқып алың.
3. Тууры сызықта берiлген точкадан баслап екi мәрте дм қойың жәнебасқа бiр точка қойың. Пайда болған кесiндi узынлығын айтың.
4. Партаның, тахтаның, столдың узынлығын табың.
Егерде өлшеуде дм бүтiн сан мәрте жайласпаса, өлшеу нәтижесi қайтадан аңлатылады.
Мәселен, 3 дм ге 5 см ден азырақ артық немесе кем ҳ.т.б.
Узынлық өлшеминiң жаңа бiрлiгi км мен таныстырылғанда бул бiрiлк туралы көз-қарасларды қалыптастыру мақсатынде жер үстiнде амалiй жумыслар өткерiу усыныс етiледi. 1км аралықты адымлап өтiп, неше адым км болғанын, бiр адым узынлығы қанша узынлыққа ие екенлiгiн келтiрiп шығарады. Бiр адымның узынлығы сызғыш, рулетка, өлшеу лентасы мен шама мен есапланғаннан кейiн түрлi аралықларды адымлап, кейiн метр немесе км ге айландырады.
1км=1000м, 1м=10дм, 1дм=10см, 1см=10мм, 1м=100см=1000мм.