Жоспар: Негiзг

3. Қосудың орын алмастыру қасиетiн оқыту.
Қосылыушылардың орын алмастырыу усыллары балалар түсiнiп алуы ўшiн дәслеп оларға қосудың орын алмастырыу қасиетi мазмунын ашып беру мақсетке мууапық.
Қосыудың орын алмастырыу қасиетi мен балаларды төмендегiше таныстыру мүмкiн.
Оқушыларға мәселен, 4 жасыл және3 қызыл үшбүрышлiк алу буйырылады.
Оқытушы 3 үшбүрышлiктi 4 үшбүрышлiкке қосып қойың. Үшбүрышлiклер қанша болады Буны қалай бiлдiңiз
Оқушы: 4 ке 3 қосылса 7 пайда болады (жазады: 4+3=7)
Оқытушы: ендi үшбүрышлiклердiң реңiне қарап ажыратың және4 үшбүрышлiктi 3 үшбүрышлiкке қосып қойың. Үшбүрышлiклер қанша болады
Оқушы: бунда да 7 (4+3=7).
Оқытушы: бул мысалларды қосудағы параметр атлары мен айтып берiң.
Оқушы: бiрiншi қосылушы 4, екiншi қосылушы 3, қосынды 7. Бiрiншi қосылушы 3, екiншi қосылушы 4, қосынды 7.
Оқытушы: бул мысаллар несi мен уқсас
Оқушы: қосылушылар бiр түрлi, қосындысы бiрдей.
Оқытушы: бул мысаллар несi мен парқ қылады
Оқушы: қосылушылардың орны алмасты.
Соңынан қосылушылардың орын алмастырыу усылының мазмунын ашып бередi, яғный есептеуларда қашан орын алмастырыу қасиетiнен пайдаланыу көрсетiледi. Сол мақсетте амалiй мысаллар шешiледi. Мәселен әр түрлi орында турған 2 қап және7 қап унды бiр орынға жайластырыу керек. Оны қандай орынлаған мақул. 2 қапты 7 қап қасына келтiрiп қойыу керек пе немесе керiсiнше ме Балалар турмыста көргенлерiнен пайдаланып мәселенi шешедi. Кейiн 1+3, 3+1, 2+4, 4+2 көрiнiсiндегi мысаллардан бiр жубын түсiндiредi. Қалғанларын оқушылар өз бетiнше шешедi, есептеу усылларын салыстырады.
Сандарды қалай тез есептеу мүмкiнлiгiн анықлайды. Бундай жаттығулар негiзiнде оқушылар төмендегi жуумаққа келедi: үлкен санға кiшi санды қосу, кiшi санға үлкен санды қосуға қарағанда аңсат, қосу уақтында болса қосылушылардың орынларын барлық уақытта алмастырыу мүмкiн, бундай қосынды өзгермейдi.
Төртiншi сабақта. Ғ5,6,7,8,9 ды алуҒ жағдайлары ўшiн нәтиженi табыуда қосу жәнеалудың байланысына негiзленген алу усыллары үйренiледi. Мәселен, 10-8 мысалын шешу ўшiн 10 санын 8 және2 сандарының қосындысы мен алмастырыу жәнесол қосылушылардан бiрi болған 8 дi айырыу керек, екiншi қосылушы 2 нi пайда етемiз. Бул усылдан пайдаланыу ўшiн сандардың қосылушылардан iбарат қурамын, сондай-ақ қосынды жәнеқосылушылар өз-ара қандай байланысқанлығын бiлу керек.
Қосукомпонентлерi жәнеамал нәтижесi арасындағы байланысты иелеуде дайындық басқышы қосу жәнеалу үстiнде жумыстың басынан басланады. Сол мақсетте арнаулы жаттығулар көзде тутылады, берiлген сурет (1 үлкен және2 кiшi топ) бойынша қосу жәнеалуға байланысты мысаллар дүзiу немесе бiр суреттiң өзi бойынша қосуға байланысты мәселе жәнеалуға байланысты мәселе дүзiу; 4+3 және7-3 көрiнiстегi мысаллар жубын шешу жәнесалыстырыу. Қосу амалы компоненттерi және амал нәтижелерi арасындағы байланыс пенен танысыуға арнаулы сабақ ажыратылады. Жаңа материал үстiнде жумысты төмендегiше алып барыу мүмкiн.
Оқытушы партаға 5 қызыл және4 көк дөңгелек қойың, барлығы болып неше дөңгелек қойдыңыз
Оқушы: 5 ке 4 тi қосу керек, 9 пайда болады (жазады).
Оқытушы: сандарды бундай қосудағы атларын айтып мысалды оқың.
Оқушы: бiрiншi қосылушы 5, екiншi қосылушы 4, қосынды 9.
Оқытушы: 4 көк дөңгелектi шетке алып қойың. Неше дөңгелек қалды Буны қалай бiлдiңiз
Оқушы: 9 дан 4 тi айырамыз, 5 пайда болады (жазады).
Оқытушы: сол мысалды, сандар бiрiншi мысалда қандай аталған болса сондай оқың.
Оқушы: қосынды 9 дан қосылушы 4 тi айырдық, бiрiншi қосылушы 5 тiп айда еттiк.
9-5=4 жағдай да соған уқсас қарап шығылады.
Сондай мысаллардан жетерлi дәрежеде шештiрiу керек, нәтижеде балалар өз бақлаулары негiзiнде төмендегi жуумақты шығарады: егер қосындыдан бiрiншi қосылўшiны айырсақ екiншi қосылушы пайда болады; егер қосындыдан екiншi қосылушы айырылса, бiрiншi қосылушы пайда болады.
Қосынды жәнеқосылушыларға байланысты бiлiмлердi беккемлеу ўшiн оқушылар төмендегiше жаттығуларды орынлайды; қосуға байланысты берiлген мысал бойынша, алуға байланысты 2 мысал дүзiледi жәнеолар шешiледi (2+4=6, 6-4= , 6-2= ) берiлген 3 сан жәрдеминде 4 мысал (4+5, 5+4, 9-5) дүзiледi жәнешешiледi. x+2=5, 4+x=10 көрiнiсiндегi Теңдемелердi шешiп белгiсiз санды табады.
Соған уқсас x-4=3, 8-x=5 сияқты айырыудағы белгiсiз компонентлердi табыуға байланысты да жетерлi мысалларды шештiрiу мүмкiн.