Joylashtirish
Download 279.53 Kb. Pdf ko'rish
|
2 (2)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ijtimoiy-iqtisodiy omillar
Elektroenergiya omili.
Bu sohaning o’ziga xos xususiyati shundaki, u yaratgan mahsulot - elektr quvvatini jamg’arib, omborxonalarda yig’ib bo’lmaydi, undan ayni paytning o’zida foydalanish kerak. Bundan tashqari elektr quvvati yuqori kuchlanishli bo’lib, tarmoqlar orqali uzoq masofalarga berilishi mumkin. Masalan, xuddu shu maqsadda yirik ko’mir havzalarida yirik yoqilg’i energetika majmualari barpo etilgan. Odatda, elektr quvvati omilini ishlab chiqarishning hududiy tashkil etilishida eng avvalo, uning arzon turiga ustunlik beriladi. Arzon elektr quvvati gidroelektro-stantsiyalaridan olinadi, chunki bunda suv keyin ham suvligicha qolaveradi, yoqilg’i elektr stantsiyalarida esa ko’mir, mazut yoki tabiiy gaz sarflanadi. Elektr quvvati omiliga quyidagi misollarni keltirish kifoya: 1tonna titan ishlab chiqarish uchun 40-50 ming kvt-s, shuncha alyuminiy ishlab chiqarish uchun 17-19 ming kvt-s, misni tozalash, temir qotishmalarini ishlab chiqarish, elektr pechlarida po’lat eritish uchun ularning har bir tonnasiga 8-10 ming kvt-s atrofida elektr quvvati sarflanadi. Tabiiyki, bunday korxonalarning arzon elektr quvvati manbalariga yaqin joyda qurilishi iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo’ladi. Suv va iqlim sharoiti ham ishlab chiqarish tarmoqlarini joylashtirishda katta ahamiyatga ega. Suv manbalari ayniqsa kimyo, yogoch-tselyuloza, metallurgiya zavodlarining faoliyatiga sezilarli ta’sir qiladi. Suv va iqlim sharoitlari boshqa sanoat korxonalarini qurishda ham e’tiborga olinadi. Bu omilning ahamiyati ayniqsa O’zbekiston qishloq xo’jaligi uchun muhim omil hisoblanadi. Ijtimoiy-iqtisodiy omillar orasida eng muhimi, aholi va mehnat resurslaridir. Shu o’rinda ikki holni qayd qilish lozim: birinchidan, shunday korxonalar borki, ularga son jihatidan ko’p ishchi kerak. Masalan, paxta etishtirish va uni qayta ishlash, tikuv fabrikasi, konserva ishlab chiqarish, va h.k. Boshqa korxonalarga esa, mehnat resurslarining miqdori ko’p bo’lishi shart emas, ularda "oz" va "soz" malakali ishchi kuchi talab qilinadi. Masalan, asbobsozlik, aniq mashinasozlik va h.k.lar malakali ishchi kuchi mavjud bo’lgan shaharlarda, ilmiy texnik markazlarda joylashtiriladi. O’zbekistonda mahalliy aholining tabiiy ko’payishi darajasi yuqoriligi, migratsion harakati faolsizligi mehnat zahiralari ko’plab shakllanishiga olib keladi. Shu sababli ularning miqdori ko’p bo’lgan qishloq joylarda, shaharlarda yangi sanoat korxonalari va boshqa korxonalarni, ma’daniy-maishiy muassasalarni tashkil etish zarur. Transport ham juda muhim, chunki u ishlab chiqarishning bevosita davom ettiruvchi tarmog’i hisoblanadi. Shuning uchun transportning ahamiyati barcha boshqa omillar bilan qo’shilib, uygunlashib ketadi va uni "sof" holda ajratib olish qiyin. Shu bilan birga transport masalasi iqtisodiy-geografik omil bilan ham chambarchas bogliq. Bu ob’ektning eng avvalo, tashqi (hududiy) iqtisodiy munosabatlarini anglatadi. Download 279.53 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling