Жумаханов ш. З., Тошпўлатов а. М

5-чизма 
Анклав ҳудудларни тадқиқ этишнинг комплекс таҳлили
16
16
Чизма муаллифлар томонидан шакллантирилган 

---

оширилиши, анклавлар билан биргаликда, бошқа чегара 
муаммоларининг ҳам вужудга келишига замин яратади. Бунга 
Марказий Осиёда ўтган асрда амалга оширилган миллий-ҳудудий 
чегараланиш яққол мисол бўлади. 
* Мустамлакаларнинг парчаланиши натижасида ҳам 
анклав/эксклав ҳудудлар вужудга келади, яъни собиқ 
мустамлакалар ичида колониал давлатга тегишли айрим ҳудудлар 
сақланиб қолади. Чунончи, Шимолий Африкадаги Испанияга 
тегишли Сеута, Мелилья анклавлари шу тарзда шаклланган. 
* Ҳудуднинг бир қисмини бошқа давлатга ижарага бериш, 
бироқ кейинчалик, ижара муддати тугашига қарамасдан уни 
қайтармаслик “муаммоларга бой” анклавни вужудга келтиради. 
Хусусан, Фарғона водийсидаги Сарвак анклави шу тарзда таркиб 
топган. 
* Мамлакатнинг бирор қисмида бошқарувнинг йўқолиши 
натижасида вақт ўтиши билан аввал субмиллий анклав, 
кейинчалик, халқаро анклавлар таркиб топади. Бундан ҳолат 
Шимолий Косовада кузатилади.
* Аҳолининг сиёсий иродаси анклавни шакллантирувчи, уни 
тугатилишига сабаб бўлувчи омил бўлиб хизмат қилади. Ушбу 
анклавни шакллантириш омилларидан бири де-юре Украинага 
тегишли Қрим ярим оролида кузатилди. Жумладан, ярим орол 
аҳолисининг Россига қўшилиш борасидаги сиёсий иродаси 
ортидан ҳудуд 2014 йилда Россига тегишли ярим анклавга 
айланди
17
. 
* Бошқа субъектга ҳудуднинг бирор қисмини инъом этиш ёки 
бериб юбориш ҳолатлари учраб туради. Натижада, айрим 
қуруқликдаги “орол”лар вужудга келади. Марказий Осиёдаги 
Шоҳимардон анклави ҳам ўтган асрнинг 30-йилларида шу тарзда 
вужудга келган. 
17
Айни пайтда Қрим ярим анклав сифатида Россия таркибида де-факто бўлсада, де-юре хусусида 
мунозарали вазият мавжуд 

---