Jurnalistika asoslari

SO‘ZBOSHI
O 'zbekistonda istiqlol yillarida ommaviy axborot vositalari faoliyatini rivoj- 
lantirish, ulaming mustaqilligi va erkinligini ta ’minlash yo‘lida ko‘pgina ishlar qilindi. 
Bu - hayot tasdiqlagan, o ‘zimiz shohid bo ‘lib, ishtirok etayotgan haqiqatdir. Mamlakat 
tarixida hech vaqt hozirgichalik m atbuot e ’tibor topmagan. Tarixda ilk bor OAV 
uchun huquqiy asoslar yaratilganligi, jurnalistning erkin ijod etishi kafolatini bera- 
digan qonunlar qabul qilinganligi, sobiq ittifoq davrida ju m a list q o ‘lini qisqa, tilini 
bo g ‘liq, qalamini o ‘tmas qilib turgan senzura bekor etilganligi, m am lakatda faoliyat 
olib borayotgan yuzlab nomdagi gazeta-jumallar, radiokanallar, teleko‘rsatuvlar, davlat 
va davlat tasarrufida boMmagan axborot agentliklari, ayni istiqlol yillari tashkil topgan 
eng zamonaviy axborot tizimi — Internet jum alistikasi fikrimiz isbotidir. Bugungi 
kunda jahon axborot maydonida raqobat qila oladigan m illiy o ‘zbek jum alistikasi 
v u ju d g a kelganligi, M illiy m atbuot m arkazi, 0 ‘zbekiston Ju rn alistiari ijodiy 
uyushmasi, Elektron OAV M illiy Assotsiatsiyasi kabi jum alistlar faoliyatini q o 'llab- 
quw atlaydigan tashkilotlar barpo etilganligi ham istiqlol bergan ne ’matlardir.
O 'zbekistonda bu borada am alga oshyrilgan shunday ishlar, erishilgan yutuqlar 
oz emas. Zero, matbuot, radio, televideniye faoliyatini yanada erkinlashtirish, ulaming 
m ustaqilligi va erkinligini ta ’m inlashga mamlakatimizdagi islohotlarni chuqurlash- 
tirish jarayonining muhim tarkibiy qismi sifatida qaralayotganligi ushbu yutuqlar 
omili bo'lm oqda.
B u borada am alga oshirilgan ishlar o ‘zimizniki, ular biz bosib o ‘tgan dovon. 
H ayot esa davom etadi va bizning oldim izga yangi-yangi vazifalar q o ‘yadi. Shular 
haqida o ‘ylarkanmiz, yurtboshim iz Islom K arim ovning O 'zbekiston Respublikasi 
O liy M ajlisi Q onunchilik palatasi va S enatining q o 'sh m a у ig ‘i 1 ishida qilgan 
m a’ruzasida ommaviy axborot vositalarini ri-vojlantirish y o iid a am alga oshirilishi 
lozim boMgan vazifalar haqida bildirgan fikrlari alohida aham iyat kasb etadi. 
M a ’ruzaning ushbu qismi OAVga daxldor har bir insonda alohida qiziqish uyg‘otdi, 
uni m ushohada etishga chorladi, desak, m ubolag'a b o im a y d i.
Prezidentim iz to ‘g ‘ri qayd etdilar: biz mustabid tuzum merosi va aqidalaridan, 
uning mafkurasi, m a’muriy nazorati va senzurasidan katta qiyinchilik bilan xalos 
bo'lyapm iz. Hali m atbuotim iz xalqim iz bizdan kutayotgan darajada tezkor va xolis 
axborotlar, islohotlar va yangilanishlar yoMidan borishim izga to 'sqinlik qilayotgan 
nuqsonlar, hayotning dolzarb m uammolari haqida oshkora, professional, tahliliy 
m ateriallar yetkazib bera olmayapti. Hali jum alistlarim iz faoliyatida o'zini o ‘zi sen­
zura qilish, yuqoridan buyruq kutish kayfiyatlari sezilib qolayotgani ham haqiqat.
OAVni «to'rtinchi hokimiyat», deb ataydilar. Biz jumalistlar ham mamlakatimiz matbuoti, 
radio, televideniyesini amalda «to'rtinchi hokimiyat» darajasiga yetkazish y oiida astoydil 
harakat qilishimiz lozim. Buni esa, muhtaram Prezidentimiz ta ’biri bilan aytganda, «axborot 
erkinligini ta’minlamasdan, OAVni odamlar o ‘z fikri va g‘oyalarini, sodir bo'layotgan
4

---

voqealarga munosabatini erkin ifoda etadigan minbarga aylantirmasdan turib» amalga 
oshirib b o ‘lmaydi. Yurtboshimiz bu vazifalam i am alga oshirish haqida fikr yuritar 
ekanlar, buning uchun, a w a lo , ommaviy axborot vositalarining iqtisodiy erkinligini 
ta ’m inlash lozim va shu m unosabat bilan OAVni q o 'lla b q u w atlash b o 'y ich a mus- 
taqil jam oatchilik fondi tashkil etish fursati yetdi, degan fikm i ilgari surdilar.
Bu - m am lakatim iz jurnalistlarining k o ‘nglidagi orzu edi. Bu fikm i biz katta 
mam nuniyat va m innatdorlik bilan qarshiladik. Zero, bu fond-ning tashkil etilishi 
m am lakatim izda iqtisodiy jih a td a n o ‘zini o ‘zi ta ’minlay oladigan elektron, bosm a 
va boshqa turdagi, shu jum ladan, xususiy axborot vositalarini o ‘z ichiga oluvchi 
davlat v a nodavlat OAVning yaxlit tizim ini shakllantirish jarayonini q o 'lla b quvvat- 
lashga yordam beradi, bozor iqtisodiyotining m urakkab jarayonini o ‘z boshidan 
kechirayotgan m atbuot faoliyatiga birm uncha yengilik baxsh etadi.
M a’lumki, hech bir soha rivojini malakali va yetuk m utaxassislarsiz ta sa w u r etib 
bo'lmaydi. Matbuot, jum alistika ham bundan istisno emas. Kadrlar malakasini oshirish, 
bugungi kunninggina emas, balki ertangi kun talabiga ham javob beradigan ju m a ­
listlar tayyorlash oldimizda turgan asosiy vazifalardan hisoblanadi. Tashkil qilinadigan 
fond mablagMari bu sohaga ham yo'naltirilishi, ijodkorlarimiz nafaqat mam lakatim iz­
da, balki, xorijdagi e ’tiborli axborot markazlari, agentliklarda malaka oshirishlari, 
xorijlik kasbdoshlari bilan tajriba almashishlari, jahondagi nufuzli jum alistik tashki- 
lotlar bilan aloqalam i yo ‘lga q o ‘yish mamlakatimiz OAV taraqqiyoti, uning jahon 
miqyosida o ‘z nufuziga ega b o ‘lishiga xizmat qiladi, deb o'ylaym iz.
B u borada keyingi y illarda kitoblar, k o ‘plab ilmiy m aqolalar chop etildi. 
Jurnalistikaning rivojiga « 0 ‘zbekiston m atbuoti» jurnali katta hissa q o 'sh d i. Lekin 
bular ju m a listik a nazariyasi bo'yicha, uning barcha qirralarini kengroq yoritishdek 
qamrovli vazifani bajardi, degan s o ‘z emas. Bu sohadagi mazkur bo'shliqni to'ldirish 
lozim. Shu o 'rin d a kam chiliklardan xoli bo'lm agan, lekin dastlabki qadam sifatida 
mamnuniyat bilan c 'tiro f ctish lozim bo'lgan darslik tug‘ilgani m aqtovga loyiq.
O 'zbekiston m ustaqillikka erishgach, alohida e ’tibor qaratilgan sohalardan bin 
m a’naviyatdir. Zero, m a ’naviy hayot m oddiy hayotdan kam b o 'lm a slig i kerak. 
M a’naviyati buyuk xalqning istiqboli ham buyuk bo'lad i. T a’lim -tarbiya, adabiyot 
va san’at kabi m atbuot ham m a’naviyatning uzluksiz qismidir. U ning ravnaqi yurtimiz 
istiqboliga xizm at qiladi.
O 'q u v q o 'lla n m a respublikam iz oliy o 'q u v yurtlarida tayyorlanayotgan b o 'lajak
jum alist kadrlar, shu sohaga qiziqqanlar, hatto OAVda m ehnat qilayotgan xodim lar 
uchun ham foydali, deb hisoblaymiz.
Jum alistikaga oid o 'q u v q o 'lla n m a yaratilgani bilan m uallifiga, u nga xayrixoh- 
lik qilgan, m aslahatlarini ayamagan ham da darslik haqida fikr bildirgan taqrizchi- 
larim izga m innatdorchilik bildiram iz.