K arim a q osim ova

(B olala r yuguryaptilar), 
sodda yoyiq gap 
(L ola d o ‘konga bordi),
uyushiq b o 'lakli gap 
(A nvar 
o'qidi va yo zd i)
tuzadilar. U la r bu k o 'n ik m alarn i am aliy m ashqlar 
yordam id a egallaydilar.
B olalam ing shaxsiy tajribalari, kishilar hayoti va tab iatn i kuza- 
tishlari n u tq o 'stirish u ch u n asosiy m anba h iso b lan ad i. N arsalar, 
u y -ro 'z g 'o r buyum lari, o'sim lik lar, hayvonlar qiziqarli suhbat uchun 
m avzu b o 'lib xizm at qiladi. S uh b at jarayo n ida b o lalarda hosil q ilin ­
gan ta s a w u r asosida aniq tu sh u n c h a la r shakllanadi.
B irinchi sinf o'quvchilari nu tq in i o'stirishda bolalam ing o'yin va 
erm aklari, rasm ko'rish va 
„Bu nim a?, Bu kim?, U n im a qilyapti?"
kabi 
savollar asosida suhbatdan ham foydalaniladi.
Savod o'rgatish davrida nutq o'stirishga oid ish turlariga atrofdagi 
jo nli predm etlarning nom ini, ularning belgilarini aytish, predm etlam i 
m a ’lum belgilari asosida guruhlash kabi m ashqlar kiradi. M asalan, 
o 'q ituv ch inin g topshirig'iga m uvofiq, m a’lum bir m avzuda (kuz, mevali 
bog', sinf, m aktab haqida) ikki so 'z d an iborat gap tuzadilar; keyinroq 
esa shunday yig'iq gapiar tuzib, uni savollar yordam ida yoyiq gapga 
aylantiradilar. U lar o'rgangan harflaridan so'zlar va kichik gapiar tuzib 
yozadi lar.
O 'q ish darslarida o'quvchilar rasm ga qarab kichik hikoyacha tuza­
dilar, o 'q ituv chi savoliga to 'liq javob berishga o'rganadilar. Alifbedagi 
rangli, chiroyli rasm lar tevarak-atrofdagi predm et va hodisalar, hay­
v onlar va o 'sim liklam ing nom ini idrok etishga, bilib olishga yordam
beradi.
Savod o'rgatish davrida o 'qu v chilam in g talaffuzi ustida ishlash 
ham k a tta aham iyat kasb etadi, chunki ko'pgina bolalam ing talaf- 
fuzida kam chiliklar bo'ladi: bir tovush o'rn iga boshqasini