K arim a q osim ova

Norgul, asil-sila
kabi.
7. Tovushlarning o 'rn in i alm ashtirib yangi so'zn i hosil qilish va 
o'qish: 
som on-osmon, tilak-kalit, q o ‘y - yo'q.
8. Tovushni yoki b o 'g 'in n i tushirib qoldirib, yangi so 'z hosil qilish 
va o'qish: 
anor-nor, gulnor-gul, ye lk a n -yelk a , b og ‘la-bola.
9. B o 'g 'in qo'shib yangi so 'z hosil qilish va o'qish: 
bog'-bog'bon, 
gul-gulzor, paxta-paxtakor.
Sintetik ishlam ing bu usullari tovush ustida ishlashni h a rf ustida 
ishlash bilan birga qo'shib olib borishni talab qiladi. Bu ish usullari 
qiziqarli bo'lib, darsda yarim o'y in holatini vujudga keltirishga im kon 
yaratadi.

---

Xulosa qilganda, faqat analiz yoki faqatgina sintez bilan kifoya- 
lanib bo'lm aydi, am m o tafakkur faoliyatining u yoki bu turi yetakchi 
o 'rin tutadi. O 'quvchi so'zn i analiz qilish bilan uni leksik m a’noga 
ega bo'lgan bir butunlik sifatida anglaydi, bu — sintezdir; so 'z sintez 
qilinganda uning tovush tarkibiga diqqat jalb etiladi, bu esa analizdir.
U m u m an, savod o'rgatish jaray o nid a analitik-sintetik ishlar tizim i 
bolaning faol fikrlashini ta ’minlaydi. A nalitik-sintetik ishlar usuligina 
o'q u v ch ilam in g bilish m ustaqilligini t a ’m inlaydi, „m uam m o li" vaziyat 
yaratadi, bolalarda kuzatuvchanlikni, ziyraklikni o'stiradi.
T o v u sh -h arf tom on idan analiz va sintezni yengillashtiradigan 
foydali vositalar sifatida kesma harflar, k e sm a .b o 'g 'in la r va h arf te ­
rish taxtasi, shuningdek, abak (harakat qiladigan lentali k o'rgazm a), 
kadoskop, alifbo m ultim ediyasi va shu kabi texnik vositalardan ham
foydalaniladi; tovushlarning talaffuzi ustida ishlash uchun, shuningdek, 
yozib olingan ifodali nutqni (asosan, badiiy asarni) takroriy eshittirish 
uchun m agnitafon yoki lingofon kabineti xizmat qiladi.
Tovushlar artikulatsiyasi, diksiya ustida ishlash. 
A naliz-sintez 
ishlari tizim ida tovushning o 'z in i analiz va sintez qilish, tovushni 
talaffuz qilish vaqtidagi nutq apparati organlarining holati va haraka­
tini kuzatish (analiz) va h a rf bilan ifodalangan tovush va tovushlar 
birikm asini talaffuz qilish m aqsadida n utq organlarini zaru r holatga 
keltirish (sintez) m uhim o 'rin tutadi. M asalan, 
u 
tovushining analizida 
til tanglayga to m o n baland ko'tariladi, tanglay bilan til orasida torgina 
bo'shliq qoladi, lablar bir-biriga yaqinlashib yum aloqlashadi, ovoz 
hosil bo'ladi; 
r 
tovushining sintezida o g 'iz ozroq ochiq, tish lar orasida 
bo'shliq b o'lad i, lablar ozgina kengroq tortilgan, til ozroq orqaga 
itarilgan va tanglay (tepa)ga to m o n b aland ko'tarilgan holatda; ovoz 
eshitiladi, o 'tayo tgan havo kuchi bilan tilning uchi titraydi.
Sinfda barcha tovushlarning artikulatsiyasi (hosil bo'lishi)ni ko'rsatib 
bo'lm aydi. M asalan, qorishiq p o rtlovchilar