K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

Debet 9430 «Boshqa operasion xarajatlar»;
Kredit 4010 «Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schotlar».

3. 
   Yoqilg‘i ta’sis badali sifatida kiritilganda:
   

1. 
   kelishuv qiymatiga (QQSsiz)
   

Debet 0600 «Uzoq muddatli investisiyalami hisobga oluvchi schotlar»; Kredit 9220 «Boshqa aktivlaming chiqib ketishi».

2. 
   QQS summasiga
   

Debet 0600 «Uzoq muddatli investisiyalami hisobga oluvchi schotlar»; Kredit 6410 «Budjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzlar». v) yoqilg'ining sotib olish qiymatida hisobdan chiqarilgan summasiga
Debet 9220 «Boshqa aktivlaming chiqib ketishi»;
Kredit 1030 «Ombordagi yoqilg‘i».
g) ta ’sis badali sifatida kiritishdan olingan foyda summasiga Debet 9220 «Boshqa aktivlaming chiqib ketishi»;
Kredit 9320 «Boshqa aktivlaming chiqib ketishidan olingan foyda». d) ta ’sis badali sifatida kiritishdan ко ‘rilgan zarar summasiga Debet 9430 «Boshqa operasion xarajatlar»;
Kredit 9220 «Boshqa aktivlaming chiqib ketishi».
Avtotransport korxonalarida bajarilgan ish (ko‘rsatilgan xizmat)lar tannarxiga kiritiladigan yoqilg‘ i - moylash materiallari sai'fi buxgalteriyada haydovchilaming yo‘l varaqalari asosida har bir ATV bo‘yicha uning tipi, markasi, bosib o‘tgan yoii, tashilgan yuk miqdori, shuningdek har 100 km masofagayoqilg‘i sarfining belgilangan asosiy me’yorlarigako‘raaniqlanadi. Yoqilg‘ining ushbumaqsadlarda ishlatilishi vabajarilgan ish (ko‘rsatilgan xizmatjlar tannarxiga kiritilish tartibiga keyingi bobda alohida to‘xtalamiz.

3. 
   Avtomobillar uchun ehtiyot qismlarning hisobi
   

Avtomobillar uchunjudako‘p turdagi ehtiyot qismlar ishlatiladi. Ulami turli belgilari, masalan, nomlari, markalari, modeli, turganjoyi, kelib tushish manbalari, ishchi liolati, yaroqlilik darajasi, xizmat muddatlari hamda boshqajihatlari bo‘yichatasniflash mumkin. Ehtiyot qismlarning ushbu belgilari bo‘yicha tavsifi, odatda, avtotransport korxonalarida qo‘llaniladigan «Ehtiyot qismlar klassifikatori»da keltiriladi.
Turgan joyiga ko‘ra ehtiyot qismlar ombordagi va foydalanishdagi ehtiyot qismlarga bo‘linadi.
Ombordagi ehtiyot qismlar, o‘z navbatida, yaroqlilik darajasiga ko⁽ra quyidagi gnruhlarga ajratiladi:

• 
  yangi ehtiyot qismlar;
  
• 
  oldin foydalanishda bo‘lgan, lekin yaroqli holdagi ehtiyot qismlar;
  
• 
  foydalanishga yaroqsiz ehtiyot qismlar.
  

Avtotransport korxonalari yangi ehtiyot qismlami turli korxonalardan, masalan, ularni bevosita ishlab chiqaruvchi, ta’minot-sotuvchi korxonalardan tuzilgan shartnomalar asosida sotib oladilar. Shuningdek, ular boshqa yuridik vajismoniy shaxslardan beg‘araz olinishi, hisobdor shaxslar hamda haydovchilar tomonidan naqd pulga sotib olinishi, ta’sischilar tomonidan kiritilishi ham mumkin.
Kelib tushgan yangi ehtiyot qismlar avtotransport korxonalarining omborlariga sotib olish qiymati (tannarxi) bo‘yicha kirim qilinadi.
01dinfoydalanishdabo‘lgan, lekin yaroqli holdagi ehtiyot qismlar, odatda, ATVlami tugatishdan, qayta jihozlashdan va modemizasiyasidan keyin omborlarga komissiya tomonidan baholangan qiymatlarda kirim qilinadi.
ATVlami tugatish, ta’mirlash, modemizasiya qilishda yaroqsiz deb topilgan ehtiyot qismlar omborlarga metallolom sifatida bahosiz kirim qilinadi.
Omborlarda kirim qilingan ehtiyot qismlaming hisobi «Ombor hisobi kartochkasi» yoki «Ombor hisobi kitobi»da soniy ko‘rinishda yuritiladi. Ombor hisobi kartoclikasi ehtiyot qismlaming har bir turi, ulaming kirim baholari bo‘yicha ochiladi. Ombor hisobi kitobida ehtiyot qismlaming har bir turiga, kirim baholariga qarab alohida varaqlar ajratiladi.
Ehtiyot qismlar avtotransport korxonalarida ATVlaming joriy va kapital ta’mirlanishiga, shuningdek ulami qaytajihozlash hamda modemizasiya qilinishiga ishlatiladi. Ehtiyot qismlar omborlardan bunday maqsadlarda ustaxonalarga, sexlarga, garajlarga avtotransport korxonasi rahbari (bosh injeneri)ning ruxsati bilan beriladi. Ushbu operatsiyalar ikki nusxada talabnomalar, ichki nakladnoylar, limit-zabor varaqalari bilan rasmiylashtiriladi. Ehtiyot qismlaming ATVlarga qo‘yilishi, ta’mirlashga, modemizasiya va qayta j ihozlash ishlariga sarflanishi tegishli dalolatnomalar bilan rasmiylashtiriladi.
Ehtiyot qismlaming avtotransport korxonasidan chetga chiqib ketishi, masalan, zarurat yuzasidan sotilishi, bepul berilishi, ta’sis badali sifatida kiritilishi tuzilgan shartnomalar asosida amalga oshiriladi. Bu mazmundagi operatsiyalar schot-fakturalar bilan rasmiylashtiriladi.
Avtotransport korxonalarida moddiy javobgar shaxslar (ombor mudirlari, ustaxona boshliqlari, garaj mudiri) o‘zlarining moddiy javobgarligidagi ehtiyot qismlar bo‘yicha hisob siyosatida belgilab qo‘yilgan muddatlarda ulaming holati va harakati to‘g‘risida ikki nusxada hisobottuzadi. Hisobotningbirinchi nusxasi barchaboshlang‘ichhujjatlar bilan birgalikda buxgalteriyagatopshiriladi. Uning qabul qilib olinganligi to‘g‘risida buxgalter tomonidan imzolangan ikkinchi nusxasi moddiy javobgar shaxsga qaytariladi.
Avtotransport korxonalari amaliyotida ehtiyot qismlar holati va harakati to‘g‘risida hisobotni soniy ko‘rinishda tuzish usuli keng qo‘llaniladi. Ushbu usulda moddiy javobgar shaxslar hisobotda ehtiyot qismlar holati va harakatini faqat soniy ko‘rinishda aks ettiradi. Buxgalteriyada moddiy javobgar shaxslaming hisobotlari asosida ehtiyot qismlaming holati va harakati bo‘yicha soniy-summaviy ko‘rinishda aylanma qaydnomalar tuziladi. Ushbu aylanma qaydnomalar ehtiyot qismlar bo‘yicha tahliliy hisob registrlari hisoblanadi.
Avtotransport korxonalarida ombordagi ehtiyot qismlaming sintetik hisobi 1040 «Ehtiyot qismlar» schotida yuritiladi. Ehtiyot qismlaming omborlarga kirimi, shuningdek ulaming omborlardan foydalanishga berilishi,
sotilishi va boshqa chiqimlari ushbu schotda quyidagicha aks ettiriladi (19.1 -jadvalga qarang).

1.