K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

bob. ULGURJI SAVDO KORXONALARIDA TOVAR OPERATSIYALARIMNG HISOBI

1. 
   Ulgurji savdo korxonalarida tovar operatsiyalarining mohiyati va ularni amalga oshirish shartlari
   

Ulgurji savdo korxonalarining asosiy funksiyasi chakana savdo korxonalariga, Shuningdek tovarlami o‘zlarining xo‘jalik maqsadlarida ishlatadigan boshqa tarmoq xo‘jalik yurituvchi subyektlariga naqd pulsiz shaklda sotish hsoblanadi. Buning uchim ulaming o‘zlari oldin tovarlami turli ishlab chiqarish korxonalari va boshqa manbalardan sotib oladi lar. Tovarlami sotishgachaulguiji savdo korxonalari ulami o'zlariningomboiiarida saqlaydilar va xaridorlarga tuzilgan shartnomalarga muvofiq sotadilar.
Tovar operatsiyalarini olib borish uchun ulgurji savdo korxonalarida barcha shart-sharoitlami yaratishi lozim. Bunday shart-sharoitlar, jumladan, quyidagilarhisoblanadi:

• 
  tovar-moddiy boyliklami but va sifatli saqlanishiga imkon beruvchi barcha kommunikasiya vositalarga, tushirish va yuklash, saralash, odchash, o‘rash, qadoqlash, transportirovkaqilinishiga imkon beruvchi, tegishli ravishdagi parametrlardagi maydonlarga, shuningdek maxsusjihozlangan asbob-uskunalar, texnik hamda texnologik vositalarga va shu kabilarga ega boMgan ombor xo‘jaligining mavjudligi;
  
• 
  tovar-moddiy boyliklarbo‘yichamoddiyjavobgarlikni o'rnatilishi;
  
• 
  tovar-moddiy boyliklamingkirimi vachiqiminitegishli ravishdahujjatli rasmiylashtirilishi;
  
• 
  tovar- moddiy boyliklaming holati vaharakatini soniy va summaviy jihatdanarriq,o‘zvaqtidatavsiflovchi ombor vabuxgalteriyahisobiningyuritilishi.
  

Ulgurji savdoni amalga oshirish shartlari va tartibi 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 19-martdagi «Iste’mol tovarlari bilan ulgurji va chakana savdo qilishni tartibga solishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida» 125- son qaror¹⁰ va 2002-yil 27-noyabrdagi «Yuridik vajismoniy shaxslami ro‘yxatdan o‘tkazishni hamda ular tomonidan savdo faoliyati amalga oshirilishini tartibga solish
chora-tadbirlari to'g'risida» 407-son qarorva«Ulgurjivachakana savdo faoliyatini ro‘yxatdan o'tkazish va amalga oshirish tartibi to'g'risida Nizom» bilan belgilangan.
Ushbu me'yoriy hujjatlargaasosan 2002-yil 1-dekabrdan boshlab ulguiji savdo bilan yuridik shaxs sifatidaro‘yxatdanodkazilgan xo'jalikyurituvchi subyektlar ulgurji savdoni amalga oshirish huquqini beruvchi ruxsat shartnomalar asosida nazorat-kassa mashinalari bilan jihozlangan turg'un savdo tannog‘igaegabo‘lgan yuridik shaxslarga,maxsus istc'molchilarga. davlat ta’minoti muassasalariga, davlat ta’minoti muassasalarini ta’minlash bo‘yicha ixtisoslashtirilgan savdo fmnalariga, o‘z ishlab chiqarish-xo‘ jalik faoliyati uchun yuridik shaxslarga ulgurji sotadilar.
Ulgurji savdoni amalga oshirish huquqini beruvchi guvohnomasini olish uchun yuridik shaxslar quyidagi talablargajavob berishlari lozim:

• 
  tovarlaming saqlanishini, turkumlanishini, sortlargaajratilishini va butligini ta’minlovchi o‘z omborlari va asbob-anjomlari mavjud bodgan moddiy-texnika bazasiga ega bo‘ lishi lozim;
  
• 
  ustavjamg‘armasini shakllantirgan bodishi lozim.
  

Ulgurji savdoga ruxsat guvohnomasini olish uchun yuridik shaxslar soliq todovchi sifatida davlat ro‘yxatidan odkazilgan joydagi tuman (shahar) hokimligiga quyidagi hujjatlami taqdim etishlari zarur:

• 
  ariza;
  
• 
  yuridik shaxsning davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risida guvohnoma nusxasi;
  
• 
  ustavning «ulgurji savdo» faoliyat turi ko‘rsatilgan, notarial tasdiqlangan nusxasi;
  
• 
  yuridik shaxsda tegishli moddiy-texnik bazasining mavjudligini tasdiqlovchi hujjatlar nusxasi;
  
• 
  ustavjamg‘armasining Nizomda talab qilingan pul mablagdari todanganligini tasdiqlovchi bank hujjatiningnusxasi.
  

2. 
   Tovar - moddiy boyliklarni sotib olish qiymati (tannarxi) va sotish baholarini aniqlash tartibi
   

Respublikamizning 4-son BUMS «Tovar-moddiy zaxiralar»ga muvofiq tovar-moddiy zaxiralaming sotib olish qiymati, ya’ni tannarxi (Tt), o‘z ichiga quyidagilami oladi: