K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

Dehqonchilikishlab chiqarish xarajatlarining hisob-kitob
qilish tartibi

Xarajat moddalari	Hisobga olish tartibi	Guvohlik beruvchi hujjat
1. Mehnat xarajatlari	Naryad bo'yicha ishlangan soat miqdorini 1 soatlik tarifga ko'paytirish yo'li bilan topiladi	Naryad, tabel, hisob-to'lov qaydnomasi
2. Ijtimoiy sug'urtaga ajratma	Hisoblangan ish haqini bclgilangan stavkaga ko'paytirish yo‘li bilan topiladi	Maxsus hisob-kitob
3. Urug'lik sarfi	Ekin turi bo‘yicha ekilgan maydon hajmini 1 ga yerga sarflangan urug'lik miqdoriga va 1 kg urug'likning haqiqiy tannarxiga ko'paytirish yo‘li bilan topiladi	Urug'lik sarfi dalolatnomasi
4. O'g'it sarfi	Ekin turi bo'yicha ekilgan maydon hajmini 1 ga erga sarflangan o’g'it miqdoriga va 1 t o’g'itning haqiqiy tannarxiga ko'paytirish yo'li bilan topiladi	O'g'it sarfi dalolatnomasi
5. Yoqilg'i sarfi	Ekin turlari o'rtasida qishloq xo'jalik texnikasi va boshqa transportlarning liar bir sohada ishlagan vaqti miqdoriga (soatiga) qarab taqsimlanadi	Mexanikning raporti, naryadlar. yo'l varaqalari
6. Sug'urta to'lovlari	Har bir mahsulot turi bo'yicha hisoblangan sug'urta to'lovi bo'yicha	Sug'urta polisi. shartnoma
7. Ish va xizmatlar	Hisob siyosatida belgilangan tartib bo'yicha taqsimlanadi	Bosh agronom tomonidan tuziladigan maxsus taqsim- lash hisob-kitobi
8. Yordamchi ishlab chiqarish xarajatlari	Hisob siyosatida belgilangan tartib bo'yicha taqsimlanadi	Maxsus taqsimlash hisob- kitobi
9.UmumishIab chiqarish xarajatlari	Hisob siyosatida belgilangan tartib bo'yicha taqsimlanadi	Maxsus taqsimlash hisob- kitobi

12.2 - jadval

Dehqonchilik mahsulotlarini kirim qilish- topshirish joylari

MsiilSlilot tun	Kirim-topshirish joyi
1. Pasta	Franko-dala
2. Don	Franko-dala (saqlash jo\ i)
3. Kartoshka, poliz ekinlari, sabzavot. qand lavlaui	Franko-dala (saqlash joyi)
4. Mevalar, rezavor. uzum. tamaki, maxorka va clioy bargi. dorivor efir moy ekinlari va gnlchilik mahsulotlari	Franko-qabul qilish (saqlash) joylari
5. O't. zig'ir, sabzavot va boshqa ekinlar iiriig'lari	Franko-saqlash joylari
6. Oziqa uchun ko'k massa	Franko-iste'mol joyi
7. Somon. xasliak	Franko-saqlash joyi

3. 
   Dehqonchilik ishlab chiqarish xarajatlarining sintetik va tahliliy hisobi
   

Dehqonchilik ishlab chiqarish xarajatlarining sintetik hisobi 2000 «Asosiy ishlab chiqarish schotlari» tizimida olib boriladi. Ushbu schotlar tizimida dehqonchilik sohalariga qarab quyidagi schotlami ishchi schotlar rejasida ochish mumkin: 2011 «Paxtachilik»; 2012 «G‘allachilik»; 2013 «Sabzavotchilik» va boshqalar.
Ishlab chiqarish xarajatlarining tahliliy hisobi dehqonchilik sohalarining yo‘nalishlariga qarab yuritiladi. Masalan, 2013 «Sabzavotchilik» schoti bo‘yicha quyidagi tahliliy schotlami ochish mumkin: kartoshka; pomidor; piyoz; sabzi; karam va boshqalar.
Qishloqxo‘jaligikorxonalarida ishlab chiqarish xarajatlari schotlarining(2011, 2012,2013) debetida haqiqatda qilingan xarajatlar aks ettiriladi. Bunda, mos ravishdaxarajatlaming moddalariga ko‘ra quyidigi yozuvlar qilinadi:
Debet 2011,2012,2013 Kredit 1010-1090-material xarajatlariga;
Debet 2011,2012,2013 Kredit 6710 - mehnat haqi xarajatlariga;
Debet 2011,2012,2013 Kredit 6520 - ijtimoiy sug‘urta xarajatlariga;
Debet 2011, 2012, 2013 Kredit 6510 - ekinlarni sug‘urtalash xarajatlariga;
Debet 2011,2012,2013 Kredit 6010,6990 - ish, xizmat xarajatlariga;
Debet 2011,2012,2013 Kredit 2310 - yordamchi ishlab chiqarish xarajatlarini hisobdan chiqarilishiga;
Debet 2011, 2012, 2013 Kredit 2510 - umumishlab chiqarish xarajatlarining hisobdan chiqarilishiga.
Ishlab chiqarish xarajatlari schotlarining kreditida hisobot yili davomida olingan mahsulotlar reja tannarxi bo"yicha aks ettiriladi, ya’ni unga quyidagicha yozuv qilinadi:
Debet 2810 Kredit 2011,2012, 2013. .
Yil boshidagi tugallanmagan ishlab chiqarish xarajatlari hisobot davri xarajatlariga kiritiladi. Yil oxiridagi tugallanmagan ishlab chiqarish kuzgi ekinlami ekish xarajatlari bo‘yicha inventarizatsiya yo‘ li bilan topiladi.
Hisobot yili oxirida har bir soha bo'yicha yyetishtiri lgan mahsulotlaming reja tannarxi va haqiqiy tannarxi o'rtasidagi farq summalari hisob-kitob qilinadi.
Reja tannarx va haqiqiy tannarx o‘rtasidagi farq summasi barcha mahsulotlar bo‘yicha quyidagicha topiladi:
Tf= (Tx-Tr) x Mts,
bu yerda:
Tf — bir birlik mahsulot reja va haqiqiy tannarxlari o‘rtasidagi farq summasi;
Tx - bir birlik mahsulotning haqiqiy tannarxi;
Tr—bir birlik mahsulotning reja tannarxi;
Mts -yyetishtirilgan mahsulotning miqdori (ts.)
Reja tannarx va haqiqiy tannarx o‘rtasidagi farq summasi mos ravishda ishlab chiqarish xarajatlari schotlarida «qizil yozuv» yoki «qo‘shimcha yozuv» usullari bo‘yicha aks ettiriladi. Bunda reja tannarxi haqiqiy tannarxdan yuqori bo‘lgan hollarda «qizil yozuv» usuli, reja tannarxi haqiqiy tannarxdan past bo‘lgandaesa«qo‘shimcha yozuv» usulidan foydalaniladi.
Qizil yozuvlar yoki qo‘shimcha yozuvlarni qaysi korrespondentsiyalanadigan schotlarga berilishini aniqlashda yyetishtirilgan mahsulotlaming to‘liq sotib yuborilganligi, ishlatilganligi hamda omborda tayyor mahsulot sifatida saqlanayotganligi e’tiborga olinishi kerak. Chunonchi, to‘liq sotib yuborilgan mahsulotlar bo‘yicha reja tannarx va haqiqiy tannarx o‘rtasidagi farq summalari bevosita 9130 «Sotish tannarxi» schotiga, qisman sotilgan mahsulotlar bo‘yicha ushbu farq ulaming sotilgan va omborda saqlanayotgan qismlarini aks ettiruvchi schotlar o‘rtasida taqsimlanishi lozim. 0‘z maqsadlarida ishlatilgan mahsulotlar (masalan, yem-xashaklami chorvamollariga berilishi) bo‘yicha reja tannarxi va haqiqiy tannarx o‘rtasidagi farq mos ravishdagi ishlab chiqarish schotlariga olib borilishi kerak.
Barcha yyetishtirilgan mahsulotlar bo‘yicha haqiqiy tannarx va reja tannarx o‘rtasidagi farq summalarining hisob-kitobi hamdaulami tegishli schotlardaaks ettirish tartibi misol tariqasida 12.3-jadvaldakeltirilgan.
12.3-jadval