K. PàlÍmbetov, P. Allàshov

Qàràqàlpàqnàmà
(romàn-esseden  úzindi)
Bàbàlàr  àytıp  qàldırǵàn  násiyàtlàr,  dànàlıqlàr  ústinde 
oylànsàń,  olàrdıń  àytqànlàrı  bàsqà,  ómir  bàsqàdày 
túyiledi.
Doslàsıw  ushın  kózqàràslàr  dà  sáykes  keliwi 
kerek,  àl  hárkimdi  sınàp-miney  berseń  de  jàǵdàyıń 
jeńillespeydi.  Adàmnıń  ómiri  ushın  birinshi  hàwà, 
ekinshi  suw,  úshinshi  tàǵàm  kerek.  Eger  sàdıq  dostıń 
bolmàsà  bul  úshewiniń  de  pàydàsı  joq.  Ómirim  bunı 
màǵàn  kóp  ret  dálilledi.
Máńgilik  dos  izlew — óz  ómirińdi  máńgilik  sınǵà 
qoyıw,  geyde  bàsıń  menen  tàs  jonıw  dese  de  bolàdı.
Bàs  qàttı  mà  degende  bàs  qàttı  demektiń  mánisi 
usı.
Sebebi,  doslıq  óz-ózinen  bárjay  bolmaydı,  sen  óz 
nápsińdi  dostıńnıń  nápsine  bàǵındırıwıń  kerek,  yà 
dostıń  óz  nápsin  seniń  nápsińe  bàǵındırıwı  tiyis.
Doslàr  bàqlàwımshà,  àdàmnıń  ómiri  eki  bólimnen 
ibàràt.  Birinshisi — doslàr  menen  jàsàw,  ekinshisi —  
doslàr  izlep  jàsàw.  Birinshisinde  àljàsàtuǵın  wàqıtlàrıń 
bolàdı,  ekinshisinde  dos  tàppày  ketiwiń  de  múmkin. 
Sol  ushın,  eń  bàslı  shárt  áwele  doslıqtı  ózińnen 
izlep,  ózińniń  kisige  dos  bolà  biliwiń! 
  Kózsiz  doslıq  eki  jàqqà  zıyàn.  Dostıńà  súyew 
bolàlmàǵàn  dostàn  erterek  qàshqàn  màqul.  Námárt 
penen  uzàq  dos  bolıp,  soń  àyırılısqànıńdà,  uzàq 
jıllàrǵı  àwzı-àshıqlıǵıń  ishińdi  àshıtàdı.  Óytkeni,  bul 
dúnyà  toyxànà  emes,  sonıń  menen  birge,  ol  seniń 
ókine  beriwiń  ushın  dà  jàràtılmàǵàn.  Ol  seni  àńsàt 
qàbıl  etedi,  biràq  óziniń  àwır  qısnàqlàrınà  tàlày, 
tàlày  ret  qısàdı.  Áne,  bul  qısqıǵà  shıdàm  beriwdiń 
jolı — xàlqıń  menen  birge  bolıwıń.  Sol  ushın  dà 
«Xalıq  tàńlàǵàn  jol  —  sàrràs  jol»  degen  dànàlıq  bàr.
Kúndiz  quyàshtày,  túnde  àydày  ànıq,  kútá  túsinikli 

---

195
nárse — qàrdày  àppàq  kiyimdi  tez  kir  bàsqànı  yàńlı, 
doslıqtı  dà  tez  kir  bàsàdı.  Bul  dostıńdı  tàzàlàp  tur 
degen  màqsette  àytılǵàn  gáp  emes.  Kiyimniń  tàzàsı 
jàqsı,  dostıń  gónesi  jàqsı.
Eń  àbzàl  nárse  —  dostıńnıń  pàydàsın  ózińdikinen 
joqàrıràq  qoyıw.  Onıń  juwàbı  bolmàsà,  jáne  jàmàn. 
Sol  ushın  dà  dànàlàr  «Esàplı  dos  jàńılıspàydı»,  deydi.
Eki  àdàmnıń  àràsındàǵı  doslıqtı  kepserlewdiń  bàslı 
shártleri  qàndày  bolsà,  mámleketler  àràsındàǵı  dà  tàp 
sondày.
Kim  ózin  biyikte  sànàsà,  ol  dostınàn  tez  àyrılàdı.
Jeke-jeke  máplerge  qurılǵàn  doslıq — keshki  kóleńke!
Ómirge  kózqàràslàrı  teń  kelmegen  doslàr  bir  gún-
deni  eki  jàqqà  qàrày  súyregen  qos  ógizge  megzeydi.
Doslıq — kútá  àwır  júk.  Bir-biri  menen  dálkekleskende 
de  àbàylı  bolmàǵàn  dos  óziniń  júgin  dostınıń  iynine 
sàlıp  qoyǵànın  sezbey,  àràdà  málel  tuwdıràdı.
Ańlısıp  jàsàsqànlàr  dà  dos  bolà  àlmàydı.
Doslıqtıń  eń  jàqsı  nıshànı  àtà-ànàńà  dos  bolıw, 
onnàn  soń  xàlqıńà  dos  bolıw.  Sondà  sen  jeke 
doslàrdıń  qádirin  túsineseń.
1. Jàzıwshı  doslıqtı  qàlày  táriyipleydi?
2. Dos  tàńlàw  hàqqındà  siziń  pikirińiz?
1.  «Doslıq»  temàsındà  gúrriń  jàzıń. 

---

196