K. PàlÍmbetov, P. Allàshov

Màmàn  biy 
Màmàn  biy  óz  zàmànınıń  júdá  àqıllı  àdàmı 
bolǵàn.  Onnàn  dànàlıq  sózlerdi  esitip  turıwdı  àdàmlàr 
ármàn  etedi  eken.
Medirese  sàldırıp  àtırǵàn  bir  bàydıń  àwılınà 
kiyàtırǵàn  Màmàn  biy  bàydıń  úyine  bàrmày,  qàytıp 
ketkende,  bày  onıń  izinen  bàrıp,  ne  ushın  kelmey 
ketkenliginiń  sebebin  soràydı.  Sondà  Màmàn  biy 
qàsındàǵı  eki  joldàsınıń  ıqtıyàrınà  qàràtpày  onı  àlıp 
ketkenligin  àytqàndà,  bày  bunıń  mánisine  túsinbeydi. 
Siziń  qàsıńızdà  eki  joldàsıńız  kórinbeydi  ǵoy,— dep 
isenbeslik  bildiredi.
Sondà  Màmàn  biy  qàsındàǵı  «ǵàrrılıq»  penen 
«jàrlılıq»  degen  eki  joldàsın  àytıp  túsindirgende, 
ne  derin  bilmey,  sózden  jeńilgen  bày  úyine  qàytıp 
ketedi.  Bundà  Màmàn  biy:  «Sóz  tàpqànǵà  shàràm 
joq», — degendey,  joq  jerden  dálilli  sóz  tàwıp,  isinip, 
ókpelep  kiyàtırǵàn  bàydàn  biymálel  qutılǵàn.
Qàràqàlpàqlàr  Jàńàdáryàdàn  Xorezmge  kóship  kele-
rinde  ruqsàt  àlıw  ushın,  Xiywànıń  xànı  Mádreyimge 
birneshe  àdàmlàrın  jiberedi.  Bul  àdàmlàr  xànǵà  bàrıp: 
«Bizlerdi  óz  puqàràlàrıńız  etip  àlıń»,— dep  soràydı. 
Sondà  xàn:  «Men  sizler  menen  sóylespeymen.  Màǵàn 
sizlerdiń  bàsshıńız  kerek.  Sizlerdi  kóshkende  bàslàp 
júretuǵın,  àqıl  beretuǵın,  bàsshılıq  etetuǵın  àdàm 
bàr.  Màǵàn  sol  àdàm  kelsin», — dep  kelgen  àdàmlàrdı 
qàytàrıp  jiberdi.
Xànǵà  kelgen  àdàmlàr  bul  àwhàldı  eliniń  bàsshısı, 
àqıl  bereri  Màmàn  biyge  àytàdı.  Ol  wàqıtlàrı  Màmàn 
biy  qàrtàyǵàn  edi.  Solày  bolsà  dà,  Màmàn  biy 
àtlànıp  xànǵà  ketipti.
Màmàn  biy  xànnıń  àldınà  bàrǵàn  wàqıttà  xàn 
oǵàn:  «Sizge  ‚meniń  úsh  soràwım  bàr»,— depti.  Màmàn 
biy:  «Aytıńız», — depti.
 — Sózdiń  ànàsı  ne?  Suwdıń  ànàsı  ne?  Joldıń  ànàsı 
ne? — depti  xàn.

---

24
 — Sózdiń  ànàsı — qulàq.  Suwdıń  ànàsı — bulàq. 
Joldıń  ànàsı — tuyàq.  Siziń  soràwlàrıńızdıń  juwàbı  usı 
bolàdı, — dep  durıs  sheshipti.
Xànnıń  soràwın  sheship  bolǵànnàn  keyin:  «xànımız, 
siziń  xànlıǵıńızǵà  shaǵımım  bàr», — depti.
Xàn:
 — Ne  ushın,  sebebin  àytıń? — dep  soràptı.
Sondà  Màmàn  biy:
 — Sebebi  kózińiz  benen  kórmey,  qulàǵıńız  benen 
esitpey-àq  jàzıqsız  jànlàrdı  dàrǵà  àsà  beresiz.  Qulàq 
penen  kózdiń  àràsı  tórt  eli-àq  ǵoy,  tàqsır, — depti.
Màmàn  biydiń  júdá  àqıllı  ekenligin  túsingen  xàn 
àrjàǵın  àyttırmày-àq:
 — Men  túsindim.  Siziń  xàlqıńız  meniń  puqàràlàrım 
bolàdı.  Siz  sol  xàlıqtıń  bàsshısı  bolàsız, — dep  Màmàn 
biydi  sàrpàylàp  qàytàrıptı.