K. S. Sodiqova Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston

51-masala*. Gomozigotali sariq, silliq donli no’xat o’simliklari yashil, burishgan donli o’simliklar bilan chatishtirilganda, F₁ va F₂ da olingan o’simliklarning genotipini, fenotipini hamda genotipik va fenotipik sinflarning sonini va nisbatini aniqlang. F₁ o’simliklari chatishtirish uchun olingan sariq, silliq donli va yashil, burishgan donli o’simliklar bilan qayta chatishtirilsa, keyingi avlodda genotip va fenotip bo’yicha qanday natija olish mumkin?
Masalaning yechilishi:
bundan oldingi masalada ko’rilganidek, donning sariq, silliq bo’lishi dominant A va B genlariga hamda donning yashil, burishgan bo’lishi retsessiv a va b genlariga bog’liq. SHunga ko’ra, bu masala quyidagicha yechiladi:
sariq, silliq yashil, burishgan
P ♀ AABB X ♂ aabb
g AB ab
F₁ AaBb - sariq, silliq
sariq, silliq sariq, silliq
P ♀ AaBb X ♂ AaBb
g AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab
F₂

♂ ♀	AB	Ab	aB	ab
AB	AABB sariq, silliq 1	AABb sariq, silliq 2	AaBB sariq, silliq 3	AaBb sariq, silliq 4
Ab	AABb sariq, silliq 2	AAbb sariq, burishgan 5	AaBb sariq, silliq 4	Aabb sariq, burishgan 6
aB	AaBB sariq, silliq 3	AaBb sariq, silliq 4	aaBB yashil, silliq 7	aaBb yashil, silliq 8
ab	AaBb sariq, silliq 4	Aabb sariq, burishgan 6	aaBb yashil, silliq 8	aabb yashil, burishgan 9

Jadvalda keltirilgan genotipik va fenotipik sinflarni, ularning takrorlanishi hamda nisbatlarini quyidagicha yozib chiqamiz:

F₂ da olingan F₂ da olingan Fenotipik

genotipik sinflar fenotipik sinflar sinflar nisbati

1 . AABB = 1 sariq, silliq
2. AABb = 2 sariq, silliq 9/16 sariq, silliq
3. AaBB = 2 sariq, silliq ( 9 AˍBˍ)
4. AaBb = 4 sariq, silliq
5 . AAbb = 1 sariq, burishgan 3/16 sariq, burishgan
6. Aabb = 2 sariq, burishgan ( 3 Aˍbb)
7 . aaBB = 1 yashil, silliq 3/16 yashil, silliq
8. aaBb = 2 yashil, silliq ( 3 aaBˍ)
9 . aabb = 1 yashil, burishgan 1/16 yashil, burishgan
jami = 16 ( 1 aabb)
Masalaning javobi:
1) gomozigotali sariq, silliq donli no’xat o’simliklari yashil, burishgan donli o’simliklar bilan chatishtirilganda Mendelning birinchi qonuniga ko’ra F₁ da faqat sariq, silliq donli o’simliklar hosil bo’ladi. Ular genotip bo’yicha digeterozigotali bo’lib, AaBb genotipga ega.
2) F₁ o’simliklari o’zaro chatishtirilganda F₂ da 9 ta genotipik va
9 : 3 : 3 : 1 nisbatda 4 ta fenotipik sinflar hosil bo’ladi. YA’ni, Mendelning ikkinchi qonuniga binoan ajralish ketib, 9/16 qism sariq, silliq (A-B-); 3/16 qism sariq, burishgan (A-bb); 3/16 qism yashil, silliq (aaB-) va 1/16 qism yashil, burishgan (aabb) donli o’simliklar hosil bo’ladi.
3) F₁ o’simliklari chatishtirish uchun olingan sariq, silliq donli o’simliklar bilan qayta chatishtirilsa, keyingi avlodda F_B da yana sariq, silliq donli o’simliklar hosil bo’ladi.
sariq, silliq sariq, silliq
P ♀ AaBb X ♂ AABB
g AB, Ab, aB, ab AB
F_B AABB - sariq, silliq
AABb - sariq, silliq
AaBB - sariq, silliq
AaBb - sariq, silliq
4) F₁ o’simliklari chatishtirish uchun olingan yashil, burishgan donli o’simliklar bilan qayta chatishtirilganda, keyingi avlodda F_B da 1 : 1 : 1 : 1 nisbatda to’rtta fenotipik sinfga mansub o’simliklar hosil bo’ladi.
sariq, silliq yashil, burishgan
P ♀ AaBb X ♂ aabb
g AB, Ab, aB, ab ab
F_B AaBb - sariq, silliq
Aabb - sariq, burishgan
aaBb - yashil, silliq
aabb - yashil, burishgan