K. S. Sodiqova Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston

Belgilarning jins bilan birikkan holda irsiylanishi.


163-masala*. Drozofila pashshasida urg’ochi jins gomogametali va erkak jins geterogametali hisoblanadi. Drozofila pashshasida ko’zning qizil bo’lishini ta’minlovchi gen (A) dominant bo’lib, u X xromosomada joylashgan (X^A). SHu genning retsessiv alleli – a geni ko’zning oq bo’lishini ta’minlab, u ham X xromosomada joylashgan (X^a). Qizil ko’zli urg’ochi pashshalar qizil ko’zli erkak pashshalar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan pashshalarning hammasi qizil ko’zli bo’lgan. CHatishtirish uchun olingan pashshalarning genotipini aniq aniqlash mumkinmi?
Masalaning yechilishi:
Qizil ko’zli pashshalar X^AX^A yoki X^AX^a genotipga ega bo’lishi mumkin. Masalaning shartiga ko’ra qizil ko’zli pashshalar xuddi shunday pashshalar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan pashshalarning hammasi qizil ko’zli bo’lgan. Bunday natijani faqat chatishtirish uchun olingan urg’ochi pashshalarning genotipi X^AX^A bo’lgan taqdirdagina olish mumkin. Agar ularning genotipi X^AX^a bo’lganda, keyingi avlodda qizil ko’zli pashshalar bilan birga oq ko’zli pashshalar ham ajralib chiqishi kerak edi:
1) P ♀ qizil X ♂ qizil 2) P ♀ qizil X ♂ qizil
X^AX^A X^AY X^AX^a X^AY
g X^A X^A, Y g X^A, X^a X^A, Y
F₁ X^AX^A, X^AY F₁ X^AX^A, X^AX^a, X^AY, X^aY
qizil qizil qizil qizil qizil oq
CHatishtirish uchun olingan qizil ko’zli pashshalarning genotipini aniq aniqlash mumkin. CHunki, erkak pashshalar geterogametali bo’lgani sababli ularning ko’zi qizil bo’lishi uchun genotipi X^AY bo’lishi kerak. Urg’ochi pashshalarning genotipi faqat X^AX^A bo’lgan taqdirdagina keyingi avlodda ko’z rangi bo’yicha ajralish ketmaydi.