Кафедраси фан ижтимоий хизмат 210 гурух талабаси Тожиева Дурдона

Сорокин назариясидаги социал динамиканинг 2 кўриниши:

• Социал мобиллик (ҳаракатчанлик):
• Интеграцион (авлодлар орасидаги) ҳаракатчанлик;
• Генерацион (авлодлар ичидаги) ҳаракатчанлик.

Ижтимоий ҳаракатчанлик (мобиллик) – индивид ёки ижтимоий субъектнинг ўз ижтимоий ҳаётини, жамият ижтимоий ту-зилмасидаги ҳолатини ўзгартириш.

2. Социал ўзгаришлар:
1) Вертикал (кўтарилиш ва пасайиш) йў-налиши; мобиллик, шахс мисолида: ўқув-чи, ишчи, хизматчи, олим, мақсади ва ҳ.к.
2) Горизонтал ўзгарувчанлик. Масалан, ишчи 1-5 разряд ўқитувчи, докторант, ака демик ва ҳ.к.
Социал ўзгариш- ижтимоий тузилмалар ва ижтимоий ўзаро муносабатлар тизими да янги жиҳатлар ва элементларнинг пай до бўлиш жараёнидир.
Макс Вебернинг стратификация назарияси
2. Статус (мавқе) – обрўга эга бўлиш, субъектив баҳолашга боғлиқ синфлар, иқтисодий омиллар давлат ва даромад билан ҳам боғлиқ. Мавқе гуруҳларнинг турли ҳаёт тарзи билан белгиланади. Ёки статус – бир шахснинг ёки гуруҳнинг жамиятда тутган ўрни.

• .Маркс айтганидек, синфларга бўлиниш фақат ишлаб чиқариш воситаларига эга бўлиш ёки эга бўлмаслик билангина эмас, балки мулк билан бевосита боғлиқ бўлмаган иқтисодий фарқ, омил билан ҳам белгиланади. Бу омилаг инсоннинг маҳорат ва малакаси билан боғлиқ бўлган профессионал тайёргарлик даражаси ҳам киради.

3. Партия – стратификацияга таъсир ўтказувчи партиялар ҳокимиятларни муҳим воситаси-дир. Статус шаклланишига, Маркс айтганидек, партиялар. Ҳокимиятларни муҳим воситасидир. Статус шаклланишига, Маркс айтганидек, партиялар ташкил топишга фақат синфлар нуқтаи назаридан изоҳ бериб бўлмайди. Статус ва партияга мансублик синфларнинг иқтисодий аҳволига ҳам таъсир қилади. Демак, партия – гуруҳнинг маълум мақсадга эришиш йўлида фаол ҳаракатланади.
Социал ҳаракатчанлик белги ва турлари
3. Гуруҳий ҳаракатчан-лик. Бу ҳаракатчанлик гуруҳларнинг ижтимоий иқтисодий ҳолати, ўзга ришини билдиради. Ма-салан, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлар-нинг мамлакат ЯИМ-даги тутган ўрни.
2. Вертикал социал ҳа-ракатчанлик (юқори ва паст даражага қараб ўз-гариб бориши билан боғлиқ). Бунда бир ижти моий тизимда тутган ўрни, ўзгариши. Мала-сан, шахс мисолида: ўқувчи,ишчи,хизматчи, олим,фермер,пенсионер ва ҳоказо.
1.Горизонтал социал ҳа-ракатчанлик. Бу кишилар нинг бир ижтимоий гу-руҳ доирасидаги геогра-фик силжишлар, ўзгариш лардир. Масалан, 1-5 раз рядли ишчи, докторант, фан доктори, академик.
4. Индивидуал ҳаракат чанлик. Бунда шахс ижтимоий-иқтисодий ҳолати ўзгаришини бил диради. Масалан, вело-сипед, мотоцикл, енгил машина (ласетти)га эга бўлиши ва ҳ.к.