Кафедраси гидрогазодинамика

Harakat tartibi Re

Na-zariy koeffisiyent

sm^3

sek

sm^3s

sm

sm^2

smsek

sm

sm

sm

-



-

-

1

2

3

4

Nazorat savollari
1. Ishdan maqsad?
2. Ishqalanish koeffitsenti ni soniga bog’liqligini tushintiring?
3. Quvur uzunligi bo’yicha Darsi-Veysbax tenglamasini ifodalang?
4. Quvurning g’adirligi bo’yicha Altshult, Nikuradze, tengamasi ?
5. Quvurning kvadratik aralashgan zonasida Nikuradze tenglamasi?

5-6- LABORATORIYA ISHI
MAXALLIY QARSHILIK KOEFFITSIENTINI TAJRIBA YORDAMIDA ANIQLASH.
I. Ishdan maqsad
a) Har xil suyuqlik sarfida tajriba yordamida mahalliy qarshilikda bosim yo’qotilishini aniqlash.
B) Mahalliy qarshilik koeffitsienti bilan Re soni orasidagi bog’lanishni o’rganish.
V) qiymatini nazariy yoki ma’lumotnoma qiymati bilan solishtirish.
II. Qisqacha nazariy ma’lumot
Quvurning qismlarida tezlikning kattaligi va yo’nalishi bo’yicha keskin o’zgarishga mahalliy qarshiliklar deb ataladi.
Mahalliy qarshiliklarga quvurga suyuqlikning kirishi, jo’mraklar, quvurning diametri o’zgarishi va boshqalar kiradi.
Mahalliy qarshiliklarda suyuqlik oqimi deformatsiyalanadi va bu oqimning ko’ndalang bo’yicha tarqalishini buzilishiga olib keladi ya’ni, suyuqlik uyurmalarini hosil etadi.
Oqimning deformatsiyalangan qismi mahalliy qarshilikdan keyin ham ancha joygacha davom etadi va sekinlik bilan tartibga tusha boshlaydi.
Mahalliy qarshilikda yo’qotilgan energiya Vaysbax tenglamasi yordamida hisoblanadi:
(5.6.1)
Bu yerda - mahalliy qarshilik koeffitsienti deb ataladi. Vaysbax tenglamasida suyuqlik tezligi odatda mahalliy qarshilik qiymati qo’yiladi.
III. Tajriba uchastkasining tuzilishi
O’rganiladigan mahalliy qarshilik, 4.1- rasm tajribada qurilmasining sxemasida, jo’mraklar (8) va jo’mrak (7) orasida o’rnatiladi.
Jo’mrak (1) holatiga qarab, biz suvni bosimli idish (3) dan yoki to’g’ri nasos (3) orqali berishimiz mumkin.
Mahalliy qarshilikdagi bosimlar farqi (mahalliy qarshilikkacha va undan so’ng) diametrlari d₁, d₂ va uzunliklari l₁, l₂ bo’lgan uchastkalarda differensial pezometrlar to’plami bilan o’lchashi mumkin ( 4.1 rasmga qarang).
Suyuqlikning sarfi oldingi ishlab kabi, hajmiy metod bilan o’lchanadi.
IV. Ishni bajarish tartibi

1. 
   Jo’mrak (1) ochiladi, jo’mrak (8) ni yopiq holatiga qo’yamiz. Jo’mrak yopiladi. Nasos yurgizilib bosim idishi (3) suv bilan to’latiladi.
   
2. 
   Jo’mrak (1) ochilib differensial pezometrda suyuqlik satxini yuqori qiymati hosil qilinadi.
   
3. 
   Oqimi o’lchov idish (9) ga yo’naltirib suyuqlikning hajmi vaqt birligiga o’lchanadi.
   
4. 
   Differensial pezometrlarning ko’rsatishi yozib olinadi.
   
5. 
   Jo’mrak (8) yordamida suvning sarfi o’zgartirib olib, tajriba 3-4 marta qaytariladi.
   

Olingan qiymatlar jadval (5.1-jadval) ga kiritiladi. 14


5.1-Tajriba o’tkazish qurilmasining sxemasi

1- Jo’mrak nasos orqali suyuqlik beruvchi quvur; 3-Bosmli suyuqlik idish; 4-Pezometrlar; 5-Birinchi kesim; 6-Ikkinchi kesim; 7.8-Jo’mrak; 9-O’lchov idishi; 10-Suyuqlik satxini ko’rsatuvchi naycha.
V. Hisoblash metodi
Bernulli tenglamasi yordamida mahalliy qarshilikda yo’qotilgan bosimni (uzunlik bo’yicha yo’qotilgan bosim hisobga olinmaydi) topamiz.


(5.6.2)

Bu tenglamani quyidagi ko’rinishda yozishimiz ham mumkin

(5.6.3)
Bu yerdan quvurning gorizontal uchastkasi uchun ; pezometrik bosimlar farqi differensial pezometrlar yordamida o’lchanadi va _II teng.
Shunday qilib _M teng bo’ladi:
ga teng bo’ladi. (5.6.4)
Shunday qilib mahalliy qarshiliklarda bosim yo’qotilishini topish uchun suyuqlikning sarfini bilishimiz kerak, chunki suyuqliklarning tezligi uning sarfi orqali topiladi.