Kafedrasi Nаsоs vа nаsоs stаnsiyalаri va Gidroenergetik inshootlar fаnidаn

13-Amaliy mashg‘ulot.
Mavzu: Nasos stansiyasining ekspluatatsiya ko‘rsatkichlarni aniqlash.
13.1. Nasos stansiyasining texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarni aniqlash yillik iqtisodiy qismi hisoblanadi.
Nasos stansiya gidrotexnik inshootlari bo‘g‘inini qurishga ketadigan kapital xarajatlar yiriklashtirilgan ko‘rsatkich asosida aniqlanadi, bu ko‘rsatkich sifatida 1 kVt o‘rnatilgan quvvat “a” qabul qilingan:

a = 420/(Qns^0,26 ·Nm ^0,28), u.e.
bundan umumiy kapital xarajatlar quyidagicha aniqlanadi:


K = No‘rn·a, u.e.
bu erda: No‘rn=Ndv·(n+1) – nasos stansiyaning o‘rnatilgan quvvati;
Ndv – dvigatelning quvvati;
n+1 – stansiyadagi umumiy agregatlar soni.
Jihozlarni narhini quyidagi miqdorda qabul qilish mumkin:

Kjih = 0,5· K, u.e.
Gidrotexnik inshootlar narhini quyidagi miqdorda qabul qilish mumkin:


Kgti =0,5·K, u.e.
Nasos stansiyani yillik ekspluatatsion xarajatlari ekspluatatsiya xodimlariga ajratiladigan xarajatlar (1-jadval), amortizatsiya va joriy ta’mirlash (2-jadval), elektr energiyaga bo‘lgan xarajatlar (3-jadval) hamda moylash, tozalash va mehnat muxofazasiga bo‘lgan xarajatlar yig‘indisidan iborat bo‘ladi.
Nasos stansiya ekspluatatsion xodimlar soni va tarkibi stansiya turi va sarfiga asosan aniqlanadi. Amortizatsiya va joriy ta’mirlashga ajratmalar qiymatlari loyihalangan va qurilgan nasos stansiyalar misolida olingan. 1 kVt·soat elektr energiyaning narhi c=0,045 u.e. ga teng deb qabul qilingan.
4-jadvalda nasos stansiyaning yillik ekspluatatsion xarajatlari hisoblangan, 5-jadvalda esa asosiy texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari keltirilgan.

1-jadval. Ekspluatatsion xodimlarni sarf-xarajatlari

№	Lavozimi	Soni	Oyligi, u.e.	Jami, u.e.	Yillik oyligi, u.e.
1	NS boshlig‘i	1	380,0	380,0	4560,0
2	Dispetcher	1	340,0	340,0	4080,0
3	Injener-gidrotexnik	1	320,0	320,0	3840,0
4	Injener-elektrik	1	320,0	320,0	3840,0
5	Navbatchi gidromexanik	4	280,0	1120,0	13440,0
6	Navbatchi elektrik	4	280,0	1120,0	13440,0
7	Qo‘qim tozalash mashinasi ishchisi	1	250,0	250,0	3000,0
8	Qo‘riqchi	4	200,0	800,0	9600,0
	Jami	17			55800,0
	Mukofotlar 40%				22320,0
	Jami				78120,0
	Ijtimoiy himoyaga ajratmalar 40%				31248,0
	Jami				109368,0

2-jadval. Amortizatsiya va joriy ta’mirlashga ajratmalar.

№	Xarajatlar nomi	Qiymati, u.e.	Amortizatsiya			Joriy ta’mirlash
			%	Summa ming.u.e.	%		Summa ming.u.e.
1	Gidrotexnik inshootlar	Kgti	3,5		3,0
2	Jihozlar	Kjih	12,0		5,0
	Jami

3-jadval. Elektr energiyaga sarflangan xarajatlar

№	Nomi	O‘l.birligi	Miqdori
1	Bir yilda iste’mol qilinadigan elektroenergiya miqdori	kVt·soat	=
2	Elektroenergiyaning qiymati	u.e.	·c
3	SHahsiy extiyoj uchun elektroenergiya sarfi (1 punktdan 2%)	kVt·soat
4	SHahsiy extiyoj uchun elektroenergiyani qiymati	u.e.
	Jami	u.e.

Moylash, tozalash va mehnat muxofazasiga bo‘lgan ajratmalar shahsiy extiyoj uchun sarflangan elektroenergiyani qiymati, ekspluatatsion xodimlarni sarf-xarajatlarini va joriy ta’mirlash xarajatlarining yig‘indisidan 10%ni tashkil etadi.
4-jadval. Nasos stansiyani yillik ekspluatatsion xarajatlari

№	Xarajatlar nomi	O‘l.birligi	Miqdori
1	Ekspluatatsion xodimlarga sarf-xarajatlar	u.e
2	Amortizatsiya	u.e
3	Joriy ta’mirlash	u.e
4	Elektroenergiya qiymati	u.e
5	Moylash, tozalash va mehnat muxofazasiga ajratmalar	u.e
	Jami	u.e

5-jadval. Nasos stansiyani asosiy ko‘rsatkichlari

№	Ko‘rsatkichlar	Belgilanishi	O‘l.birligi	Miqdori
1	Umumiy kapital xarajatlari	K	u.e
2	Yillik ekspluatatsion xarajatlari	S	u.e
3	O‘rnatilgan quvvat	No‘rn	kVt
4	Nasos stansiya sarfi	Qns	m^3/c
5	Sug‘oriladigan maydon		Ga
6	Manometrik napor, maksimal	Nm	M
7	Yillik elektroenergiya iste’moli		kVt·soat
8	Ko‘tarib berilayotgan suv miqdori		m^3

Nasos stansiyasining o‘rtalashtirilgan quvvati quyidagicha aniqlanadi:


No‘rt.quv = ∑(Ni·Tkun i) / ∑Tkun, kVt
bu erda:

• Ni – davrlardagi nasos stansiyasining quvvati;

  
  

• Tkun – davrning davomiyligi, kunda.

  
  

6-jadval. Nasos stansiyaning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari

№	Ko‘rsatkichlar	O‘l.birligi	Formula	Qiymati
1	1kVt o‘rnatilgan quvvatni qiymati	u.e kVt	K No‘rn
2	1 m^3 ko‘tarilgan suvni qiymati	u.e m^3	_K_
3	1tm ko‘tarilgan suvni qiymati	u.e T*M	___K___ ·Nm
4	1 ga erni sug‘orish qiymati	u.e ga	_ K_
5	1 m^3/c suv sarfini qiymati	u.e m^3/s	_ K_ Qns
6	1kVt o‘rnatilgan quvvatni tannarxi	u.e kVt	_S_ No‘rn
7	1 m^3 ko‘tarilgan suvni tannarxi	u.e m^3	_S_
8	1 ga erni sug‘orish tannarxi	u.e ga	_S_
9	1 m^3/c suv sarfini tannarxi	u.e m^3/s	_S_ Qns
10	Nasos stansiyani vaqtdan foydalanish koeffitsienti	_	Tkun Tyil
11	O‘rnatilgan quvvatdan foydalanish koeffitsienti	_	No‘rt.quv No‘rn

Foydalanilgan adabiyotlar
1.Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz.Toshkent,O‘zbekiston, 2016.-56 b.
2.Mirziyoyev SH.M. Tanqidiy tahliliy, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik-har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. Toshkent,O‘zbekiston,2017.-104 b.
3.Mirziyoyev SH.M. Qonun ustivorligi va inson manfatlarini ta’minlash-yurt taraqqiyoti va xalq farovonligini garovi.Toshkent,O‘zbekiston,2017.-48 b.
4.Mirziyoyev SH.M. O‘zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi.T.,O‘zbekiston,2017.«Gazeta uz».
5. Mamajonov M., Xakimov A., Majidov T., Uralov B.,Kan E.K. Nasoslar va nasos stansiyalari, O‘quv qullanma –T., 2009 y, 240 b,

6.Mamajonov M., Xakimov A., Majidov T., Uralov B., Nasoslar va nasos stansiyalaridan amaliy mashg‘ulotlar.O‘quv qullanma –Andijon.2005 y. 272 bet.

http://fayllar.org