Калий ишлаб чиқиш саноати чиқиндиларини утилизация қилиш ва атроф муҳит муҳофазаси

16.3. Лойли шламлар.
Калий корхоналарининг кўп тоннали чиқиндилари сильвинит маданларини бойтишида ҳосил бўладиган лой-тузли шламлардан иборатдир.
Шламнинг сувда эримайдиган қисми алюмосиликатлар, карбонатлар ва сульфатлардан ҳамда КС1 ва NaC1 нинг нозик дисперс кристаллардан иборат.
Шалмнинг суюқ фазаси таркибида 10-11% КС1 ва 20-22% NaC1 бўлган намокобдан ҳамда қолган қисми сув бўлиб ва баъзи бир аралашмалардан иборат. Шлам пульпасидаги с:қ нисбати 1,7-2,5 ни ташкил этади.
Суюқ фаза қатик фазадан қийин ажралади, чунки лойли шламлар нозик дисперсли бўлиб, намликни капиляр куч билан ишлаб туради.
Шламсақлагичлар маълум майдонларни эгалаб, ишчи карталар ва сунъий тиндириш тиндириш кўлидан иборат. Сунъий тиндириш кўлидан тиндирилган намакоб ишлаб чиқариш жараёнига қайтарилади.
Шундай қилиб, калий корхоналарининг галийли туз чиқиндилари қатламлари билан бир қаторда шламсақлагичларни хам атроф мухитини ифлослантирувчи катта манба деб қараш лозим.
Хозирги вақда шламли чиқиндиларни утилизация муаммоларини ҳал қилиш қуйидаги уч асосий йўналишда олиб борилади:

1. 
   Шлам чиқиндилардан аралаш калийли туз олишда фойдаланиш:
   

Хом-нам бойитилмаган, ўзида калий тутувчи маъдан ўрнига товар ҳолатидаги калий хлорга шлам чиқиндиларини қўшиш таклиф этилади. Лойли шламлар торфли ва қумлоқ ерларда озуқлантирувчи ва структура ҳосил қилувчи қушимчалар сифатида озуқлантирувчи ва структура ҳосил қилувчи қўшимчалар сифатида фойдаланиши мумкун.

2. 
   Шламли чиқиндиларни қурилиш материаллари саноатида қуллаш. Бахтига қарши, шламларнинг мураккаб кимёвий таркибиҳамда уларнинг таркибида хлоридларининг жуда кўплиги уларни қурилиш материаллари саноатида тўғридан-тўғри фойдаланишга имкон бермайди. Лекин,лойли шламларга иссиқлик билан ишлов берилса, қурилиш материалларидан қисман алгопорити, керамика ва ғишт олиш мумкан.
   
3. 
   Лойли шламлардан парлаш-қавлаш эритмаларини тайёрлашда фойдаланиш.
   

Лой ва тузли чиқиндилар биргаликда чиқинди туз йиғилмалари қатламига юборилса, шламсақлагични йўқ қилиш мумкун.
Чиқиндиларни омборгача бирга жойлаштиришнинг зарур шартларидан бири лой-тузли шламларни сувсизлантиришдир. Лой-тузли шламларни 10-12% намликда галит билан биргаликда бўшаган камираларни тўлғазишда фойдаланиш мумкун.