Kalorimetrik òlshewler I. Bab. Kalorimetr turaqlısın anıqlaw

2. 2 - Kalorimetrik usılda kúshsiz elektrolitlardin dissotsilanish ıssılıqların úyreniw.
Kalorimetrik sistemanıń ıssılıq sıyımlılıqın anıqlaw
Kalorimetrik sistemanıń ıssılıq sıyımlılıqın kalorimetrik suyıqlıq hám ol menen tutasǵan kalorimetrdiń barlıq bólimleri (stakan, aralastırǵısh, termometr, element ) jıyındısı retinde (1) teńlemeden esaplanadı. Termometrdiń ıssılıq sıyımlılıqı onıń kalorimetrik suyıqlıqqa túsirilgen bólegi iyelegen kólemdi shıyshe hám sınaptıń ortasha kólemlik ıssılıq sıyımlılıqına kóbeytiw arqalı esaplanadı : 1, 925 J/sm3K. Termometrdiń suyıqlıqqa batırılǵan kólemin ólshew cilindrida anıqlap alınadı. Qollanilayotgan materiallardıń salıstırma ıssılıq sıyımlılıqların sabaqlıqtan qarang.
Kalorimetrik ólshewler ushın Bekman termometrin sazlaw
Kalorimetrik ólshewler ushın Bekman termometrin sazlawda tómendegilerdi esapqa alıw zárúr :

-kalorimetrik ólshewlerde termometrdiń nol noqatı bólme temperaturasında (yaǵnıy tájiriybe ótkerilip atırǵan temperaturada ) ornatılıwı menen krioskopik ólshewlerden parıq etedi. Sol sebepli teń salmaqlılıq ornatılıp atırǵanda kapillyar daǵı sınaptıń júzesi tap sol temperaturada shkalanıń orta bóleginde toqtatılıwı kerek;
-ekzotermik processler kutilayotgan bolsa sınaptıń júzesin shkalanıń tómengi bóleginde, endotermik processlerde bolsa - shkalanıń joqarı bóleginde ornatıw maqsetke muwapıq.
Kalorimetrik ólshewler ushın termometrdiń nol noqatın ornatayotganda, onı bólme temperaturasında kalorimetrik suyıqlıqqa (ádetde, distillangan suw) túsiriledi. Eger termostatlangandan keyin, kapillyar daǵı sınaptıń júzesi shkaladan tómende bolsa, sınap joqarı rezervuardan tómengi rezervuarǵa ótkeriliwi kerek. Onıń ushın termometr túbirriladi jáne onı eki qol menen uslaǵan halda kiyim-kenshek silkiw arqalı tómendegi rezervuar sınapınıń kapillyar boylap háreketleniwine eriwiladi. Sınap kapillyardı toltırıp joqarı rezervuar daǵı sınap menen qosılǵanda, kapillyar daǵı sınap menen qosımsha rezervuar daǵı sınaptıń úzilisine jol qoymastán, termometr ıqtıyatlıq menen aylantırılıp, qosımsha rezervuar tómengi tiykarǵı rezervuardan bir az joqarı bolǵan jaǵdayǵa keltiriledi. Bunda sınap joqarı rezervuardan tómengi tiykarǵı rezervuarǵa aǵıp oǵada baslaydı. Processni tezlestiriw ushın tómengi rezervuardı vodoprovod suvida sawıpıw múmkin, keyininen qosımsha rezervuarda sınap azayǵanda termometrdi ıqtıyatlıq menen vertikal jaǵdayǵa keltiriledi hám bólme temperaturası daǵı distillangan suwǵa túsiriledi. Bunda termometr stakan diywallarına hám ıdıs tubiga tegmasligi kerek, onıń ushın termometrdi vertikal jaǵdayda shtativga ornatıladı. 5-10 minut termostatlagandan keyin termometr distillangan suwdan shiǵarıladı hám oń qol menen termometrdiń orta bólegin shep qoldıń bas barmaǵına qısqa, kúshsiz urıw arqalı sınap ústini kapillyar menen qosımsha rezervuar jalǵanǵan orından úzilisine eriwiladi. Keyininen termometr taǵı distillangan suwǵa túsiriledi hám kapillyar daǵı sınaptıń teń salmaqlılıq jaǵdayı baqlanadı. Eger kapillyar daǵı sınap shkaladan joqarıda bolıp qalsa, termometr distillangan suwdan shiǵarıladı, tómengi rezervuar qol menen bir az isitiladi hám kapillyar menen qosımsha rezervuar jalǵanǵan orında toplanıp qalǵan sınaptı qısqa, kiyim-kenshek silkiw arqalı joqarı rezervuarǵa túsirip jiberiledi. Termometrdi distillangan suwǵa qaytaldan túsirip, sınaptıń kapillyar daǵı teń salmaqlılıq jaǵdayı tekseriledi. Kapillyar daǵı sınap Bekman termometri shkalasınıń orta bóleginde ornatilguncha bul ámeller qaytarıladı. Sınaptıń teń salmaqlılıq jaǵdayı ornatılǵannan keyin ápiwayı termometr járdeminde Bekman termometri shkalasındaǵı graduslarǵa sáykes keletuǵın Celsiy graduslaridagi temperatura tekseriledi.

Dúzilgen termometrge ıqtıyat mámile etiledi, onı vertikal halda shtativga bekkemlab distillangan suw salınǵan stakanda saqlanadı.
Bekman termometrin sazlagandan hám kalorimetrik qurılmanı yig'gandan keyin termometrdiń nolinchi noqatı menen juwmaqlawshı dáwirden keyin ornatılǵan teń salmaqlılıqǵa uyqas keliwshi noqat arasındaǵı farqni anıqlawǵa ótiledi:
T=T juwmaqlawshı -T dáslepki
Íssılıq almasınıwı menen baylanıslı processlerge dúzetmalarni (ıssılıq almasınıwında joǵatılǵan hám aralastırıw sebepli isiganda alınǵan ) Lange-Mishchenko usılında dáslepki, tiykarǵı hám juwmaqlawshı dáwirler ushın T=f () baylanıslılıqtı úyreniw arqalı grafik járdeminde anıqlanadı.