Karimov Abdulazizning "Xalqlarning etnik shakllanishiga doir masalalarning o'rganilishi"

Renissans universiteti
Tarix 303-guruh talabasi
Karimov Abdulazizning
"Xalqlarning etnik shakllanishiga doir masalalarning o'rganilishi" mavzusida tayyorlagan mustaqil ishi


Xalqlarning etnik shakllanishga doir masalalarning o’rganilishi.

Reja:

1. 
   Kirish.
   
2. 
   O’rta Osiyoning qadimgi aholisi
   
3. 
   VI-VIII asrlardagi etnik-madaniy jarayonlar xususida
   
4. 
   O’zbek xalqi etnogenezining keyingi davrlari.
   
5. 
   Xulosa .
   
6. 
   Foydalangan adabiyotlar.
   

Kirish.
Ekin maydonlarining ko`payib borishi, xususan sug`oriladigan erlarning kengayishi, qishloqlarning ko`payishi, er hosildorligini orttiruvchi sun`iy o`g`itlarning yaratilishi, suvni baland erlarga ko`taradigan charxpalaklarning va suv tegirmonining kashf qilinishi, paxta ekinining tarqalishi, meva navlarining yaxshilanishi yo`lidagi muvaffaqiyatlarning hammasi zamonaning ishlab chiqaruvchi kuchlarini o`stirib yuborgan va uni yangi feodal munosabatlarga olib kelgan yangi ijtimoiy voqea bo`ldi.
Bunday muhim sharoitda kushonlarning saltanatiga putur etib, inqirozga yuz tuta borishi bilan birga ichki ziddiyatlarga muvofiq diniy oqimlar o`rtasidagi munosabatlarning ham murakkablashmasligi mumkin emas edi.
III asrdan boshlab quldorlik davrining shaharlari xarobalikka yuz tutib, iqtisodiy hayot asosan alohida vohalarga, qishloqlarga ko`chadi. Er aristokratiyasi — «deh,qon»lar qishloqlarga, ariqlar boshiga kelib, ko`shklar bino qiladi. VI asrga kelib ular qullardan qurolli yigitlar — chokarlar saqlab, atrofdagi qishloq aholisini o`z foydasiga ishlatib kun kechiradi. SHu taxlitda Milodning I asrining 25 yilidan to IV asrning 50-yillariga qadar hukm surgan markazlashgan kuchli Kushon davlati tugab, har qaysi shahar atrofidagi vohada alohida-alohida mustaqil hukmdorlar paydo bo`ladi, ularning boshida «dehqon»larning vakili turadi.
Hozir Toshkent, Samarqand, Buxoro, Jizzah Farg`ona vodiysidagi va boshqa ko`plab shahdrlar atrofidagi sug`oriladigan erlarda baland-baland «oqtepalar» bor. Arxeologiyaga oid qazilmalar, bularning xdmmasi feodallarning xom g`ishtdan solingan feodal ko`shklarining xarobasidan iborat bo`lib, «dexqonlar» yapgab o`tgan joylarning qoldiqlari ekanligini ko`rsatadi. Akademik YA. G`.G`ulomovning kuzatishlari bunday ko`shklarning hozirgacha saqlanib kelganligini ko`rsatadi.



_{Karimov I.A. «Vatan sajdogox kabi muqaddasdir. Toshkent O`zbekiston 1996 yil.
Artsikovskiy A. V «Arxeologiya asoslari» Toshkent. “O`qituvchi” 1974 y.}

Feodallashish jarayonida ichki urushlar, xalq qo`zg`olonlarini bostirish uchun keskin choralar ko`rish natijasida ancha vayronagarchilik, qirilishlar bo`lib, butun-butun rayonlar vaqtincha bo`shab qolgan. SHunga qaramay, ishlab chiqaruvchi kuchlar rivojida ma`lum siljishlar bo`lgan. SHu siljishlarni madaniyat soxasida ham ko`rish mumkin. Masalan, Xorazmda Tuproqqal`a (IV asr) ko`shkini qazishda u erdan «podsholar zali» deb atalgan zal topilgan. Zalning atrof devorlariga taxmon singari ravoqlar ishlanib, ularning har biriga turli qiyofadagi kishilarning haykallari o`rnatilgan. Haykallar nihoyatda yuqori did bilan ishlangan. Professor S. P. Tolstov «Bu zalda Xorazmda Ofrig` xonadoniga mansub podsholarning haykali ota-bobolar ruhiga sig`inish tariqasida aks ettirilgan», deb aytadi. Bu joyda haykallardan tashqari, turli bo`yoqli devor suratlari ham bo`lib, undagi manzaralarda dengiz to`lqini, baliqlar, yirtqich hayvonlar, sozanda qizlar surati va boshqa narsalar tasvirlangan. Bu saroydan Xorazm shox.larining yozma hisob-kitob arxivi ham topilgan. Bular qadimgi Xorazm yozuvi bilan taxtaga va charmga bitilgan.

1938 yili VI — VIII asrlarga oid Xorazm pullaridagi yozuvlar yordamida ularning ko`pgina asoslari aniqlangan. Umuman, Tuproqqal`adan topilgan arxiv yozuvi fanga juda ko`p yangilik bergan.
1934 yili Samarqand yaqinidagi Mug`tepadan Panjakent hokimi Devashtichning VIII asrdagi arxivi to pildi. Arxivdagi so`g`diycha va arabcha xatlar asosida so`g`d yozuvining xususiyatlari aniqlandi, bu esa tarix faniga ancha ravshanlik kiritdi. Bunga Xorazm arxivining qo`shilishi esa O`rta Osiyodagi o`sha zamon hayoti va madaniyatiga doir ko`p masalalarni aniqlash imkoniyatini yaratdi.
Keyingi yillarda Surxondaryo viloyatida «Bolaliktepa» degan joyni qazish jarayonida uning bir zali devorlari odam suratlari bilan bezatilgan ibodatxona ekanligi ma`lum bo`ldi.

_{Nabiev A. «Tarixiy o`lkashunoslik» Toshkent. “O`qituvchi” 1996 yil
Sulaymonova F. G`arb va shark. Toshkent. “O`zbekiston” 1997 yi}