Karlibaeva R. H., Tashhodjaev M. M., Axunjonov U. M. Korporatsiyalar moliyаsi oliy ta'limning 340000 «Biznes va boshqaruv»

Korxona o’z mablag’larining retabelligining tahlili 
№ Natijalar 
Korxonalar 
«A» 
«B» 
1. 
Aktivlar 
1000 
1000 
2. 
Passivlar: shu jumladan 
O’z mablag’lari
Qarz mablag’lari 
1000 
1000 
1000 
500 
500 
3. 
Netto natija 
200 
200 
4. 
Olingan 
qarz 
mablag’lar 
bo’yicha 
xarajatlar(500*18%/100) 
- 
90 
5. 
Joriy natijalar 
200 
110 
6. 
Foydadan olinadigan soliq(20%) 
40 
22 
7. 
Qoldiq summa 
160 
88 
8. 
Xususiy mablag’larning rentabelligi 
160/1000= 
16,0 
88/500= 
17,6 
Yuqoridagi shartli ko’rsatkichlarga e’tiborni qaratsak «A» korxona 
aktivlarinig 
rentabellik 
ko’rsatkichi 
«V» 
korxonaning 
rentabellik 
ko’rsatkichlaridan past bo’lgan. Bu erda qarz mablag’lardan foydalanishning 
samaradorligini asosiy mezon qarz mablag’larning o’rtacha foizlaridan(18%) 
aktivlarning moliyaviy qaytimini (ROA) (200/1000*100=20%) yuqoriligi bilan 
belgilanadi. Agar qarz mablag’larining foizlari 20 %dan yuqori bo’lsa unda qarz 
olib ishlash samarasiz bo’ladi.
Hozirgi sharoitdagi bank kreditlari bo’yicha o’rtacha foiz stavkalari real 
ishlab chiqarish faoliyatiga nisbatan yuqori bo’lmoqda. Shuning uchun real ishlab 
chiqarish uchun bank kredlitlariga talab etarli emas. Buning asosiy sabablaridan 
biri qarz mabalag’laridan ishlab chiqarish faoliyatida foydalanish natijasida 
olinadigan moliyaviy natijalar qarz mablag’lari uchun qilinadigan xarajatlarni 
qoplashga ayrim hollarda etarli bo’lmayapti. Albatta keyingi yillardagi soliq 
siyosati 
soliqlarimizning 
korxonalar 
faoliyatiga 
egiluvchanligi 
bilan 

---

37 
tavsiflanmokda. Chunki, soliqlar bo’yicha imtiyozlarning ko’plab qo’llanilishi 
natijasida korporastiyalar soliq menejmentini shakllantirish imkoniyatlari 
tug’ilmokda. Bunda birinchi navbatda soliq to’lovlari bo’yicha korxona faoliyatini 
manevrlash masalasi ko’zda tutiladi. Ammo shuni ta’kidlash joizki haddan ziyod 
ko’p qarz olib ishlash korxonalar uchun moliyaviy xatarlarni vujudga keltirishi 
mumkin. Bunday holat kengaytirilgan takror ishlab chiqarish barqarorligini 
to’laqonli ravishda ta’minlamaydi. Har kanday tadbirkorlik faoliyati bozor 
iqtisodiyoti sharoitida muqarrar ravishda xatar bilan bog’liq. Korxonalar 
mablag’larining manbalari shakllantirish bilan bog’liq xatarlar moliyaviy xatarlar 
hisoblanadi. Korxonalarning chetdan faol moliyaviy bog’liqligi yuqori darajadagi 
leverijga ega bo’lishini ta’minlab bu turli xildagi moliyaviy xatarlarni vujudga 
keltiradi.