Kasbiy ta‟lim fakulteti mehnat ta‟limi va chizmachilik kafedrasi

Sutning sifatiga talablar. Pasterizatsiya qilingan tabiiy sigir sutining sifati GOST  13277-85 

talabiga  javob  berishi  lozim.  Standart  bo‗yicha  uning  sifati  organoleptik  va  fizik -kimyoviy 

ko‗rsatkichlari  asosida  baholanadi.  Organoleptik  ko‗rsatkichlariga  muvofiq  sut  oq  yoki  oq - 

sarg‗ishroq rangli, bir xil konsistentsiyali, cho‗kindisiz, o‗z iga xos ta‘m va hidga ega bo‗lishi 

zarur.  Begona  ta‘m  hamda  hidlar  bo‗lmasligi  kerak.  Sterilizatsiya  qilinganda  esa  qizdirilgan 

sutga  xos  hid  va  ta‘m  sezilib  turadi,  va  rangi  sal  qo‗ng‗irroq  bo'lishi  mumkin. 

Pasterizatsiyalanganda  yuzada qaymoqning to'plan ib qolishi ham salbiy ko‗rsatkichlardan biri 

hisoblanadi.  Bunday  holat  faqatgina  gomogenizatsiya  jarayonini  o‗tmagan  yoki  uzoq 

saqlangan sutdagina bo‗lishiga ruxsat etiladi.  

Standart talabi  bo‗yicha sutning  fizik-kimyoviy ko‗rsatkichlaridan  yog`  va  yog‗siz quruq 

modda  miqdori, nordonligi, tozalilik darajasi  hamda harorati  tekshiriladi. Sutda yog‗  miqdori 

ularning  turiga  qarab  0  %dan  6  %gacha,  yog‗siz  quruq  modda  miqdori  7,8 —8,1  %dan  kam 

bo‗lmasligi,  nordonligi  kichik  idishlarga  qadoqlanib,  pasterizatsiya  bo ‗lmasligi  talab  etiladi. 

Aholiga sotilayotgan sutning hamma turlari 1  -darajali tozalilikdan kam bo'lmasligi zarur.  

Savdo  tarmoqlariga  flyaga,  sisterna,  konteynerlardaJceltirilgan  sut  iste‘mol  qilishdan 

oldin  albatta,  qaynatiladi.  Qadoqlash  paytida  idishla r  toza,  sizib  chiqadigan  joylari 

bo‗lmasligi, paketlar ivib, deformatsiyalanib qolmasligi, aniq va to‗g‗ri tamg‗alangan bo'lishi 

kerak.  Taxir,  achchiq,  yem-xashak  ta‘mi,  metall,  moy,  mog‗or,  molxona  hidi  kelib  turadigan, 

konsistensiyasi  cho‗ziluvchan  va  boshqa  kamchiliklarga  ega  bo'lgan  sut  sotuvga 

chiqarilmaydi. 

Pasterizatsiyalangan  sutlarning  saqlanish  muddati  kafolat  tayyorlangan  vaqtidan  boshlab 

36 soat, sterilizatsiya qilinganiniki esa 10 kun.  

---

Qaymoq sutni  separatorlardan o'tkazish  yo`li  bilan olinadi.   Separatsiya qilinganda  sutning 

tarkibi  markazdan  qochma  kuch  ta'sirida  ikkiga,  ya'ni  yog'li  va  yog'sizlantirilgan  qismlarga 

ajraladi.  Shu  yo'sinda  yog'li  hamda  yog‗sizlantirilgan  qismlarning  zichligi  bir -  biridan  katta 

farq  qilishidan  foydalanib,  sutning  yog'li  bo'lagi  ajratiladi.    To`g'ridan-to'g'ri  iste‘mol  qilish 

uchun 8, 10, 20 va 35% li yog'lilikka ega bo'lgan pasterizasiyalangan qaymoqlar olinadi. Ular 

oq,  oq-qo'ng'irroq  tusli,  shirin,  pasterizasiya  hidi  va  ta'mi  sezilib  turadigan,  bir  xil 

konsistentsiyali  bo'ladi.  Qaymoqning  nordonligi  ularning  yo`g`sizligiga  qarab  har  xil  bo'lishi 

mumkin. Masalan 8 % va 10% yog'lilikdagilarining nordonligi 19°T, 20 va 35 % yog'lilikdagi 

qaymoqlarniki esa 17T qilib belgilangan.   

Qaymoqni 

pasterizasiyalash 

jarayoni 

ha m 

sutnikidan 

deyarli 

farq 

qilmaydi. 

Pasterizasiyalash  harorati  yog'liligiga  qarab  birmuncha  farq  qiladi.  Masalan,  8 -10% 

yog'lilikdagi  qaymoqlar  78—80°C  da  pasterizasiya  qilinsa,  20-35  %lilari  esa  85-87°C  da 

amalga  oshiriladi.  Ikki  xil  holatda  ham  pasteriza siya  muddati  15-30  daqiqani  tashkil  etadi. 

Shuningdek, qaymoqlar sterilizasiya qilingan holda ham sotuvga chiqariladi. Ular oq -qo‗ng‗ir 

rangli,  bir  xil  konsistentsiyali,  o'ziga  xos  hid  va  ta‘mga  ega  bo‗ladi.  Qaymoqlar  0,25 -0,5  1 

sig'imli butilka va polimer paketlarga qadoqlanadi.