Katalizatorning zaharlanishi

Metall katalizatorlar — temir, kobalt, nikel, palladiy va platina uchun vodorod sulfid, ammiak, kislorod, metall bug’ lari zaharlovchi hisoblanadi. Yarim o'tkazgich katalizatorlar kam zaharlanadi. Vannadiy katalizatori (V205) uchun mishyak va selen birikmalari zaharli hisoblanadi. Katalizatorlarni zaharlanishdan saqlash uchun reaksiya aralashmasi oldindan kontakt zaharlaridan tozalanadi (absorbsiya, kondensatsiya, mexanik va elektrofiltrlarda tutish va boshqalar). Katalizator selektivligi (tanlovchanligi) eng muhim xususiyatdir. Katalizator ma’lum bir reaksiyaga ijobiy ta’sir etadi. Murakkab (parallel yoki ketma-ket) reaksiyalarda, ya’ni bir necha moddalar hosil bo'lsa, katalizator maqsadli reaksiyani tezlatish imkonini beradi.

• Metall katalizatorlar — temir, kobalt, nikel, palladiy va platina uchun vodorod sulfid, ammiak, kislorod, metall bug’ lari zaharlovchi hisoblanadi. Yarim o'tkazgich katalizatorlar kam zaharlanadi. Vannadiy katalizatori (V205) uchun mishyak va selen birikmalari zaharli hisoblanadi. Katalizatorlarni zaharlanishdan saqlash uchun reaksiya aralashmasi oldindan kontakt zaharlaridan tozalanadi (absorbsiya, kondensatsiya, mexanik va elektrofiltrlarda tutish va boshqalar). Katalizator selektivligi (tanlovchanligi) eng muhim xususiyatdir. Katalizator ma’lum bir reaksiyaga ijobiy ta’sir etadi. Murakkab (parallel yoki ketma-ket) reaksiyalarda, ya’ni bir necha moddalar hosil bo'lsa, katalizator maqsadli reaksiyani tezlatish imkonini beradi.

Bu reaksiyalarda katta miqdor issiqlik ajralib chiqqani uchun termodinamik qulay, biroq platina katalizatori ishtirokida bu reaksiyalar tezligi juda ham kam bo'ladi, amalda deyarli sodir bo'lmaydi. Geterogen — katalizdan farqi gomogen katalizning kamchiligi reaksiya mahsulotidan katalizatorni ajratib olishning qiyinligi. Natijada bir qism katalizator yo'qoladi va mahsulot ifloslanadi. Ulardan kengroq va qulayroq foydalanish yo'llari qidirilmoqda. Avtokatalitik reaksiyalarda katalizator sifatida oraliq yoki mahsulot birikmalari ishtirok etadi. Masalan, zanjirli reaksiyalarda erkin radikallar avtokatalizator vazifasini o'taydi.

• Bu reaksiyalarda katta miqdor issiqlik ajralib chiqqani uchun termodinamik qulay, biroq platina katalizatori ishtirokida bu reaksiyalar tezligi juda ham kam bo'ladi, amalda deyarli sodir bo'lmaydi. Geterogen — katalizdan farqi gomogen katalizning kamchiligi reaksiya mahsulotidan katalizatorni ajratib olishning qiyinligi. Natijada bir qism katalizator yo'qoladi va mahsulot ifloslanadi. Ulardan kengroq va qulayroq foydalanish yo'llari qidirilmoqda. Avtokatalitik reaksiyalarda katalizator sifatida oraliq yoki mahsulot birikmalari ishtirok etadi. Masalan, zanjirli reaksiyalarda erkin radikallar avtokatalizator vazifasini o'taydi.