Kavsar turdiyeva

Yagonadir Vatan,
Asra uni har dam.
Sendan, mendan, bizdan,
Har bir o`g`il-qizdan
Vatan iqbol kutar,
Bizga imkon tutar.
“Bu bizning O`zbekiston” she`ri esa respublikamiz viloyatlarining o`ziga xos jihatlarini iftixor bilan tarannum etadi. Bu she`rda ham bolalar uchun qulay savol-javob shakli tanlanadi:
– Qaysi yurtning nonlari
Kiritadi jonlarni?
– Minoralari baland
Samarqand bu, Samarqand!
Kavsar Turdiyevaning so`nggi yillardagi ijodida turkum she`rlar katta o`rin tutadi.
Bu, eng avvalo, kichik bog`cha yoshidagi bolalar uchun mo`ljallangan “Harakatli o`yin” she`rlari turkumi. Ular “Tug`ilgan kun”, “Biz aqlli bolamiz”, “Tozalik – go`zallik”, “Badantarbiya”, “Tandirimiz”, “Oftob chiqdi olamga”, “Sichqonchalar qo`shig`i” va ko`pgina boshqa she`rlardir. “Tug`ilgan kun” she`ri barcha bog`chalarda harakatli o`yin sifatida tarbiyalanuvchilarni tug`ilgan kun bilan qutlash uchun mo`ljallangan:
Akbarshoh:
Gulshodaning bugun tug`ilgan kuni,
Davra qurib tabriklaymiz biz uni,
Bo`yi o`ssin bunaqa
(Bolalar qo`li bilan baland harakatni qilishadi).
Yigit:
Qizcha bo`lsin bunaqa, bunaqa
(Bolalar qo`li bilan “a`lo” harakatini qilishadi).
Jumladan, sichqonchalar qo`shig`ida ham jonivorlarni jonlantirish orqali bolalarga axloq-odobning ilk saboqlari beriladi:

Cha-cha-cha, Salom, sichqoncha. Cho`m-cho`m-cho`m, Qilaylik achom.

Chiy-chiy-chiy, Yur, o`ynaylik-chi. Cha-cha-cha, Xayr tonggacha.

Bu she`r ham qofiyalarning jarangdorligi, harakatlarning tezligi, taqlidiy so`zlarning ko`pligi va bolalarga tanish so`zlar ishlatilishi bilan bolalar diqqatini o`ziga jalb qiladi va tez yodlanadi. Xuddi “Oftob chiqdi olamga” she`ridagi kabi:
Oftob chiqdi olamga
Nuri tushdi xonamga.
Sen quvnoqsan, men quvnoq,
Davraga tushgin, o`rtoq.
Quvnoq qo`shiq boshlanar,
Taq-taq qilar poshnalar
Taq-taq-taq, tuq-tuq-tuq,
O`ynamagan bizda yo`q.
Kavsar Turdiyevaning ko`plab turkumlari, jumladan, ko`chalarga, kasblarga, hayvonot olamiga, dorivor giyohlarga, yo`l harakati qoidalariga, meva va sabzavotlarga bag`ishlangan. Yana uning turli shakldagi alifbolari ham diqqatga sazovordir. Masalan, Kavsar Turdiyevaning qaysi she`r turkumini o`qimang, ularda ma`naviy barkamollikka chorlash, yurtning ravnaqini ko`rish istagi barq uradi. “Toshkent ko`chalari” turkumiga kiritilgan “Mehribon”, “Iltifot”, “Orzu”, “Vijdon ko`chasi” haqidagi she`rlari bunga misol bo`la oladi. Masalan, “Vijdon ko`chasi” she`rini olaylik:
Ko`chamga bosganing on,
Senda uyg`onar vijdon.
Menga tomon qadam tashlaysan,
So`ngra o`ylay boshlaysan.
Xafa qilgan kishingni,
Qilgan yomon ishingni.
O`tgan bo`lsa ayb-qusur,
Borib so`raysan uzr.
Hatto og`ir bo`lsa ham,
Xatolaring olgach tan.
Vijdoningni sozlaysan,
So`ngra nafas rostlaysan.
Bu she`rlar kichik yoshdagi o`quvchilar ko`z o`ngida mehr, iltifot, vijdon kabi mavhum tushunchalarni jonlantirishga yordam beradi. Uning kasblar haqidagi 1-4sinf o`quvchilariga mo`ljallangan she`rlari 100 ta kasbga bag`ishlangan va ular turli hajmga ega: 1-sinf uchun 4 qatordan, 2sinf uchun 6,3-sinf o`quvchilari uchun 8,4-sinf o`quvchilari uchun 12 qatordan iborat va turli-tuman kasblarni o`z ichiga oladi. Masalan, “Kinolog” yoki “Landshaft dizayneri”, “Laborant”, “DAN xodimi”, “Ofitsiant”, “Telefon operatori”, “Etnolog”, “Ixtiolog” va boshqalar.
Mana “Landshaft dizayneri” she`rini o`qib ko`raylik:

Landshaft ne? O`ylab qara, Bir xil yer bu, manzara. Bir xillikni bezay der Shu sohada dizayner. Rassom sezgisi hamda Yuksak did bordir unda.

Binoga bo`lsin monand, Maydonda ko`kat, daraxt. Naqshdek ekilgan gullar Go`zal tus hosil qilar. Eng oddiy ko`rimsiz joy, U bo`lsa ochar chiroy.

“Kasblar alifbosi” haqidagi she`rda turli kasbni orzu qilgan bolalar ana shu sohada eng mahoratli, eng bilimdon va yurtining obro`-e`tibori uchun xizmat qilishni orzu qiladi.
Masalan, agronom oyga tarvuz-qovunlar, paxta ekib, ularni karvon orqali yerga yuborishni orzu qiladi. Bog`bon yangi nav yaratishni xohlaydi.
Harflar haqida juda ko`p she`rlari mavjud. Masalan, “Harflar ustaxonasi”, “Bemor B”, “Harflar she`r yozishgani haqida”. Ularda she`rlarni ma`rifiy va ma`naviy maqsadi birlashib ketadi va o`quvchida zavq uyg`otadi. Bola ruhiyatining turli qirralari aks etadi.
Kavsar Turdiyeva bir she`rida harflarning shakli haqida ma`lumot beradi. Masalan:
A harfi ko`p yoshidan,
Alifbening boshida.
O`xshar ikki oyoqqa,
Tomga, ikki tayoqqa.
Shoira hatto to`rtliklarga ham quvnoqlikni, tarbiyani va ma`rifatni joylaydi. Masalan, V harfiga yozilgan she`r:
A harfga qo`shsang meni,
Va deb bog`layman seni.
Nimadir bir jon-u tan?
Men, oilam va Vatan.
Yoki P harfiga:
Paqillog`i paqillab,
Yursa kimdir laqillab,
P harfidan beomon,
Bir so`z kelar – Pushaymon.
Kavsar Turdiyevaning ko`pgina she`rlari sujetli. Ularda qahramonlar o`zlarining aynan bolalarcha xulq-atvori bilan kattalarni bolalikka qaytarsa, kichik o`quvchilarni hayratga soladi. Ularning beg`ubor qalbi va orzu-tilaklari aks etadi. Masalan, “Telefon” she`rida telefondan ikki opa-uka tinmasdan oyisiga qo`ng`iroq qilishi tabiiy aks etgan.