Kechirganlari

uylanaman.
- Tom, senga nima boldi... aqlingni yeb qo“y- 
dingmi?
- Qarab tur, mana koVarsan.
- Tom, sening bu ishing juda behuda-ku! Bundan 
ham bemazaroq narsa topolmadingmi? Ana, otam 
bilan onamni qara, - о‘zing bilasanki, ular ertalabdan 
kechgacha urush-janjaldan bosh kotarmas edilar. 
Men buni yaxshi bilaman.
- Buning hech zarari yo‘q. Mening oladigan xoti- 
nim janjal qilmaydi.
197

---

- Menga qolsa, ulaming hammasi ham bir goV. 
Yo‘q, Tom, yaxshilab o^lab qara, senga to‘g‘risini 
aytaman - о*у1аЬ qara. Qizchaning oti nima?
- U qizcha emas, qiz endi.
- Baribir, ba’zilar unday deydi, ba’zilar bunday. 
Xo^, oti nima?
- Otini bir kun aytarman, hozir emas.
- Mayli, bilganingni qil. Faqat shunisi borki, agar 
xotin olsang, men awalgidan ham battar yolgfelanib 
qolaman.
- Yo‘q, Gek, sen biz bilan birga turasan. Qani, 
tur, bolar endi shuncha ag*nab yotganimiz, endi yer 
qazishga kirishaylik.
Ular yarim soat chamasi yer qazidilar, terlab- 
pishib ketdilar, lekin hech narsa topolmadilar. 
Yana yarim soatcha ishladilar, yana hech gap yo‘q. 
Nihoyat Gek:
- Xazina ko‘mganlarida shunday chuqur ко‘mar 
ekanlarmi? - dedi.
- Ba’zan shunday boladi, lekin hamma vaqt bun­
day bolavermaydi. Biz boshqa yemi kavlayotgan 
bolsak kerak.
Ular boshqa bir yerni tanlab, yana qazishga 
kirishdilar. Endi ish awalgiday tez bormas, shunday 
bolsa ham kam-kam ilgarilab borar edi. Bir mahal 
ikkovlari ham juda qattiq g‘ayrat bilan ishlab ketdi­
lar, keyin Gek ishdan to'xtadi-da, kavlagan yeridagi 
jarlikka suyanib turib, peshonasidagi katta-katta ter 
tomchilarini artib:
- Bu yemi kavlab bolganimizdan keyin qayemi 
kavlaymiz? - deb soYadi.
- Beva xotinning uyi orqasidagi keksa daraxt tagini 
kavlab ko‘rsakmi, deyman.
- Menimcha ham o‘sha yer durust bolsa kerak. 
Biroq, shunisi borki, Tom, sen qanday oyiaysan,
198

---

topib olgan narsamizni beva xotin tortib olib qo'ymas- 
mikan? Yer o‘shaniki-ku!
-Topib olgan narsamizni tortib oladi deysanmi? 
Qani, yaqinimizga у о lab kocrsin-chi! Yo‘q, yer- 
dan topilgan narsa shunday boladi: yer kimniki 
bolmasin, baribir, dunyoni yerdan kim topib olsa, 
o'shaniki boladi.
Bu gap ulami biroz tinchsizlantirdi. Ular yemi 
qazishda davom etardilar. Keyin Gek yana so‘z ochib:
- Yo‘q, biz aftidan, yana boshqa yemi qaziyotganga 
o'xshaymiz. Seningcha qanday, Tom?
- Juda qiziq bu ish, Gek, juda ham qiziq? Men tu- 
shunmay qoldim. Balld bizga halal berayotgandirlar, 
ba’zan shunday ham boladi.
- Seni gapingni qara-ya! Jinlar kunduz kuni hech 
narsa qilolmaydilar. Kunduzi ularda hech qanday 
quwat bolmaydi.
- To‘g‘ri, to‘g‘ri, men bu tomonini oyiamagan 
ekanman. Ha, boldi, men endi tushundim. Ikkala- 
miz ham juda ahmoq ekanmiz-da! Awal shu daraxt 
shoxining yarim kechada soyasi tushgan yerini topib, 
undan keyin xuddi o‘sha yemi qazish kerak.
- Ha, seni-ya. Shuncha qilgan mehnatlarimiz 
bekor ketdi. Endi bu yerga yana bir marta kechasi 
kelishimiz kerak. Juda uzoq-da, sen uyingdan chiqa 
olasanmi?
- Men-ku chiqaman-a. Bu ishni albatta shu kecha 
qilish kerak, bolmasa shu qazilgan chuqumi birov 
ko'rsa, darhol boylikni kavlab olib ketadi.
-Xo*p bolmasa! Men bugun yana derazang yoniga 
kelib miyovlayman.
- Mayli. Kel endi asboblami ana shu shoxlaming 
orasiga yashirib qoVaylik.
Kechasi soat o‘n ikkiga yaqinlashganda, bolalar 
o‘sha yerga kelib, soyaga o'tirib kuta boshladilar. 
Vaqt kech, joyning o‘zi ham juda xilvat edi. Uzoq-
199

---

dan bir itning vovullagan tovushi eshitildi, unga javo- 
ban bir boyo'glining mudhish qichqirig‘i ham keldi. 
Kechaning sukunati ichidagi oglr vaziyat bolalami 
bo‘g‘ib turar, ular indamasdan otirar edilar. Nihoyat 
ular yarim kecha boldi, degan qarorga kelishib, soya 
tushib turgan yemi kavlay boshladilar. Ularning 
ishonch va umidlari katta edi. Ular hech to'xtamay, 
borgan sari qiziqib ishlamoqdalar. Kavlagan yerlari 
ancha chuqurlashib bordi. Qollaridagi asboblari biror 
narsaga tegib ketsa, ular hovliqib nafaslarini chiqar- 
may to‘xtab qolar edilar. Biroq har gal bulami umid- 
sizlik kutar edi. Asboblari yo tosh, yoki daraxt tomiri- 
ga borib tekkan bolar edi. Nihoyat, Tom o‘z oVtoglga 
qarab:
- Gek deyman, bu ishni davom etdirishimizdan 
hech foyda chiqmaydiganga o'xshaydi. Bu gal ham 
boshqa yerni kavlay boshlaganmiz, - dedi.
- Nega boshqa yer bolsin? Biz yanglishganimiz 
yo‘q. Xuddi soya tushgan yerni kavladik-ku!
- Bilaman, lekin gap unda emas.
- Bolmasa nimada?
- Ish shundaki, bizda soat yo‘q. Vaqtni taxminan 
moljalladik, balki o'sha vaqtda ancha erta yoki 
ancha kech bolgandir.
Gek qolidagi belkurakni tushirib yubordi.
- To‘g‘ri aytasan... Ish xuddi ana shunda. De- 
mak, bu ishni yana keyinga qoldirishga to'g'ri 
keladi. Baribir biz vaqtni aniq belgilay olmay- 
miz-ku! Yana buning ustiga, atrof hammasi jin 
va shaytonlar bilan o‘ralib yotganda, bu ish juda 
qo'rqinchli ham. Men ishlab tursam, nazarim- 
da xuddi orqamda bir kishi turganga o'xshaydi. 
Orqamga qayrilib qarashga qo'rqaman, balki shu 
vaqt oldimda bittasi 
pscyt
poylab turgandir! Doim 
badanim jimirlashib turadi.
. 
200

---

- Men ham juda qo'rqaman, Gek. Men ham xud­
di sen aytgandek bolaman. Kishilaming so'zicha, 
daraxtning tagiga xazina-yu dunyo ko'mganlarida, 
o‘shanga qarab turish uchun shuyaqin o'rtaga bir 
olik ham ко‘mar emishlar.
- Xudoyo tavba!
- T o ‘g‘ri, shunday qilar emishlar, men buni ko‘p 
eshitganman.
- Yo‘q, Tom, menga qara. Shu olik bor yerda 
o‘ralashishni sira xohlamayman. Olik bor yerga 
yaqin yursang, albatta bir baloga yoliqasan.
Shunday ishga mening ham tobim yo‘q, Gek. 
Basharti shu yerda yotgan olik birdan boshini 
ko'tarib, baqirib yuborsa bormi...
- Qotysangchi, Tom, bunaqa vahimali so‘zlarni 
gapirma!
- Chindan aytayapman, Gek, shularni о У lab 
juda qo'rqib ketayapman.
- Menga qara, Tom, qo^, esimiz borida etagimizni 
yig'ishtirib, shu yerdan tinchgina ketaylik. Bax- 
timizni boshqa yerdan qidiraylik.
- Rost aytasan, ketaqolaylik. Shunday qilsak, 
yaxshiroq bolar.
- Xo‘sh, qayerga boramiz?
Tom biroz oyianib turdi-da, keyin:
- Qaysi uyda jin va devlar aylanib yuradigan 
bolsa, o‘sha yerga boramiz, - dedi.
- Qoysang-chi, Tom! Shunday narsalami juda 
yomon ko'raman. Bular o'liklardan ham yo- 
monroq boladi. Oliklar jilla bolmasa so'zlashib 
yuradilar, lekin bularga o'xshab kafanlariga oVal- 
ganlari holda oldingda o'ralashib yurmaydilar va 
tishlarini gljirlatib, basharangga tikilib qaramay- 
dilar. Bunday narsalarga mening toqatim yo‘q, 
Tom. Faqat mengina emas, hech kim ham toqat 
qilolmaydi.
201

---

- Shunday-ku, lekin jinlar faqat kechalari 
yuradilar, kunduz kunlari esa bizga yer qazish 
uchun xalal bera olmaydilar.
- Bu gaping to‘g‘ri, lekin kishilar bunday joy- 
larga kechasi uyoqda tursin, kunduz kuni ham 
bormaydilar.
- Buning sababi, kishilaming askariyati birovni 
oldirgan yerga borib yurishni yoqtirmaydi. Biroq 
bu uyning oldida kechasi hech narsa ko‘rinmaydi. 
Faqat derazadan qandaydir ko'm-ko'k yoruglik 
ko'rinib turadi. Bunda jin ko'rinmaydi.
- Men senga aytsam. Tom, basharti biror yerda 
kolc tusda olov ко‘rib qolsang, albatta bilginki, 
o‘shanga yaqin joyda jinlar ham boladi. О‘zing 
о У lab qarasangchi, коТс tusdagi o‘tni jinlardan 
boshqa hech kim yoqmaydi-ku!
- To‘g‘ri, lekin harholda ular kunduz kunlari 
yurmaydilar. Shunday bolgandan keyin, ulardan 
qo'rqishning nima keragi bor?
- Xo‘p, bolmasa, modomiki sening shu ishga 
istaging bor ekan, borib biroz kavlaylik, harholda 
juda qo‘rqinchli ish-da!
Bolalar tepalikdan pastga tushdilar. Pastda, oy 
yorug'ida yarqirab yotgan keng vodiy o'rtasida, 
sehrli bir uy turar edi. Uning atrofidagi devorlari 
allaqachonlar buzilib ketgan. Eshik oldilarini yov- 
voyi o‘tlar bosib, mo‘risi ham buzilib tushgan.
Derazalarida oynalari yo‘q. Tomining bir bur- 
chagi ham ichiga o'pirilib tushgan edi. Bolalar 
ancha vaqtgacha qarab turdilar, derazadan ко It 
olov yorug‘i ko‘rinib qolishini kutib, bir-birlari 
bilan shivirlashib so'zlashib turdilar. Keyin o‘ng 
tomonga burildilar-da, bu dahshatli uy yaqinidan 
yurmaslik uchun ancha yemi aylanib o‘tib, Kar- 
dif tog‘i qarshisidagi o'rmonlarni oralab, uylariga 
qaytib ketdilar.
202

---