Kechirganlari

YIGIRMA TO‘QQIZINCHI BO B  
GEK BEVA XOTINNI QUTQARADI
Tom juma kuni ertalab o'rnidan turishi bilanoq 
juda sevinchli xabar eshitdi: sudya Techeming 
kanikul munosabati bilan Istambulga jo'nagan 
oilasi shaharga qaytib kelibdir! Bu bilan hindi Jo 
ham, xazinalar ham Tomning xayolidan vaqtincha 
ko'tarilib, endi uning butun es-hushi Bekkida 
bolib qoldi.
Bularning ikkalasi bir-birlari bilan ko'rishib, 
boshqa maktab bolalari bilan birgalikda har xil 
oyinlar o'ynadilar va «juda shodlik» bilan vaqtlarini 
o‘tkazdilar. Kechga yaqin Tom yana bir hush xabar 
eshitdi. Bekki shu vaqtgacha har kuni deyarlik 
onasiga osilar, onasi allaqachon va’da qilgan, lekin 
hamisha orqaga surib kelgan sayilni, ya’ni bolalar 
bilan dala sayili tashkil qilishni onasidan so'rab 
yurar edi. Nihoyat onasi Bekkining bu talabini 
ham qabul qildi. Qiz shodligidan o‘zini unutgan, 
Tom ham o‘zini yettinchi osmonda yurgandek his 
qilar edi. Kun botmasdanoq butun taklif qogbzlari 
tarqatilib, yoshlar shoshilinch tayyorlik ko‘rishar 
va bu dala saylida koVinib turgan, boshqa vaqtlar- 
da juda siyrak uchraydigan rohat va erkinliklami 
awaldan sezib yurar edilar. Tom o‘zidagi shodlik 
va yuragining hovliqishidan uzoq vaqt uxlayolmay 
yotdi. Uning xayolida hozir Gek kelib miyovlar-da, 
ertasiga u o'zining boyligi bilan Bekkini va dala sayi- 
lida qatnashuvchi boshqa kishilaming hammasini
'
222

---

ham xayron qoldiradigandek bolib turar edi. Lekin 
u yanglishdi, bu kecha uning derazasi yonida hech 
qanday sharpa bolmadi.
Ertalab tong otdi, soat o‘n birlarga yaqin sudya 
Techeming uyida quvnoq va sho“x bolalar yigllisha 
boshladilar. Yolga tayyorgarlik ishlari tamom bolib, 
hammasi safarga shaylanib turar edilar.
Kattalar, bolalar uyalib-tortinib yurmasinlar, 
deb uylarda qoladigan boldilar. Bolalar o‘zlari bilan 
birga borayotgan uch-toVtta o'n sakkiz yoshlardagi 
bo'yi yetgan qizlar va yigirma yashar yigitlar qol 
ostida yursalar, tamom xavfsiz borib keladilar, deb 
oyianilgan edi. Daiyoning narigi tomoniga olib oUb 
qo^ish uchun bir katta eski, bug' bilan yuradigan 
kemani yolladilar-da, ko“p otmay bir to‘da bolalar 
qollariga savatlar va boshqa oziq-ovqatlami kotari- 
shib, shovqin-to‘polonlar bilan ko'cha bo“ylab yurib 
ketdilar. Sid kasal bolib qolgani uchun, uyda qo- 
lishga majbur boldi. U, uyda yolglz o‘zi diqqat bolib 
qolmasin deb Meri ham uning yonida qoldi. Missis 
Techer bolalar bilan xayrlashar ekan Bekkiga qarab:
- Sen juda kech qaytarsan. Daiyo bo“yiga ya- 
qinroq yerda turuvchi birorta o‘rtog‘ingning uyida 
yotib qolganing ma’qul, - dedi.
- Oyijon, unday bolsa men Syuzi Garperlaming 
uyida yotib qolaman.
- Yaxshi, qizim aqlli bol, o'zingni yaxshi tut!
Ular tashqariga chiqqanlaridan keyin, Tom
Bekkiga qarab:
- Menga qara, Bekki! Bilasanmi, biz qanday qila- 
miz? Garperlaming uyiga borib yurgandan ko‘ra, 
tog‘ ustiga chiqib Duglas beva xotinning uyida yotib 
qolamiz. Unda morojniy yeymiz. Uning uyida har 
doim juda ко*р morojniysi boladi, borganimizga o‘zi 
ham sevinadi va biz uchun ham juda ko'ngUli boladi!
223

---

Bekki biroz oyianib turdi-da, keyin:
- Oyim nima der ekan? - dedi.
- Oying qayoqdan bilar edi?
Qiz yana biroz o^lanib turdi-da, keyin qat’iy bir 
qarorga kelmay turib:
- Bunday qilishimiz aslida yaxshi emas-ku, 
biroq...
- Xo‘sh, nima «biroq»? Bolmagan so'zlami qila- 
san-da. Oying buni bilmaydi ham, bilganda ham 
nima? Bunda bir yomon ishyo‘q-ku! U sening xavotir- 
siz, tinch yerda ekaningni bilsa bas. Agar oyingning 
esiga tushib qolganda, u o‘zi ham o'sha yerga boraqol 
deb aytar edi. To'gVi aytayapman senga!
Beva xotin Duglasning mehmon kutish yolida 
qozongan shuhrati hammaga ayon edi. Morojniy- 
ning lazzati va Tomning ishontirishlari qizning 
fikridagi ikkilanishni yengib chiqdi. Bu ishni ular 
hech kimga bildirmaydigan boldilar.
Shu vaqt Tomning xayoliga: «Bordi-yu Gek 
xuddi shu kecha chaqirib qolsa-chi!» - degan fikr 
kelib qolib, bu fikr uning shodliklariga soya soldi. 
Lekin shunday bolsa ham u Duglas bevanikiga 
borib, uning morojnisini yeb, lazzatlanish fikridan 
qaytmadi. «Nega endi men o‘zimni-o‘zim shunday 
lazzatli narsadan mahrum qilayin? 0 ‘tgan kecha 
hech qanday chaqiriq nishonasi bolmadi-ku, bu­
gun ham bolmas!» - der edi u o'zicha.
Bu kechani shodlik va lazzat bilan o'tkazish 
yolida oldiga kelib, tayyor bolib turgan payt, 
mol-dunyoga bolgan umidini yengib chiqdi. Har 
qanday bola uchun ham odat bolganidek, u ham 
o‘z istagiga berilib, pul bilan tola sandiq to‘g‘risi- 
dagi hamma fikrini ertangi kungacha yiglshtirib 
qoymoqchi boldi.
Shaharchadan uch mil nari yurib borganlaridan 
keyin, ular tushgan kema daryo oqimi pastidagi 
bir keng chakalakzor yerga borib to'xtadi. Bolalar
224

---

qirg'oqqa irglb-irglb tushib oldilar-da, ko‘p otmay 
butun tog‘ va o'rmon ichlari bolalaming tovushlari va 
kulgilari bilan to “lib ketdi . Bolalar qizishib o‘z-o‘zlarini 
charchatdilar-da, nihoyat qorinlari ochib, lagerga 
qaytib keldilar. Keyin hammalari bir yerga otirib olib, 
o'zlari olib kelgan har xil shirin ovqatlami yemoqqa 
kirishdilar. Ovqat tamom bolgandan keyin hamma­
lari daraxt kolankalarida o‘tirib olib, dam olib, o'zaro 
har bir masalada suhbatlasha boshladilar. Birozdan 
keyin bolalardan bin:
-
Kim g'orga kirishni istaydi! - deb baqirdi. 
Bolalarning hammalari ham kirmoqchi boldilar. 
Bir necha boy lam sham topib olib, toqqa qarab 
tirmasha boshladilar. G'oming og'zi bir balandlik 
tepa ustida bolib, uning shakli «А» harfiga o'xshar. 
Uning dub taxtasidan qilingan og'ir eshigi qulf- 
lanmagan edi.
Ichkari tomonda bir kemtik yeri bolib, uning 
ichi goyo muzxonaga o'xshash sovuq edi. Atrofiga 
qattiq tabiiy ohak toshlari terilgan va ohak toshlari 
orasidan shudring kabi nam chiqib turar edi. Bu 
gbr ichida qandaydir bir sirli narsa bor, bu zimiston 
qorongllik ichidan quyosh nurlari bilan qoplangan 
dalalarga qarab turish, kishini juda sirli xayollarga 
cholndirar edi. Biroq, ko'p otmay bunday taassu- 
ratlar tarqab bolalar yana qaytadan g4ivurlasha 
boshladilar. Ulardan birovi sham yoqdi deguncha 
boshqa bolalar hammasi uning tepasiga yopirilar, 
sham ushlagan bola ulardan o‘zini qutqarmoqchi 
bolar, shu ravishda kurash boshlanar, keyin bo­
lalardan birontasi uning qolidan shainni yo o'chirar, 
yoki qoqib tushirib yuborar edi-da, qorongllik ichida 
bolalar shodlanib qah-qah urishib kulishar va yana 
g‘ovur-g4ivur boshlanar edi. Biroq har narsaning 
cheki boladi. Bolalar sekin-asta tinchlandilar-da, 
katta yolak bilan birin-ketin tusha boshladilar. 
Miltillagan chiroqlarning xiragina shulasida tepasi
225

---

oltmish fut chamasi balandlikda bir-biriga qo‘shi- 
lishib ketgan tosh devorlar ko'rinib turar edi. G‘or 
ichiga kiriladigan bu bosh yolning kengligi sakson 
futdan ortiq kelmas edi. Har bir qadarn sayin uning 
ikki tomonidan у ana boshqa torroq у о liar kelib 
qo'shilib turar, chunki Mak-Dugal g‘ori deb ata- 
ladigan bu g‘or har tomonga tarmoqlanib ketgan va 
yana qaytadan qo‘shiladigan, lekin chiqib ketadigan 
yoli yo‘q, qinglr-qiyshiq, ilon