Kegl cc pechat indd

VI
BOB
Bu bobda Siz:
– yorug‘likning manbalari;
– yorug‘likning tarqalish qonuni;
– Quyosh va Oy tutilishi;
– yorug‘lik hodisalari haqida 
Beru niy va Ibn Sinoning 
fikrlari;
– ko‘zgu haqidagi ma’lu mot lar;
– kamalak hosil bo‘lishi va 
oq yorug‘ likning prizmada 
ranglarga ajralishi;
– yorug‘lik hodisalariga doir 
labora toriya ishlari bilan 
tanishasiz.
YORUG‘LIK HODISALARI
HAQIDA DASTLABKI
MA’LUMOTLAR

---

132
KIRISH SUHBATI
Oldingi mavzularda aytganimizdek, Quyosh Yerdagi energiyaning 
asosiy manbai bo‘lishi bilan birga, undagi organik hayotning sababchisi 
hamdir. O‘simliklar va daraxtlarning o‘sishi uchun albatta yorug‘lik 
kerak. Yorug‘lik deganda nimani tushunamiz? Ko‘rish qanday ro‘y 
beradi? Yorug‘lik nima sababdan qalin oynadan o‘ta oladi-yu, lekin 
yupqa karton qog‘ozdan o‘tmaydi? Qanday tezlik bilan tarqaladi? Bu 
kabi savollarga insoniyat qadim zamonlardan javob topishga harakat 
qilgan. Lekin yorug‘lik o‘z sirlarini, boshqa hodisalarga nisbatan 
uzoqroq saqlab keldi. Bizning ko‘rish orqali atrof olam haqida olgan 
bilimlarimiz boshqa sezgilarimiz tufayli olgan bilimlardan ancha ko‘p.
Qadimgi greklar inson ko‘zidan qandaydir nurlar chiqadi va 
ular narsa, buyumlarga tushib uni ko‘radi, deb o‘ylaganlar. U 
holda ko‘zning ko‘rishi kechasi va kunduzi bir xil bo‘lishi kerak 
emasmi? Siz nima deb o‘ylaysiz? Keyinchalik ingliz olimi I. Nyuton 
yorug‘likni juda mayda zarralar oqimi deb qarashni taklif qildi. Bu 
oqimni 
yorug‘lik nuri deb ataladi. Yorug‘lik nuri biror manbadan, 
masalan, Quyoshdan chiqib narsa va buyumlarga tushadi. Ulardan 
qaytib ko‘zimizga tushsa, ularni ko‘ramiz deb tushuntiradi. Bunday 
tushuntirish yorug‘lik bilan bog‘liq ko‘pgina hodisalarni tushuntirsa-
da, ayrimlarini tushuntira olmaydi. Masalan: Qu 
yoshdan tananing 
qorayishi, gazmollarning yorug‘lik ta’sirida rangi o‘chib ketishi, 
o‘simliklar bargining yashil bo‘lishi va h.k. Shunday hodisalarni 
o‘rganish jarayonida olimlar yorug‘lik tabiati haqidagi boshqa 
nazariyalarni yaratdilar. Ular bilan Siz navbatdagi sinflarda tanishasiz.