Kerakli asboblar

4.1. SHNI BAJARISH TARTIBI
Ekran, yigʻuvchi linza va buyum taglikka oʻrnatiladi. Ularning markazlari bir toʻgʻri chiziqda yotishi kerak. Linzani taglikda oʻngga yoki chapga siljitish bilan buyumning aniq tasviri ekranda hosil qilinadi va Shu hol uchun buyum, ekran, linza vaziyatlari chizgʻich bilan oʻlchanadi.
Tasvirning tiniqligini koʻz bilan baholashda yuqori aniqlikka erishib boʻlmasligini nazarga olib, oʻlchashni kamida besh marta takrorlash kerak. Har bir oʻlchash natijalarini (3) formulaga qoʻyib, linzaning bosh fokus masofasi hisoblanadi va uning oʻrtacha arifmetik qiymati toʻiladi. Olingan natijalar jadvalga yoziladi.
2 usul: Fokus masofasini BESSEL usuli bilan aniqlash
Agar buyum va tasvir orasidagi masofa (4F)dan ortiqroq boʻlsa, unda hamma vaqt linzaning Shunday ikki vaziyatini koʻrish mumkinki, linza birinchi (I) vaziyatda turganda buyumning ekrandagi tasviri yaqqol, ammo aslidan kichik, ikkinchi (II) vaziyatda turganda ham tasvir yaqqol, ammo aslidan katta boʻladi (5-rasm). (3) formuladan foydalanib, linzaning (I) vaziyati uchun
(4)
(II) vaziyati uchun esa (5)
tenglamalarni yozish mumkin.
Bu tenglamalarning tomonlarini tenglashtirib, quyidagini toʻamiz
va uning qiymatini (4) yoki (5)ga qoʻysak,
(6)
formulani hosil qilamiz. Bu formuladan foydalanib, linzaning bosh fokus masofasi hisoblanadi.
5. ISHNI BAJARISH TARTIBI
Buyum bilan ekran bir-biridan D _>4F masofada oʻrnatilib, ularning orasiga linza joylashtiriladi va uni oʻng yoki chapga siljitib, buyumning kattalashgan va kichiklashgan yaqqol tasvirlari hosil qilinadi. Linzaning mana Shu vaziyatlariga tegishli x₁ va x₂ lar oʻlchanadi. Mazkur oʻlchashlar bir necha marta takrorlanadi. Tajriba turli lar uchun oʻtkazilib, ularga mos keluvchi d₁,d₂,d₃ ... lar aniqlanadi va (6) yordamida linzaning fokus masofasi hisoblanadi. Olingan natijalar jadvalga yoziladi.


JADVAL

№