Impоrt kvоtalarini kiritilishining iqtisоdiy оqibatlari nimalarda ko’rinadi?
Import kvotasi - ayrim tovarlarni mamlakatga olib kirishni cheklashning tarifsiz miqdoriy (qiymatli yoki tabiiy) usullari. Va shuningdek - importning butun xalq xo'jaligi uchun , shuningdek, alohida tarmoqlar va tarmoqlar uchun, har xil turdagi mahsulotlar uchun ahamiyatini tavsiflovchi iqtisodiy ko'rsatkich .
Import kvotasi
Tahlil jarayonida ma'lum bo'lishicha, bunday protektsionizm tarifdan yaxshiroq emas va ma'lum sharoitlarda yomonroqdir.
Erkin raqobat sharoitida kvotalarni joriy etishning iqtisodiy oqibatlari bojlardan foydalanish natijalaridan farq qilmaydi. Bunda kvota belgilanishi shunchaki ichki bozorda import qilinadigan tovarlar taklifini cheklaydi, natijada ichki bozorda narxlar oshadi. Kvota ichki samarali talabga nisbatan import miqdorini kamaytiradi. Daromadlar va yo'qotishlarni taqsimlash asosan o'xshash bo'ladi va ishlab chiqarish va iste'molning elastikligiga va kvotaning hajmiga bog'liq bo'ladi. Import tarifini joriy qilishda bo'lgani kabi, kvotani joriy qilishda ishlab chiqarish effekti - b maydoni, iste'molchi effekti - d maydoni, daromad effekti - c maydoni paydo bo'ladi. Shu bilan birga, sof milliy yo'qotishlar b + d maydonini tashkil qiladi. Shuning uchun biz kvotalar tarifining ekvivalenti haqida gapirishimiz mumkin.
Biroq, kvota ichki bozorni monopollashtirishga olib keladigan va uning samarasiz taqsimlanishiga olib keladigan sharoitda bu iqtisodiyotga bojxona tarifidan ko'ra ko'proq zarar keltiradi.
Litsenziyalarni taqsimllash usullariga qiyosiy tavsif bering.
Litsenziya (lot. licentia — ruxsatnoma, huquq) — 1) vakolatli davlat organlari tashqi savdo harakatlarini olib borish uchun beradigan ruxsatnoma. Eksport va importni, valyuta sarflarini nazorat qilish usullaridan biri. Odatda, 1 yilga beriladi; 2) texnikaviy, iqtisodiy, ilmiy yangiliklar egasining ularni ishlatish uchun shartnoma asosida beradigan ruxsati. Odatda, L. patent olingan yoki patent olish uchun talabnoma berilgan ixtirolarga nisbatan qoʻllaniladi. Ammo ixtirolarga, texnika yangiliklariga, ishlab chiqarish tajribasi, ishlab chiqarish sirlari, tijorat axborotlari uchun patentsiz ham berilishi mumkin. L. beruvchi litsenziar, L. oluvchi litsenziat deb yuritiladi. Yangi texnika va texnologiyaga oid L.lar 3 xil boʻladi: oddiy L. — litsenziar ixtirodan shartnomada belgilangan doirada foydalanish huquqiga ega boʻladi, ayni bir L.ni maʼlum hudud doirasida faqat bir emas, balki bir necha litsenziatga bera oladi; maxsus L. — litsenziat ixtiro, texnika yoki texnologiyani ishlatishga tanho huqukli boʻladi, litsenziar esa uni shu hududda koʻllay olmaydi va oʻz nomidan boshqalarga sota olmaydi; toʻliq L. — bunda L. obʼyektini ishlatish toʻla-toʻkis litsenziatlar qoʻliga beriladi, litsenziar esa undan mustaqil foydalana olmaydi. Bunday qoida L. berilgan muddat ichida amal qiladi. L. muayyan narxda sotiladi.
L. haqi shartnoma muddati davomida L. boʻyicha ishlab chiqarilgan mahsulotni sotishdan olingan mukofot shaklida toʻlanadi (royalti). Bir necha bor toʻlangan royalti yigʻindisi L. narxini tashkil etadi. L. xaqi uni qoʻllab, iqtisodiy samara olishdan ilgari, bir yoʻla toʻlansa paushal toʻlovi deb yuritiladi. L. narxi L.ni qoʻllashdan olinadigan qoʻshimcha foyda bilan birga L. bozoridagi talab va taklifga ham bogʻliq. L. narxining past boʻlishi texnik-texnologik yangiliklarni ommalashtirish sharti hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
