So’zlar bir–birimizni tushunishga halaqit beradi.
Siz chiroylisiz, ammo hammadan holisiz, – so’zini davom ettirdi kichkina shaxzoda, – ammo siz uchun hech kim jonini bermaydi. Odamlar qo’limdagi atirgulni ko’rib, uni sizga qiyoslashadi. Ammo gulim hammadan ham ko’ra menga qadrliroq. Chunki men siz bilan emas, gulim bilan har dam birga edim. Uni yomg’irdan, do’ldan avayladim. Shamollarda devor bo’lib, asradim. Atrofidan begona o’tlarni yulib tashladim, faqat bir–ikkita donasi kapalaklar kelib qo’nishi uchungina qoldi xolos. Men uning maqtovi, sukunati , hasratini tinglab yashadim. U – meniki, faqat meniki.
Yulduzlar nega doimo nur sochishini bilgim keladi. Bildimki, yulduzlar odamlar uchun tanlashi kerak bo’lgan yo’lni yoritib turadi…
Gullar ne deyishidan qat’iy nazar ularni tinglamang. Faqat go’zalligi va iforidan bahra oling… Bo’ldi. Mening gulim butun sayyoramni o’zining xushbo’y ifori bilan to’ldirdi, ammo men uni xursand qilolmadim.
Do’sting borligi qanday yaxshi… Joningni qurbon qilish kerak bo’lsa-da, do’sting borligi baribir yaxshi…
Sevgi – bu hamma narsani, hammani unutish, hech narsadan qo’rqmaslik, deganidir. Tushunyapsizmi? Sevgida vafo va sadoqat, ishonch hamisha muhim o’rinda turadi.
U savollarimning birortasiga javob bermaydi. Hamisha bir xil, yuzlari qizargan sukut saqlaydi. Bu rozilik alomati emasmi?
Gullar yulduzlardek ko’p… Ammo sevsangiz faqat bittasiga ko’ngil qo’ying. Yulduzlar millionlab bo’lsa-da, ularga faqat tikilib, o’zingni baxtiyor his etishing mumkin va o’z–o’zingga «Mening gulim qaerdadir bor… u qerdadir…», deya ayta olsan…
Manba: http://xabardor.uz/
Antuan de Sent-Ekzyuperi. Kichkina Shahzoda. Qissa by Khurshid Davron on Scribd
Antuan de Sent-Ekzyuperi – XX asr fransuz adabiyotining yirik namoyandalaridan biri, mohir uchuvchi, shoir va yozuvchi, yosh-u qarining sevimli asari «Kichkina shahzoda»ning muallifi. «Uchuvchi» (1926), «Janubga xat» (1929), «Tungi parvoz» (1931), «Bashar sayyorasi» (1939), «Harbiy uchuvchi» (1942), «Istehkom» (1948), «Yoshlik maktublari» (1953) kabi asarlar Antuan de Sent-Ekzyuperining qalamiga mansubdir.
Antuan de Sent-Ekzyuperining asarlari dunyoning 200 tiliga tarjima qilingan. Jumladan, uning «Kichkina shahzoda» asari Xayriddin Sultonov tomonidan va «Istehkom» qissasidan parcha Abdug‘opir Qosimov tomonidan o‘zbek tiliga tarjima qilingan.
Ushbu kitob Antuan de Sent-Ekzyuperining o‘zbek tilida chop etilayotgan yangi to‘plamidir
Нуриддин ЭГАМОВ
“ИЛТИМОС, МЕНГА ҚЎЗИЧОҚ ЧИЗИБ БЕР…”
Ёхуд Кичкина шаҳзодага бағишланган 880 001-мактуб
Бир баҳона сабаб болалигимда тушуниб-тушунмай ўқиганим – бу асарни яна эслаб қолдим…
Олий ўқув юртида эндигина магистратурани тамомлаган ёш дўстим тест синовлари куни ишхонамизга ҳорғин кириб келди. Айтишича, синовлар ўтказилган аудиториялардан бирига назоратчи мутасадди бўлибди.
– Хўш, қалай, адолатни таъминлай олдингми? – қизиқсиниб сўрадим ундан.
– Битта “қуён”, битта “паравоз”ни фош қилиб, далолатнома тузиб, чиқариб юбордим. (“Қуён”у “паравоз” ким эканлигини бугун абитуриентларимиз яхши билишади).
– Хўп, сен ўзинг масъул бўлган жойда ҳаммаси бақоида бўлиши учун жон куйдирибсан, – дедим атай унинг жиғига тегиб. – Хўш, бошқалар-чи? Нима, сен ноқонуний иш қилаётганларни ушлаганинг билан бошқа хоналардаги қинғирликлар ҳам барҳам топиб қолмайди-ку.
Шунда ёш дўстим кулимсирадию шундай жавоб берди:
– “Бизда шундай бир қоида бор. Эрталаб уйқудан туриб, юз-қўлингни ювгач, у ёқ-бу ёқни йиғиштиргандан сўнг дарҳол сайёрангни тозалашга киришмоғинг лозим… мен ўз сайёрам, феруза гулим учун жавобгарман!”. Эсладингизми? Хўш, қайси асардан?
Эсладим. Ва шу суҳбат сабаб уни излаб топиб, яна қайта варақлаб чиқдим…
***
Таниқли француз ёзувчиси Антуан де Сент–Экзюпери қаламига мансуб, ёшу каттанинг кўнглидан бирдек жой олган афсонавий “Кичкина шаҳзода” эртак-қиссаси илк маротаба 1943 йил 6 апрель куни Нью-Йоркда чоп этилган эди ва бу асар ҳозирги кунга қадар дунёнинг 180 дан ортиқ тилга таржима қилинди. Шу жумладан, асарнинг ўзбек тилига таржимаси Хайриддин Султонов томонидан амалга оширилган.
Асар ўзбек китобхонлари орасида ҳам севиб ўқилади. Ношир маркетологларимиз мамлакатимиз китобхонлари орасида энг оммалашган китоблар мониторингида мазкур асарни ҳам алоҳида эътироф этишган.
Кичкина шаҳзоданинг бир кунда бир неча марта шунчаки ўриндиқни бир қадам суриб қўйиш билан қуёш ботишини бир неча марта томоша қилиш мумкин бўлган кичкинагина сайёраси, учта вулқони, битта феруза гули бор холос. У ўзини мана шулар учун жавобгар ва масъул ҳисоблайди. Гулини қўзичоқ еб қўйишидан, сайёрасида баобаб ниҳоли униб чиқишидан хавотирланиб яшайди. Ҳа, унинг кичиккина жуссасида мана шундай Буюк хавотир юки бор эди.
У саёҳат қилган қўшни сайёралардаги қирол, шуҳратпараст, пиёниста, корчалон ва географдан кўра миллион чандон бахтли эди. Унга бу саодатни айнан сайёраси учун жавобгарлик ва масъулият ҳисси берган эди. У ҳар куни сайёрасини супириб-сидириб, йиғиштиришдан, вулқонларини тозалашдан, феруза гулини парваришлашдан, ўсиб, баҳайбат дарахтга айланса, илдизлари миттигина сайёрасини парчалаб юборадиган баобаб ниҳолларини юлиб ташлашдан эринмайди. Бу юмушларни ўзининг бурчи деб билади.
Ва шу аснода у ўта содда, самимий, шу билан бирга “тешиб юборадиган” даражадаги ўткир киноя билан катталарнинг туриш-турмушини таҳлил қилади. Уларга кўзгу тутади. Унинг фикрича, катталар рақамларни жуда яхши кўришади. Агар уларга янги дўст орттирганингиз хусусида айтиб қолсангиз, улар ҳеч қачон энг асосий нарса ҳақида сўрамайдилар. Улар ҳеч қачон: “Унинг овози қанақа? Қанақа ўйинларни яхши кўради? У капалак тутадими-йўқми?”, деб суриштирмайдилар. Улар: “Ёши нечада? Нечта оға-иниси бор? Оғирлиги қанча экан? Отаси қанча мояна олади?”, дея сўрай кетадилар. Сўнг шу тариқа ўзларича одамни билиб олган бўладилар.
***
“Мен бир сайёрани биламан, – дейди Кичкина шаҳзода, – у ерда юзи бўзарган бир жаноб яшайди. У умрида бир марта гул ҳидлаб кўрмаган, бирор марта юлдузларга тикилмаган. У ҳеч қачон бировни севган ҳам эмас, умрида бирон-бир юмушни ҳам бажарган эмас. У фақат бир иш билан – рақамларни бир-бирига уриштириш билан овора. Эртаю кеч худди сенга ўхшаб яккаш: “Мен жиддий одамман! Мен жиддий одамман!”, деб такрорлагани-такрорлаган. Тағин гердайиб-кеккайиб юришини айтмайсанми! Аслида у одам эмас, қўзиқорин”.
Ҳа, корчалон сингари қўшни сайёраларда истиқомат қилаётганларнинг ўз сайёралари билан иши йўқ. Ҳатто шунчаки бир томонга эгилиб, сайёрасининг нариги бурчагига кўз ташлаб чиқишга ҳам эринишади. Ўзларича, ҳамиша муҳим ишлар билан банд. Таниш нусхалар-а? Хўш, уларни қаерда кўрганмиз? Балки ишхонадаги ҳамкасбимиз, балки қўшнимиз, балки ака ё укамиз, балки… ўзимиздир?! Ахир душманлар ичра энг хавфли душман бўлган лоқайдлик “эпидемия”сига чалинганлар озми орамизда? Дунёни сув босса, тўпиғига чиқмайдиган парвойифалаклар – сериалларидаги “жабрдийда” учун кўз ёш тўкиб, ёнгинасида йиқилиб тушиб, йиғлаётган ёхуд уй вазифасини бажаришга кўмаклашишини сўраётган боласини силтаб юборадиган оналар, моянасини улфатлари гаштагига асраб, фарзандидан битта китобнинг пулини қизғанадиган оталар, чойхонада ястаниб олиб, ўз ўқувчисига “яримта”га пул узатадиган “устоз”лар, “дом”даги бир девор қўшнисини танимайдиган гумроҳлар камми?
“Рақамларни уриштириш”дан ортиб, теранроқ ўйлаб кўришга вақтимиз бормикан –шу юрт, шу замин, шу шаҳар ё қишлоқ, шу маҳалла тақдирига дахлдорлик ҳисси қай даражада экан қалбимизда?
Ёнгинамиздаги биз “саволжон” деб жеркиб, қувиб соладиганимиз – “кичкина шаҳзода”лар нималарни сўрашаяпти, нималарни исташаяпти, нималарни орзу қилишаяпти, нималарга чалғишаяпти, кимларга эргашишаяпти, кимлардан (нимани) ўрганишаяпти – бирровгина қизиқиб кўришга фурсат топаяпмизми? Унда нега болаларимиз саволларига жавоб излаб, “жозибадор” виртуал “сайёра”лар аро “кезиб” юришибди? Нега уларга Экзюпери сингари “қўзичоқ чизиб” бермаймиз? Нега уларни беғубор ва чексиз Ҳайрат дунёсидан маҳрум этамиз? Қўлларига ўша Ҳайрат дунёсининг калити бўлган китоб тутқазиш ўрнига хархашаларидан қутулиш учун телевизор ё компьютер қаршисига “михлаймиз”?! Улар “икки дунё овораси”, ҳиссиз темиртанга, онгсиз манқуртга айланиб қолганларида очиладими кўнгил кўзимиз? (“…фақат кўнгил кўзигина очиқ, энг асосий нарсани кўз билан кўролмайсан”, – дейилади асарда).
“Шаҳзода”ларимизга нималардан сабоқ бераяпмиз? Уларнинг севиб, ардоқлаб ўстирадиганлари, тақдири учун куйиб- ёнадиганлари – “феруза гул”лари борми? Уларни “сайёра”ларига хавф соладиган “баобаб”лар тажовузидан огоҳ бўлишга ўргатаяпмизми? Асардаги ҳеч қачон ўтирган ўрнидан қўзғалмай, ёстиқдай китоблар ёзадиган географ, қарсакларга мафтун шуҳратпраст ёхуд шу иши уятлигини унутиш учун ичаверадиган пиёниста образлари замиридаги рамзлар бизни нималардандир огоҳ этмаяптимикан?!
***
“Катталар ҳеч қачон ўзларича бирон нарсани тушуна олмайдилар, – дейди Кичкина шаҳзода ўкинч билан, – уларга ҳадеб ҳижжалаб тушунтириб беравериш эса охир-оқибат болаларнинг ҳам жонига тегиб кетади”.
“Кичкина шаҳзода” эртаги, – деб қайд этади ёзувчи Хуршид Даврон, – кўпчилигимиз ўйлагандек, дунёнинг эмас, балки бизнинг ўзгариб боришимиз ҳақида. Дунё бизни эмас, биз дунёни ўзгартираётганимиз ҳақида….
Бу китобнинг айниқса бугун, инсоният маънавий жарлик сари елиб бораётган даврда аҳамияти бениҳоядир. Уни дунёнинг машҳур, аммо болалигини – демакки, муҳаббатни унутган сиёсатчилаию миллатни миллатга, динни динга, инсонни инсонга қайраётган XXI аср “файласуф”лари ўқишини жуда-жуда истардим. Аммо дунёнинг барча улуғ китобларини унутган бу сиёсатчилару файласуфлар Кичкина шаҳзодага қайрилиб боқмаслигига қанчалик ишонсам, аллақайси овлоқ гўшаларда, тоғу адирлар этагида, саҳрою биёбонлар, уммону дарёлар соҳилида жойлашган гадойтопмас шаҳру қишлоқлардаги яккам-дуккам кулбаларда болалар ва болалигини унутмаган одамлар бу китобни ўқиётганига ҳам ишонгим келади”.
Маълумотларга қараганда Антуан де Сент–Экзюперининг 90 йиллиги нишонланган 2000 йил бошларида Япония аэрокосмик тадқиқотлар агентлиги Кичкина шаҳзодага юбориш учун оммавий номлар йиғиш ташаббуси билан чиққан экан. Бир неча ой ичида жаҳоннинг 149 мамлакатидан номлари рўйхатга киритилишини истаганлардан 880 000 та хат олинганида ташкилотчиларнинг ўзлари ҳам ҳайратдан ёқа ушлаб қолишган экан.
…Қанийди ёш магистр дўстим айтганидек ҳар биримизнинг онгу шууримизда мана шу беғубор, содда ва самимий болакайнинг эзгу даъвати жаранглаб турса: “Эрталаб уйқудан туриб, юз-қўлингни ювгач, у ёқ-бу ёқни йиғиштиргандан сўнг дарҳол сайёрангни тозалашга киришмоғинг лозим…”
“КИЧКИНА ШАҲЗОДА”ДАН 5 ҲИКМАТ
…катталарнинг ҳаммаси ҳам аввал-бошда ёш бола бўлганлар, фақат буни уларнинг озгинасигина билади, холос.
***
Ҳозир одамларнинг бирор нарсани билишга вақти қолмаган. Ҳамма нарсани тайёрлигича магазиндан олишади. Лекин дўст сотадиган магазин йўқ-да, шунинг учун ҳам одамлар энди дўст орттирмайди.
***
Ҳар кимнинг ўз юлдузи бор. Баъзиларга, айтайлик, сарбону сайёҳларга – улар йўл кўрсатувчи, баъзиларга эса шунчаки митти шуъла, холос, олимларга – ечиш лозим бўлган масала, мен кўрган корчалонга эса – олтин бўлиб кўринади улар. Аммо бу одамларнинг барчаси учун юлдузлар безабон. Сенинг юлдузларинг эса бутунлай ўзгача бўлади…
***
Энг асосий нарсани кўз илғамайди, у сийратда, ботинда пинҳон…
***
Бошингизни кўтариб, бепоён осмонга боқинг. Сўнгра ўзингиздан ўша феруза гул омон бормикан? Бордию қўзичоқ уни еб қўйган бўлса-я?!” деб сўранг. Ана шунда кўрасиз – олам кўз ўнгингизда буткул бошқача жилвалана бошлайди. Ва бирорта катта одам бунинг қанчалар муҳим эканини тушуна олмайди.
Мақола муаллифи:
Нуриддин Эгамов 1975 йилда Қарши туманидаги Қовчин қишлоғида туғилган. 1997 йилда Қарши Давлат университетининг ўзбек филологияси факультетини битирган.
1997 йилда Қашқадарё вилоят ҳокимлиги муассислигидаги “Қашқадарё” ва “Кашкадарья” газеталари таҳририятида мухбирликдан иш бошлаган. 2000-2015 йилларгача “Қашқадарё” газетаси масъул котиб лавозимида ишлаган бўлса, 2015 йил сентябрдан “Баркамол авлод” газетаси бош муҳаррири лавозимида ишлаб келмоқда. “Ўзбекистон мустақиллигига 10 йил”, “Ўзбекистон мустақиллигига 15 йил” эсталик нишонлари билан тақдирланган.
Bizda shunday bir qoida bor. Ertalab uyqudan turib, yuz-qo‘lingni yuvgach, u yoq-bu yoqni yig‘ishtirgandan so‘ng darhol sayyorangni tozalashga kirishmog‘ing lozim… men o‘z sayyoram, feruza gulim uchun javobgarman!
Nuriddin EGAMOV
“ILTIMOS, MЕNGA QO‘ZICHOQ CHIZIB BЕR…”
Yoxud Kichkina shahzodaga bag‘ishlangan 880 001-maktub
Bir bahona sabab bolaligimda tushunib-tushunmay o‘qiganim – bu asarni yana eslab qoldim…
Oliy o‘quv yurtida endigina magistraturani tamomlagan yosh do‘stim test sinovlari kuni ishxonamizga horg‘in kirib keldi. Aytishicha, sinovlar o‘tkazilgan auditoriyalardan biriga nazoratchi mutasaddi bo‘libdi.
– Xo‘sh, qalay, adolatni ta’minlay oldingmi? – qiziqsinib so‘radim undan.
– Bitta “quyon”, bitta “paravoz”ni fosh qilib, dalolatnoma tuzib, chiqarib yubordim. (“Quyon”u “paravoz” kim ekanligini bugun abituriyentlarimiz yaxshi bilishadi).
– Xo‘p, sen o‘zing mas’ul bo‘lgan joyda hammasi baqoida bo‘lishi uchun jon kuydiribsan, – dedim atay uning jig‘iga tegib. – Xo‘sh, boshqalar-chi? Nima, sen noqonuniy ish qilayotganlarni ushlaganing bilan boshqa xonalardagi qing‘irliklar ham barham topib qolmaydi-ku.
Shunda yosh do‘stim kulimsiradiyu shunday javob berdi:
– “Bizda shunday bir qoida bor. Ertalab uyqudan turib, yuz-qo‘lingni yuvgach, u yoq-bu yoqni yig‘ishtirgandan so‘ng darhol sayyorangni tozalashga kirishmog‘ing lozim… men o‘z sayyoram, feruza gulim uchun javobgarman!”. Esladingizmi? Xo‘sh, qaysi asardan?
Esladim. Va shu suhbat sabab uni izlab topib, yana qayta varaqlab chiqdim…
***
Taniqli fransuz yozuvchisi Antuan de Sent–Ekzyuperi qalamiga mansub, yoshu kattaning ko‘nglidan birdek joy olgan afsonaviy “Kichkina shahzoda” ertak-qissasi ilk marotaba 1943 yil 6 aprel kuni Nyu-Yorkda chop etilgan edi va bu asar hozirgi kunga qadar dunyoning 180 dan ortiq tilga tarjima qilindi. Shu jumladan, asarning o‘zbek tiliga tarjimasi Xayriddin Sultonov tomonidan amalga oshirilgan.
Asar o‘zbek kitobxonlari orasida ham sevib o‘qiladi. Noshir marketologlarimiz mamlakatimiz kitobxonlari orasida eng ommalashgan kitoblar monitoringida mazkur asarni ham alohida e’tirof etishgan.
Kichkina shahzodaning bir kunda bir necha marta shunchaki o‘rindiqni bir qadam surib qo‘yish bilan quyosh botishini bir necha marta tomosha qilish mumkin bo‘lgan kichkinagina sayyorasi, uchta vulqoni, bitta feruza guli bor xolos. U o‘zini mana shular uchun javobgar va mas’ul hisoblaydi. Gulini qo‘zichoq yeb qo‘yishidan, sayyorasida baobab niholi unib chiqishidan xavotirlanib yashaydi. Ha, uning kichikkina jussasida mana shunday Buyuk xavotir yuki bor edi.
U sayohat qilgan qo‘shni sayyoralardagi qirol, shuhratparast, piyonista, korchalon va geografdan ko‘ra million chandon baxtli edi. Unga bu saodatni aynan sayyorasi uchun javobgarlik va mas’uliyat hissi bergan edi. U har kuni sayyorasini supirib-sidirib, yig‘ishtirishdan, vulqonlarini tozalashdan, feruza gulini parvarishlashdan, o‘sib, bahaybat daraxtga aylansa, ildizlari mittigina sayyorasini parchalab yuboradigan baobab nihollarini yulib tashlashdan erinmaydi. Bu yumushlarni o‘zining burchi deb biladi.
Va shu asnoda u o‘ta sodda, samimiy, shu bilan birga “teshib yuboradigan” darajadagi o‘tkir kinoya bilan kattalarning turish-turmushini tahlil qiladi. Ularga ko‘zgu tutadi. Uning fikricha, kattalar raqamlarni juda yaxshi ko‘rishadi. Agar ularga yangi do‘st orttirganingiz xususida aytib qolsangiz, ular hech qachon eng asosiy narsa haqida so‘ramaydilar. Ular hech qachon: “Uning ovozi qanaqa? Qanaqa o‘yinlarni yaxshi ko‘radi? U kapalak tutadimi-yo‘qmi?”, deb surishtirmaydilar. Ular: “Yoshi nechada? Nechta og‘a-inisi bor? Og‘irligi qancha ekan? Otasi qancha moyana oladi?”, deya so‘ray ketadilar. So‘ng shu tariqa o‘zlaricha odamni bilib olgan bo‘ladilar.
***
“Men bir sayyorani bilaman, – deydi Kichkina shahzoda, – u yerda yuzi bo‘zargan bir janob yashaydi. U umrida bir marta gul hidlab ko‘rmagan, biror marta yulduzlarga tikilmagan. U hech qachon birovni sevgan ham emas, umrida biron-bir yumushni ham bajargan emas. U faqat bir ish bilan – raqamlarni bir-biriga urishtirish bilan ovora. Ertayu kech xuddi senga o‘xshab yakkash: “Men jiddiy odamman! Men jiddiy odamman!”, deb takrorlagani-takrorlagan. Tag‘in gerdayib-kekkayib yurishini aytmaysanmi! Aslida u odam emas, qo‘ziqorin”.
Ha, korchalon singari qo‘shni sayyoralarda istiqomat qilayotganlarning o‘z sayyoralari bilan ishi yo‘q. Hatto shunchaki bir tomonga egilib, sayyorasining narigi burchagiga ko‘z tashlab chiqishga ham erinishadi. O‘zlaricha, hamisha muhim ishlar bilan band. Tanish nusxalar-a? Xo‘sh, ularni qayerda ko‘rganmiz? Balki ishxonadagi hamkasbimiz, balki qo‘shnimiz, balki aka yo ukamiz, balki… o‘zimizdir?! Axir dushmanlar ichra eng xavfli dushman bo‘lgan loqaydlik “epidemiya”siga chalinganlar ozmi oramizda? Dunyoni suv bossa, to‘pig‘iga chiqmaydigan parvoyifalaklar – seriallaridagi “jabrdiyda” uchun ko‘z yosh to‘kib, yonginasida yiqilib tushib, yig‘layotgan yoxud uy vazifasini bajarishga ko‘maklashishini so‘rayotgan bolasini siltab yuboradigan onalar, moyanasini ulfatlari gashtagiga asrab, farzandidan bitta kitobning pulini qizg‘anadigan otalar, choyxonada yastanib olib, o‘z o‘quvchisiga “yarimta”ga pul uzatadigan “ustoz”lar, “dom”dagi bir devor qo‘shnisini tanimaydigan gumrohlar kammi?
“Raqamlarni urishtirish”dan ortib, teranroq o‘ylab ko‘rishga vaqtimiz bormikan –shu yurt, shu zamin, shu shahar yo qishloq, shu mahalla taqdiriga daxldorlik hissi qay darajada ekan qalbimizda?
Yonginamizdagi biz “savoljon” deb jerkib, quvib soladiganimiz – “kichkina shahzoda”lar nimalarni so‘rashayapti, nimalarni istashayapti, nimalarni orzu qilishayapti, nimalarga chalg‘ishayapti, kimlarga ergashishayapti, kimlardan (nimani) o‘rganishayapti – birrovgina qiziqib ko‘rishga fursat topayapmizmi? Unda nega bolalarimiz savollariga javob izlab, “jozibador” virtual “sayyora”lar aro “kezib” yurishibdi? Nega ularga Ekzyuperi singari “qo‘zichoq chizib” bermaymiz? Nega ularni beg‘ubor va cheksiz Hayrat dunyosidan mahrum etamiz? Qo‘llariga o‘sha Hayrat dunyosining kaliti bo‘lgan kitob tutqazish o‘rniga xarxashalaridan qutulish uchun televizor yo kompyuter qarshisiga “mixlaymiz”?! Ular “ikki dunyo ovorasi”, hissiz temirtanga, ongsiz manqurtga aylanib qolganlarida ochiladimi ko‘ngil ko‘zimiz? (“…faqat ko‘ngil ko‘zigina ochiq, eng asosiy narsani ko‘z bilan ko‘rolmaysan”, – deyiladi asarda).
“Shahzoda”larimizga nimalardan saboq berayapmiz? Ularning sevib, ardoqlab o‘stiradiganlari, taqdiri uchun kuyib- yonadiganlari – “feruza gul”lari bormi? Ularni “sayyora”lariga xavf soladigan “baobab”lar tajovuzidan ogoh bo‘lishga o‘rgatayapmizmi? Asardagi hech qachon o‘tirgan o‘rnidan qo‘zg‘almay, yostiqday kitoblar yozadigan geograf, qarsaklarga maftun shuhratprast yoxud shu ishi uyatligini unutish uchun ichaveradigan piyonista obrazlari zamiridagi ramzlar bizni nimalardandir ogoh etmayaptimikan?!
***
“Kattalar hech qachon o‘zlaricha biron narsani tushuna olmaydilar, – deydi Kichkina shahzoda o‘kinch bilan, – ularga hadeb hijjalab tushuntirib beraverish esa oxir-oqibat bolalarning ham joniga tegib ketadi”.
“Kichkina shahzoda” ertagi, – deb qayd etadi yozuvchi Xurshid Davron, – ko‘pchiligimiz o‘ylagandek, dunyoning emas, balki bizning o‘zgarib borishimiz haqida. Dunyo bizni emas, biz dunyoni o‘zgartirayotganimiz haqida….
Bu kitobning ayniqsa bugun, insoniyat ma’naviy jarlik sari yelib borayotgan davrda ahamiyati benihoyadir. Uni dunyoning mashhur, ammo bolaligini – demakki, muhabbatni unutgan siyosatchilaiyu millatni millatga, dinni dinga, insonni insonga qayrayotgan XXI asr “faylasuf”lari o‘qishini juda-juda istardim. Ammo dunyoning barcha ulug‘ kitoblarini unutgan bu siyosatchilaru faylasuflar Kichkina shahzodaga qayrilib boqmasligiga qanchalik ishonsam, allaqaysi ovloq go‘shalarda, tog‘u adirlar etagida, sahroyu biyobonlar, ummonu daryolar sohilida joylashgan gadoytopmas shahru qishloqlardagi yakkam-dukkam kulbalarda bolalar va bolaligini unutmagan odamlar bu kitobni o‘qiyotganiga ham ishongim keladi”.
Ma’lumotlarga qaraganda Antuan de Sent–Ekzyuperining 90 yilligi nishonlangan 2000 yil boshlarida Yaponiya aerokosmik tadqiqotlar agentligi Kichkina shahzodaga yuborish uchun ommaviy nomlar yig‘ish tashabbusi bilan chiqqan ekan. Bir necha oy ichida jahonning 149 mamlakatidan nomlari ro‘yxatga kiritilishini istaganlardan 880 000 ta xat olinganida tashkilotchilarning o‘zlari ham hayratdan yoqa ushlab qolishgan ekan.
…Qaniydi yosh magistr do‘stim aytganidek har birimizning ongu shuurimizda mana shu beg‘ubor, sodda va samimiy bolakayning ezgu da’vati jaranglab tursa: “Ertalab uyqudan turib, yuz-qo‘lingni yuvgach, u yoq-bu yoqni yig‘ishtirgandan so‘ng darhol sayyorangni tozalashga kirishmog‘ing lozim…”
“KICHKINA SHAHZODA”DAN 5 HIKMAT
…kattalarning hammasi ham avval-boshda yosh bola bo‘lganlar, faqat buni ularning ozginasigina biladi, xolos.
***
Hozir odamlarning biror narsani bilishga vaqti qolmagan. Hamma narsani tayyorligicha magazindan olishadi. Lekin do‘st sotadigan magazin yo‘q-da, shuning uchun ham odamlar endi do‘st orttirmaydi.
***
Har kimning o‘z yulduzi bor. Ba’zilarga, aytaylik, sarbonu sayyohlarga – ular yo‘l ko‘rsatuvchi, ba’zilarga esa shunchaki mitti shu’la, xolos, olimlarga – yechish lozim bo‘lgan masala, men ko‘rgan korchalonga esa – oltin bo‘lib ko‘rinadi ular. Ammo bu odamlarning barchasi uchun yulduzlar bezabon. Sening yulduzlaring esa butunlay o‘zgacha bo‘ladi…
***
Eng asosiy narsani ko‘z ilg‘amaydi, u siyratda, botinda pinhon…
***
Boshingizni ko‘tarib, bepoyon osmonga boqing. So‘ngra o‘zingizdan o‘sha feruza gul omon bormikan? Bordiyu qo‘zichoq uni yeb qo‘ygan bo‘lsa-ya?!” deb so‘rang. Ana shunda ko‘rasiz – olam ko‘z o‘ngingizda butkul boshqacha jilvalana boshlaydi. Va birorta katta odam buning qanchalar muhim ekanini tushuna olmaydi.
Maqola muallifi:
Nuriddin Egamov 1975 yilda Qarshi tumanidagi Qovchin qishlog‘ida tug‘ilgan. 1997 yilda Qarshi Davlat universitetining o‘zbek filologiyasi fakultetini bitirgan.
1997 yilda Qashqadaryo viloyat hokimligi muassisligidagi “Qashqadaryo” va “Kashkadarya” gazetalari tahririyatida muxbirlikdan ish boshlagan. 2000-2015 yillargacha “Qashqadaryo” gazetasi mas’ul kotib lavozimida ishlagan bo‘lsa, 2015 yil sentyabrdan “Barkamol avlod” gazetasi bosh muharriri lavozimida ishlab kelmoqda. “O‘zbekiston mustaqilligiga 10 yil”, “O‘zbekiston mustaqilligiga 15 yil” estalik nishonlari bilan taqdirlangan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
